Poród

Poród (również rozwiązanie, narodziny) jest zakończeniem ciąży. W wyniku porodu organizm potomny (noworodek) przemieszczany jest z macicy matki do środowiska zewnętrznego. Poród może być postrzegany jako przeciwieństwo śmierci, jako że stanowi początek życia poza organizmem matki. W większości kultur wiek określany jest w odniesieniu do tego właśnie wydarzenia. Za początek porodu uważa się moment wystąpienia regularnych bolesnych skurczów macicy, którym towarzyszą zmiany zachodzące w szyjce macicy, głównie jej skrócenie i rozwarcie.

Pierwszy etap (okres) porodu

W typowym przebiegu poród u ludzi zaczyna się od delikatnych skurczów mięśni macicy. Pierwsze skurcze pojawiają się cykliczne i dość regularnie co około 10–30 minut i trwają ok. 40 sekund każdy. Czasami już na tym etapie dochodzi do przerwania błon płodowych i wypłynięcia przez szyjkę macicy płynu owodniowego, jednak często na tym etapie błony płodowe pozostają nienaruszone.W trakcie tego etapu skurcze coraz bardziej się nasilają i stają się coraz częstsze, powodując coraz większy ból. Zazwyczaj, choć nie zawsze, pod koniec pierwszego etapu pojawiają się one co dwie minuty i trwają przez 70–90 sekund.W trakcie skurczów, wydłużone w czasie ciąży mięśnie macicy zaczynają się kurczyć, zmniejszając jej rozmiary. Proces obkurczania macicy zaczyna się zwykle od jej szczytu i powoli rozszerza się ku dołowi. Po każdym skurczu mięśnie macicy ulegają częściowej relaksacji, ale za każdym razem stają się coraz krótsze. Powoduje to, że szyjka macicy coraz bardziej się rozszerza. Cykliczne skurcze trwają zwykle aż do momentu, gdy średnica otworu szyjki macicy osiągnie przynajmniej 10 cm.W trakcie tego etapu porodu typowa matka zwykle przechodzi charakterystyczną serię zmian nastroju. Na początku zwykle jest bardzo podniecona. Później, gdy skurcze stają się silniejsze i bardziej bolesne, kobieta staje się skupiona i skoncentrowana. Pod sam koniec etapu większość matek przeżywa rodzaj kryzysu psychicznego objawiającego się silnym lękiem, że poród się nie uda, albo że one go nie wytrzymają. Objaw ten jest tylko dobrym sygnałem, że kończy się już pierwszy etap porodu.Najprostszym sposobem przyspieszania pierwszego etapu, zazwyczaj najdłuższego w całym procesie porodowym, jest utrzymywanie kobiety w ruchu tak długo jak długo jest ona jeszcze w stanie chodzić. Ruch ten polega zwykle na spacerowaniu, ćwiczeniach rozciągających na piłce lekarskiej, trenowaniu oddechu potrzebnego przy drugim etapie porodu.

Drugi etap (okres) porodu

W drugim etapie dziecko jest wypychane z brzucha matki przez kanał rodny, poprzez zarówno skurcze macicy jak i bardzo silne wypychające ruchy przepony (zwane popularnie parciem). Zazwyczaj dziecko wychodzi z brzucha najpierw głową. Czasami jednak zdarza się nieprawidłowe ułożenie płodu i jako pierwsze na świecie pojawiają się stopy lub pośladki noworodka. W polskiej praktyce położniczej, nieprawidłowe ułożenie płodu było natychmiastowym wskazaniem do cięcia cesarskiego. Obecnie jednak uważa się, że w wielu przypadkach poród nieprawidłowo ułożonego dziecka jest całkowicie możliwy w normalny sposób.Rozróżnia się kilka typów nieprawidłowego ułożenia płodu. Najczęstsze to ułożenie pośladkami do dołu z nóżkami podwiniętymi pod brzuszek dziecka (tzw. pełne odwrócenie płodu). Ułożenie Franka jest podobne do pełnego odwrócenia, jednak w tej pozycji nogi dziecka nie są skurczone lecz wyprostowane i skierowane w stronę głowy. Niekompletne odwrócenie ma miejsce wtedy, gdy jedna lub obie nóżki dziecka są wyprostowane ku dołowi, i to one jako pierwsze pojawiają się w kanale rodnym. Jeszcze innym położeniem jest pozycja obrócona. Dziecko jest w tej pozycji obrócone bokiem lub twarzą ku plecom matki, na skutek czego w kanale rodnym pojawiają się najpierw rączki lub ramiona dziecka. Ta ostatnia pozycja jest przeciwwskazaniem dla porodu naturalnego, gdyż istnieje tutaj duże ryzyko zawinięcia się kończyn dziecka w kanale rodnym i jego zaklinowania.Drugi etap porodu może trwać do 2 godzin u pierworódki (kobiety, która jeszcze nie rodziła) i ok. 30 minut u wieloródki. Etap ten jest najbardziej bolesny i niebezpieczny dla matki i dziecka. Często na tym etapie podejmuje się decyzję o cięciu cesarskim, gdy np. dojdzie do zaklinowania dziecka w kanale rodnym na skutek złego ułożenia kończyn, albo gdy się okazuje, że główka dziecka jest większa od średnicy kanału rodnego.Natychmiast po porodzie rozpoczyna się proces fizjologicznej adaptacji poporodowej dziecka, który trwa przez pierwsze 2–3 dni od urodzenia, polegający na rozpoczęciu samodzielnego oddychania, zmianach w funkcjonowaniu układu krwionośnego itp.Stan dziecka po porodzie ocenia się wg skali Apgar, która jest oparta na pięciu parametrach. W Polsce oceny dokonuje się zwykle natychmiast po odcięciu pępowiny, a następnie po 15 minutach i po godzinie od porodu. Skala ta pomaga ocenić lekarzowi-położnikowi czy dziecko wymaga natychmiastowej interwencji pediatry, czy też można je bezpiecznie zostawić przy matce.

Trzeci etap (okres) porodu

Ostatni etap odbywa się około 15 minut do godziny po urodzeniu dziecka. W tym etapie macica wypycha łożysko. Zazwyczaj w tym czasie matka traci nie więcej niż 500 ml krwi. Bardzo ważne jest, aby organizm wydalił całe łożysko, gdyż fragmenty pozostające w macicy po porodzie mogą powodować krwotoki i infekcje. Dlatego położna zawsze sprawdza, czy wydalone łożysko jest kompletne.Czasami zdarza się, że łożysko nie wychodzi w jednym kawałku, lecz zostało w trakcie wcześniejszych etapów porodu poszarpane na kilka fragmentów. W takim przypadku konieczne jest odessanie wnętrza kanału rodnego i macicy z resztek łożyska.Samo łożysko, jako bardzo cenne źródło unikalnych tkanek i substancji leczniczych, jest zabezpieczane przed zniszczeniem natychmiast po jego wydaleniu. W Polsce staje się ono automatycznie własnością szpitala, który bez zgody matki może nim dowolnie rozporządzać. Zwykle łożyska są sprzedawane firmom zewnętrznym, które produkują z nich wiele unikalnych leków.Odmienne stanowisko i podejście do roli łożyska w okresie poporodowym odnajdujemy w kulturach pierwotnych i wśród współczesnych zwolenników tzw. porodów naturalnych, lub porodów lotosowych. Tutaj łożysko nie jest odcinane zaraz po porodzie, lecz pozostaje wraz z noworodkiem do czasu, aż samo odpadnie. Trwa to zazwyczaj od około 3 do 10 dni. Takie podejście jest wyrazem uszanowania dla naturalnego porządku rzeczy i ogranicza ingerencję człowieka do niezbędnego minimum. Skoro łożysko zawiera tyle cennych substancji, tak chętnie poszukiwanych przez firmy farmaceutyczne i kosmetyczne, a krew pępowinowa obfituje w cenne komórki macierzyste wykorzystywane w leczeniu licznych chorób, to logiczne wydaje się pozostawienie tego "naturalnego zdroju życia" przy jego rodzonym właścicielu. Łożysko jest bowiem integralną częścią noworodka, gdyż pochodzi z dokładnie tej samej co on komórki zarodkowej. Zachowanie łożyska przy dziecku ma w związku z tym głębokie implikacje na płaszczyźnie fizjologicznej, psychologicznej i duchowej. Odcięcie go przed czasem wywołuje negatywne skutki na tych samych płaszczyznach.

Narodziny w czepku Jeśli worek owodniowy nie pęknie podczas porodu, dziecko może urodzić się w nienaruszonych błonach. Mówi się wtedy, że dziecko "urodziło się w czepku." Czepek nie stanowi zagrożenia i może być łatwo usunięty przez lekarza lub osobę asystującą przy porodzie. W średniowieczu czepek uznawano za zwiastun szczęścia dla dziecka. W niektórych kulturach wierzono, że chroni przed utonięciem. Często układano go na papierze i zachowywano jako pamiątkę dla dziecka. Z nadejściem nowoczesnego położnictwa, przyjęło się wczesne przebijanie błon i w świecie zachodnim porody w czepku zdarzają się rzadko

Powikłania

Nie wszystkie porody przebiegają bez powikłań. W niektórych przypadkach pojawiają się różne komplikacje, które wymagają interwencji lekarza położnika.Poród powolny – polega na bardzo długim przebiegu pierwszego etapu. Skurcze macicy są zbyt słabe lub występują zbyt rzadko, aby poszerzyć do odpowiednich rozmiarów kanał rodny. Poród powolny przyspiesza się poprzez stosowanie dopochwowych czopków nasączonych prostaglandyną lub stosowaniem kroplówki lub zastrzyków z oksytocyny.Wycieńczenie porodowe – u dziecka – objawia się zwolnieniem lub wahaniami częstości akcji serca (którą monitoruje się przy pomocy aparatu KTG) oraz charakterystycznymi zmianami składu płynu owodniowego. Wycieńczenie porodowe jest często wskazaniem do nagłego przyspieszenia porodu oksytocyną lub wykonania cięcia cesarskiego.Brak postępu drugiego etapu porodu – powstaje na skutek zbyt słabych skurczów macicy w tym etapie w wyniku czego główka lub inne części ciała dziecka nie są w stanie przecisnąć się przez otwór rodny. Powoduje to konieczność zastosowania technik porodu próżniowego, kleszczowego lub w najtrudniejszych przypadkach porodu cesarskiego.W przeszłości znaczny odsetek kobiet umierał na skutek zakażenia poporodowego. Współczesny rozwój antyseptyki wyeliminował to zagrożenie niemal do zera.Niespodziewane silne krwawienie podczas lub po porodzie może być śmiertelne w skutkach, jeśli brak jest natychmiastowej fachowej opieki medycznej. Znaczna utrata krwi prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego, niedokrwienia najważniejszych organów i do śmierci, jeśli krwawienie nie jest w porę zatamowane i nie zostanie przeprowadzona transfuzja krwi. Wtórna niedoczynność przysadki mózgowej, wywołana zakrzepem w naczyniach przysadki, w wyniku wstrząsu hipowolemicznego nazywana jest zespołem Sheehana. Obecnie ze względu na aktywne zwalczanie wstrząsu to powikłanie jest wyjątkowo rzadkie.

Objawy porodu dostrzegalne przez ciężarną: Obniżenie dna macicy Mniej więcej na 3-4 tygodnie przed porodem dno macicy, które w 36. tygodniu osiąga łuki żebrowe, obniża się znacznie do wysokości, na jakiej znajdowało się pod koniec 32 tygodnia ciąży. Kobiety najczęściej odczuwają to bardzo wyraˇnie, opisując to zazwyczaj: "zmniejszył mi się ucisk na żołądek", "oddycha mi się teraz znacznie lżej", "odczuwam, jakby cały brzuch obsunął mi się do dołu". Obniżanie się macicy często towarzyszą lekkie skurcze.. Zmiany nastroju i samopoczucia: Duża część ciężarnych w ostatnim miesiącu ciąży skarży się na uczucie silnego zmęczenia i wyczerpania. Są też jednak kobiety, które w ostatnich tygodniach przed porodem odczuwają nagły przypływ energii i sił do sprzątania, przygotowywania domu na przyjście nowego członka rodziny. Zmniejszenie lub brak przyrostu ciężaru ciała: W ostatnim miesiącu przyrost wagi ciała powoli zmniejsza się lub dochodzi nawet do niewielkiego ubytku wagi (1-1,5 kg) Wydalenie czopu śluzowego: Po rozwarciu szyjki macicy, zamykający macicę śluzowy "korek" zostaje wypchnięty na zewnątrz. Następuje to nawet do dwóch tygodni przed samym porodem. Skurcze przepowiadające (tzw. skurcze Braxtona-Hicksa) Są to nieregularne skurcze macicy występujące w ciągu ostatnich dni przed porodem. Najczęściej nie są odczuwane jako bolesne. Ucisk w miednicy i na odbytnicę: Objawy te spowodowane są przez ścisłe sąsiedztwo nisko położonej (schodzącej powoli do miednicy) główki i tych narządów. Poza tym mogą wystąpić skurcze i ból w okolicy pachwin Znaczenie, plamienie krwią: Jest spowodowane skracaniem i rozwieraniem się szyjki macicy, przygotowującej się w ten sposób do porodu. Krew pochodzi z uszkodzonych wówczas drobnych naczyń krwionośnych. Objaw ten poprzedza poród zazwyczaj o około 24 godziny, choć czasem może to być nieco wcześniej. Uczucie parcia na mocz: Schodząca w kierunku dróg rodnych główka silnie przylega do pęcherza moczowego, dając wrażenie silnego parcia na mocz. Objawy występujące tuż przed porodem: Objawy ogólne typu: ogólny niepokój, uderzenia krwi do głowy, ból głowy, uczucie gorące, uczucie kołatania serca, nawracające bóle okolicy krzyżowej, promieniujące do podbrzusza i nóg. W ciągu ostatnich dni przed porodem może dojść do zmniejszenia masy ciała. Objawy ze strony przewodu pokarmowego: część kobiet tuż przed porodem odczuwa wzmożone ruchy jelit, wzdęcia i oddaje kilka luˇnych stolców. Mogą też wystąpić wymioty lub brak łaknienia Zwiększenie wydzieliny pochwowej, uczucie pełności w okolicy sromu. Tuż przed porodem słabną nieco ruchy płodu. Często z tego powodu ciężarne są zaniepokojone