Organ administracji publicznej - definiowany jest jako podmiot (człowiek lub grupa ludzi) wyodrębniony w strukturze administracji, wyposażony we władztwo administracyjne oraz posiadający własne, wyróżniające go kompetencje.

Według definicji zawartej w polskim Kodeksie postępowania administracyjnego (k.p.a.) organami administracji publicznej są ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty, które są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień powołane do rozstrzygania w spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych.

    (Pod pojęciem ministra k.p.a. rozumie Prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrów kierujących określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra[1], a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych załatwiających sprawy indywidualne rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnych oraz sprawy wydawania zaświadczeń[2].

W literaturze zwraca się uwagę, że k.p.a. posługuje się funkcjonalną definicją organu administracji publicznej, zbliżoną do definicji organy administrującego[3].

Kodeks postępowania administracyjnego reguluje właściwość rzeczową i miejscową organów administracji publicznej. Jeśli chodzi o pierwszą, to ustala się według przepisów o zakresie jego działania. Jeśli chodzi o drugą, to ustala się:

• w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości,

• w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

• w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w razie braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu stron lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju miejsca zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (pobytu) w kraju.

Jeżeli nie da się w ten sposób ustalić właściwości miejscowej, stosuje się pomocnicze kryteria jej ustalania. W takiej sytuacji sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania. Jeżeli i w ten sposób nie da się ustalić właściwości miejscowej, właściwy jest organ dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. st. Warszawie.

Ze względu na źródło właściwości organów administracji publicznej dzieli się ją na ustawową oraz delegacyjną. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje ją w następujących sytuacjach:

• kiedy w wyniku wyłączenia organu (jeżeli sprawa dotyczy interesów majątkowych jego kierownika lub kierownika organu bezpośrednio wyższego stopnia albo interesów majątkowych małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, osoby związanej z tytułu przysposobienia, kurateli lub opieki z tym kierownikiem), kompetentny staje się organ wyższego stopnia, który może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ[4],

• kiedy organ administracji publicznej, który wydają decyzję administracyjną w ostatniej instancji przyczynił się do powstania przyczyny wznowienia postępowania, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który jednocześnie wyznacza właściwy organ w sprawach o wznowienie postępowanie (przepis ten nie dotyczy przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegium odwoławcze).

Organ administracji publicznej może przekazać też kompetencje do dokonywania poszczególnych czynności w ramach instytucji pomocy prawnej oraz w postępowaniu odwoławczym, gdzie organ odwoławczy może organowi, który wydał decyzję, zlecić przeprowadzenie postępowania w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie.


Organ wyższego stopnia

W orzecznictwie organem wyższego stopnia nazywa się "organem strukturalnie odrębnym i kompetencyjnie nadrzędnym nad organem niższego stopnia"[5]. W literaturze wskazuje się na funkcje procesowe organów wyższego stopnia uregulowane w k.p.a., jak sprawowanie kontroli instancyjnej w postępowaniu odwoławczym i zażaleniowym, weryfikacja decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania i podejmowanie pewnych czynności w ramach tych trybów. Organ wyższego stopnia może określać rodzaje spraw, które są załatwiane w terminie krótszym niż określone w k.p.a. (co do zasady miesiąc, w sprawach szczególnie skomplikowanych dwa miesiące). W wypadku wyłączenia organu (albo jeżeli w wyniku wyłączenia pracowników organ ten stał się niezdolny do załatwienia sprawy) organ wyższego stopnia załatwia sprawę (może też ją przekazać innemu podległemu sobie organowi). Do organu wyższego stopnia można złożyć zażalenie na bezczynność organu administracji publicznej; organ wyższego stopnia, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszeniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.

W niektórych wypadkach organ wyższego stopnia rozstrzyga spór o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między innymi organami administracji publicznej. W pewnych wypadkach sprawują też nadzór i kontrolę nad przyjmowaniem skarg i wniosków - wyjątkami są skargi załatwiane przez ministerstwa i inne jednostki podległe organizacyjnie bezpośrednio ministrowi, przez organy administracji rządowej, przez jednostki organizacyjne nadzorowane przez terenowe organy administracji rządowej, przez organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowe jednostki organizacyjne.

Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.

Podział administracji publicznej

Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji.

Wyróżnia się:

1. Administrację publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) - stanowi ona ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej,

2. Administrację publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej,

3. Administrację publiczną w ujęciu formalnym - to cała działalność wykonywana przez podmioty administracje bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.

Administracja publiczna - "służba społeczeństwu" łac. "administrare" - kierować, zarządzać, służyć
łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)

Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.

Badaniem dziejów administracji publicznej zajmuje się historia administracji.

Spis treści [ukryj] 1 Podział administracji publicznej 2 Monizm i dualizm administracji publicznej. 3 Funkcje administracji publicznej 4 Cechy administracji publicznej 5 Zasady organizacji i działania administracji publicznej 6 Bibliografia 7 Zobacz też

Podział administracji publicznej [edytuj]

Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji.

Wyróżnia się:

1. Administrację publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) - stanowi ona ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej,

2. Administrację publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej,

3. Administrację publiczną w ujęciu formalnym - to cała działalność wykonywana przez podmioty administracje bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.

4. Administrację publiczną w ujęciu negatywnym - czyli wszystko to, co nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem,

5. Administrację publiczną w ujęciu pozytywnym - czyli działalność organizatorską państwa.

6. Administrację publiczną w ujęciu przedmiotowo - podmiotowym - jest to bardzo znana definicja H. Izdebskiego i M. Kuleszy, zgodnie z którą administracja publiczna to: zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

W historii administracji znana jest również pozytywna definicja administracji publicznej używana w państwach totalitarnych (np. III Rzeszy). Mówi ona, iż administracja publiczna to kształtowanie życia wspólnoty przez specjalnie do tego powołany aparat, według planu ustalonego przez polityczne kierownictwo (czyli np. Führera). Pomija ona udział obywateli w sprawowaniu władzy, kładąc nacisk na prymat władzy nad człowiekiem, nadrzędność wspólnoty nad jednostką, pierwszeństwo obowiązków obywatelskich przed prawami i swobodami obywatelskimi. Widać zatem, iż ujęcie administracji publicznej zależy od ustroju, wobec którego jest formułowane.

Monizm i dualizm administracji publicznej. [edytuj]

W administracji publicznej możemy mieć również do czynienia z dwoma zjawiskami:

1. monizmem administracji

2. dualizmem administracji.

Monizm administracji publicznej, polega na istnieniu w danym państwie wyłącznie administracji państwowej. Wówczas nie występuje rzeczywisty samorząd, czyli nie ma podziału na administrację rządową i samorządową. Tak dzieje się w państwach totalitarnych, także wówczas gdy istnieją instytucje samorządowe z nazwy (tzw. fasadowe), które faktycznie samorządem nie są. Tak było np. w PRL. Rad narodowych nie można przecież nazwać samorządem. Ani nie pochodziły z wyborów, ani nie cieszyły się niezależnością. Natomiast dualizm administracji publicznej, to podział administracji publicznej na rządową i samorządową. Jest podstawową zasadą w państwach demokratycznych. Wiąże się z decentralizacją.

Funkcje administracji publicznej [edytuj]

1. Funkcja porządkowo - reglamentacyjna związana z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Zwana czasem po prostu reglamentacyjną, dotyczącą regulowania życia obywateli (np. kodeksem drogowym).

2. Funkcja świadcząca, czyli świadczenia usług publicznych lub ich świadczenia za pośrednictwem instytucji świadczących, należących do sektora publicznego (przedsiębiorstw użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych). W ramach tej funkcji organy administracji publicznej zaspokajają potrzeby społeczne, np. utrzymując szpitale.

3. Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego przejawiającej się w zastosowaniu klasycznych instrumentów policyjnych i reglamentacyjnych w postacie zezwoleń, kontyngentów, ceł, a także udziale państwa w zarządzaniu gospodarką narodową. Administracja publiczna może nie tylko ingerować w życie gospodarcze interwencjonizm), ale i samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą (etatyzm).

4. Funkcja organizatorska, w ramach której organy administracji podejmują działania twórcze, samodzielne i kreatywne, np. gdy urzędnicy gminni starają się zdobyć fundusze unijne.

5. Funkcja wykonawcza, polegająca na wykonywaniu przepisów. Organy i instytucje administracji muszą przestrzegać prawa, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami legalizmu, państwa prawa, państwa prawnego, państwa praworządnego. Wykonywanie prawa ma miejsce nie tylko w ramach prawa administracyjnego materialnego (gdy urzędnik w sposób władczy reguluje prawa i obowiązki obywateli), ale i na gruncie prawa proceduralnego (gdy organ wydaje decyzję administracyjną na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego). Czasem urzędnicy mogą opierać swoje decyzje na podstawie uznania administracyjnego (swobodnego uznania).

6. Funkcja kontrolno - nadzorcza, w ramach której państwo kontroluje i nadzoruje obywateli, np. stowarzyszenia.

7. Funkcja prognostyczno - planistyczna, dzięki której władza publiczna formułuje, np. prognozy wzrostu zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Czasem wyżej wymienione funkcje administracji publicznej zwane są płaszczyznami działania administracji publicznej.

W XXI w. dużego znaczenia zwiększa się rola administracji publicznej w zaspokajaniu potrzeb zbiorowych społeczeństwa (czyli funkcja świadcząca administracji). Część zadań państwa w tym zakresie cedowane zostaje na organizacje pozarządowe i samorządy. Dużego znaczenia nabierają również samorządy miejskie, co wynika z urbanizacji, czyli rozrostu miast. Zjawisko przenoszenia uprawnień z administracji rządowej na rzecz samorządowej administracji miejskiej, nazywa się komunalizacją administracji publicznej.

Cechy administracji publicznej [edytuj]

1. hierarchiczność

2. przymus,

3. monopolistyczny charakter,

4. trwałość,

5. planowość. Naturalnie można wyobrazić sobie administrację zanarchizowaną, gdy urzędnik będzie, np. otwierał urząd o dowolnej porze dnia i nocy.

6. ciągłość,

7. stabilność,

8. apolityczność,

9. fachowość, osiągana dzięki wykształceniu urzędników, przygotowaniu praktycznemu i doświadczeniu,

10. wyodrębnienie i uporządkowanie organizacyjne oraz kompetencyjne,

11. legalizm, oparcie na obowiązujących przepisach prawa w zakresie prawa materialnego i proceduralnego,

12. poszanowanie interesu publicznego (dobra ogólnego), czyli np. ochrona obywateli, ale i środowiska naturalnego (w oparciu o konstytucyjne zasady zrównoważonego rozwoju i społecznej gospodarki rynkowej).

Zasady organizacji i działania administracji publicznej [edytuj]

1. Zasada związania administracji prawem. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa.

2. Zasada kierownictwa. Kierownictwo jest to działanie organu administracji publicznej organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.

3. Zasada koordynacji. Koordynacja w administracji publicznej sprowadza się do harmonizowania działań różnych organów administracji i urzędów publicznych dla osiągnięcia zamierzonych celów.

4. Zasada kolegialności. Kolegialność zasadza się na wspólnym podejmowaniu decyzji przez kilka lub nawet więcej równouprawnionych osób.

5. Zasada jednoosobowości. Jednoosobowość polega na tworzeniu jednoosobowych organów administracji i jednoosobowym podejmowaniu decyzji.

6. Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu. Zakres działania organu jest określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ. Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję należy rozumieć jako zbiór uprawnień organu administracji publicznej, dotyczącego określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania. Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:

   • właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

   • właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

   • właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.

7. Zasada decentralizacji. Decentralizacja wiąże się ściśle z budową aparat administracji publicznej i rozłożeniem zadań między poszczególne ogniwa tego aparatu w układzie pionowym.

8. Zasada nadzoru. Nadzór jest to możliwość wynikająca z przepisów prawa wkraczania w działalność jednostki nadzorowanej środkami instruktywnymi, organizacyjnymi, kontrolnymi i władczymi.

9. Zasada kontroli. Kontrola administracji sprowadza się do wykonywania czynności sprawdzających działania jednostek administracji publicznej.

10. Zasada odpowiedzialności. Wyróżniamy:

    • odpowiedzialność kierownicza - dotyczy osób pełniących kierownicze funkcje w administracji publicznej,

    • odpowiedzialność karna - odpowiedzialność sprawcza indywidualna,

    • odpowiedzialność majątkowa - wiąże się ze szkodami wyrządzonymi przez urzędnika w procesie realizacji funkcji administrowania,

    • odpowiedzialność służbowa - jest to odpowiedzialność pracowników względem przełożonych za uchybienia wobec obowiązków służbowych.

Bibliografia [edytuj]

• Jan Boć, "Prawo administracyjne", Kolonia Limited 2007, str. 15, 129-131.

• Edward Jędrzejewski, Hitlerowska koncepcja administracji państwowej 1933 - 1945. Studium polityczno - prawne, Wrocław 1975.

• Tadeusz Hilarowicz, Zarys nauki administracji...,Warszawa 1930.

• Ludwik Kulczycki, Nauka o państwie, Warszawa 1929.

• Diemut Majer, "Narodowo obcy" w Trzeciej Rzeszy. Przyczynek do narodowo - socjalistycznego ustawodawstwa i praktyki prawniczej w administracji i wymiarze sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem ziem wcielonych do Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, przeł. Tadeusz Skoczny, Warszawa 1989.

• Eugeniusz Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna, Toruń 2004.

• Prawo administracyjne, red. Marek Wierzbowski, Warszawa 2003.

• Jerzy Starościak, Administracyjny ustrój Polski, Warszawa 1947.

• Edward Ura, Elżbieta Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2001.

• Eugeniusz Zieliński, "Administracja rządowa w Polsce", Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2001, str. 12-13, 27-42.

Zobacz też [edytuj]

Kompetencje administracyjne to właściwości prawem przypisane organom administracyjnym: uprawnienia lub pełnomocnictwa do załatwiania określonych spraw administracyjnych; także zadania tych organów przewidziane prawem administracyjnym. Nie istnieją organy bez kompetencji. W zakres kompetencji administracyjnych organów administracji mogą wchodzić także zadania obligatoryjne (obowiązki) tychże organów. W literaturze definiowana jest jako zdolność organu administrującego do skonkretyzowanego aktualizowania, w drodze odpowiedniego postępowania, potencjalnego obowiązku działania sformułowanego przez prawo^[1].

Rodzaje kompetencji można określać ze względu na następujące kryteria:

• miejscowe (terytorialne) – organy mają wyznaczony obszar kompetencji (np. centralne, terenowe)

• rzeczowe (podmiotowe) – organy maja określone kategorie spraw, którymi się zajmują (np. ogólne, oświatowe, finansowe)

• instancyjne – w postępowaniu wieloinstancyjnym (wieloszczeblowym) organ ma przewidzianą rolę na określonym etapie postępowania; wieloinstancyjność daje uczestnikom postępowania możliwość odwoływania się od decyzji organu administracyjnego niższego szczebla do właściwego organu szczebla bezpośrednio wyższego.

Wyróżnia się też aspekt procesowy kompetencji administracyjnej. Wyróżnia się kompetencję procesową ogólną (dzięki niej można wyodrębnić takie organy administracyjne, które załatwiają sprawy indywidualne z zakresu administracji publicznej w drodze decyzji administracyjnej), jak i szczególną (zdolność konkretnego organu do załatwienia konkretnej sprawy indywidualnej)^[2].

W Polsce organami administracji publicznej o kompetencji procesowej ogólnej są organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe i inne podmioty, gdy są one z mocy prawa lub na podstawie porozumień powołane do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych^[3].

Spośród organów jednostek samorządu gminnego kompetencję procesową mają wójt (burmistrz/Prezydent Miasta), nie ma jej zaś rada gminy^[4]. Na poziomie powiatu kompetencje procesową mają starosta i (w wypadkach, kiedy przewidują to przepisy szczególne) zarząd powiatu, z kolei na poziomie samorządu województwa - marszałek województwa i (w wypadkach, kiedy przewidują to przepisy szczególne) zarząd województwa.

Przypisy

1. ↑ J. Boć, Prawo administracyjne, Wrocław 1994, s. 80 - cyt. za: Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 19.

2. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 19-20.

3. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 20.

4. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 25.

System administracji publicznej w Polsce

Administracja (łac. administrare - być pomocnym) to zorganizowana działalność realizowana przy pomocy określonego aparatu i zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów. Działalność taka, obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym, nazywana jest administracją publiczną. Jednak termin „administracja publiczna” definiuje się na wiele sposobów i na różnych płaszczyznach, np. w ujęciu przedmiotowym (zakres realizowanych spraw) lub podmiotowym (organy tworzące administrację publiczną). Mimo to najczęściej spotyka się definicje mieszane obejmujące ujęcie podmiotowo-przedmiotowe administracji publicznej.
Według jednej z takich definicji administracja publiczna to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
Tak jak wiele jest definicji administracji publicznej, tak istnieje wiele jej podziałów. Jeden z nich to podział administracji publicznej zastosowany przez prof. Jana Bocia na:

• administrację rządową,

• administrację samorządową,

• administrację państwową (do której należą jednostki organizacyjne nie będące częściami składowymi ani administracji rządowej ani administracji samorządowej).

Powyższy podział administracji publicznej znajduje swoje uzasadnienie również w pragmatyce urzędniczej. Obecnie status pracowniczy osób zatrudnionych w administracji publicznej regulują przede wszystkim trzy różne ustawy. Do pracowników administracji samorządowej zastosowanie ma ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1458), sytuację prawną osób zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej, czyli członków korpusu służby cywilnej reguluje ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505). Natomiast do pozostałych urzędników państwowych stosuje się przede wszystkim ustawę z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).

 

Administracja samorządowa

Administrację samorządową ukształtowano w Polsce na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Organy każdej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania publiczne na obszarze własnej właściwości miejscowej. Samorząd terytorialny wykonuje kompetencje niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych w celu zaspokojenia potrzeb ludzi zamieszkujących obszar działania danej jednostki organizacyjnej. Do organów samorządu terytorialnego należą:

• organy stanowiące:

  • sejmik województwa,

  • rada powiatu,

  • rada gminy.

• organy wykonawcze:

  • marszałek i zarząd województwa,

  • starosta i zarząd powiatu,

  • wójt (burmistrz, prezydent).

Administracja państwowa

Pomimo tego, że niekiedy administracja państwowa jest utożsamiana z administracją rządową i odwrotnie, to celowe i logiczne wydaje się wyodrębnienie osobnej administracji państwowej, w której obręb nie wchodzi administracja rządowa. Obecnie do jej organów – za prof. Bociem – można zaliczyć m.in.:

• Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

• organy Najwyższej Izby Kontroli,

• Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

• Rzecznika Praw Obywatelskich,

• Krajową Radę Sądownictwa,

• organy Narodowego Banku Polskiego, w tym Krajową Radę Polityki Pieniężnej,

• centralne organy administracji podległe Sejmowi.

Administracja rządowa

Z kolei administrację rządową można podzielić, ze względu na zakres jej działania, na administrację rządową centralną (Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie oraz centralne organy administracji rządowej) oraz na administrację rządową terenową (wojewoda i podległe mu służby, organy administracji niezespolonej).

Organy administracji rządowej centralnej obejmują swoim zasięgiem całe terytorium kraju, natomiast organy administracji rządowej terenowej działają tylko na ściśle określonym terytorium. W przypadku administracji rządowej terenowej można wyróżnić jeszcze dodatkowy podział na administrację zespoloną i niezespoloną.

Administracja zespolona

Administrację zespoloną tworzą działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach. Do tej kategorii należą np.:

• Komendant Wojewódzki Policji,

• Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,

• Kurator Oświaty,

• Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny,

• Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej,

• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego,

• Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

• Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,

• Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,

• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego,

• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego,

• Wojewódzki Konserwator Zabytków,

• Wojewódzki Lekarz Weterynarii.

Ponadto zadania administracji rządowej na obszarze województwa wykonują również działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży.Natomiast organami administracji niezespolonej (niekiedy zwanej również administracją specjalną) są podmioty podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa. Załącznik do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (tj. Dz. U. z 2001 Nr 80, poz. 872 ze zm.) wymienia następujące organy administracji niezespolonej:

• Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

• Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,

• Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

• Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,

• Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

• Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

• Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,

• Dyrektorzy urzędów morskich,

• Dyrektorzy urzędów statystycznych,

• Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,

• Komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej,

• Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

• Państwowi inspektorzy sanitarni,

• Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii.

Działalność organów administracji niezespolonej oparta jest z reguły na zasadzie centralizacji. Działają w ramach zasadniczego podziału terytorialnego kraju lub w ramach podziałów specjalnych.

Więcej informacji na temat administracji rządowej i służby cywilnej znajdziesz w zakładkach Organy i instytucje systemu służby cywilnej, Historia systemu służby cywilnej oraz Urzędy administracji rządowej a korpus służby cywilnej.

1. Definicja administracji i administracji publicznej.
   
   Administracja - jest to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów. Cechująca się celowością, trwałością i planowaniem działania. Administracja publiczna - (państwowa) system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku zewnętrznym i wewnętrznym.
   Cechy:
   - inicjatorski charakter jej działania
   - konkretność sytuacji rozwiązywanych przez administrację
   - działalność ta jest ukierunkowana na interes publiczny
   W systemie administracji publicznej można wyróżnić dwie części:
   - strukturę administracji państwowej rządowej (zcentralizowana).
   - strukturę administracji samorządowej (zdecentralizowana)
   Administracja jest zjawiskiem społecznym; podmiotem administracji jest współżycie społeczne. Zajmuje się prawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny.
   Administrację cechuje aktywność, inicjacja i działalność ukierunkowana na przyszłość. Cecha ta występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca określa generalnie i abstrakcyjnie administracja ma przekształcić w rzeczywistość.
   Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć. Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa, które ukierunkowane jest na wydawanie generalnych, abstrakcyjnych uregulowań przez to obejmuje wielość przypadków.
   Administracja publiczna wyróżnia się szeregiem cech kształtujących jej ogólne pojecie i charakteryzujące jej miejsce v ramach organizacji państwa. Można tu wskazać na następujące cechy:
   1. Administracja działa w imieniu i na rachunek państwa.
   2. Administracja ma charakter polityczny, co nie oznacza, że aparat administracji ma być polityczny.
   3. Administracja działa na podstawie prawa i w tych granicach, jakie prawo dla niej przewiduje.
   4. Celem działalności administracji nie jest osiąganie zysku.
   5. Administracja jest organizacją o charakterze jednolitym i ogólnym. Jej działania odnoszą się, zatem w równym stopniu do wszystkich obywateli lub innych podmiotów.
   6. Administracja ma charakter monopolistyczny
   7. Administracja ma w zasadzie charakter bezosobowy w ramach jej struktur działają organy nie zaś pełniące ich funkcje jednostki czy osoby lub ich grupy.
   8. Administracja ma charakter władczy.
   9. Administracja zorganizowana jest i działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania ( podporządkowanie hierarchiczne) → Służbowe oraz osobowe.
   10. Administracja opiera się w swym działaniu z zawodowego i fachowego personelu urzędniczego.
   
   2. Struktura obecnego podziału terytorialnego państwa /RP/.
   
   określa ustawa z dnia 24.07.1998 r. O w prowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału państwa -jednostkami tego podziału są gminy, powiaty i województwa, o tym podziale mówi także konstytucja, która pozostawia pewną swobodę w zasadach-podziału organizacji administracji państwa. Struktura podziału samorządu terytorialnego:
   - ustawa z dn. 08.03.90 r. o samorządzie gminnym
   - ustawa z dn. 05.06.98 r. o samorządzie powiatowym
   -ustawa z dn. 05.06.98 r. o samorządzie województwa
   Podział terytorialny państwa jest to strefa określenia wpływu administracji rządowej i samorządowej.
   Istota administracji samorządowej sprowadza się do tego, iż wykonuje ona zadania publiczne o znaczeniu lokalnym w imieniu i na rachunek wspólnoty samorządowej, natomiast działalność samorządu terytorialnego poddana jest nadzorowi z punktu widzenia legalności.
   
   
   3. Struktura i umiejscowienie administracji rządowej na tle podziału administracyjnego państwa.
   
   Administracja rządowa posiada dwa poziomy
   1. administracja centralna ( rząd i inne organy administracji rządowej ( centralna)).
   2. administracja województwa ( wojewoda) — (terenowa)
   - administracja zespolona to są kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem wojewody.
   - powiat - kierownicy służb inspekcji i straży pod zwierzchnictwem starosty (powiatów 350, gmin 2500)
   - administracja niezespolona - działa nie pod zwierzchnictwem wojewody, działa samodzielnie, obszary ich działania nie pokrywają się z obszarami województwa.
   
   4. Istota i charakter działów administracji rządowej.
   
   Zakres działów administracji rządowej określa ustawa z dn. 04.09.97 r. o działach administracji rządowej. Ustawa ponadto określa właściwości ministra kierującego danym działem. Kierowanie działami administracji rządowej powierza się jednemu ministrowi właściwemu do spraw oznaczonych nazwą danego działu. Ustawa wymienia 28 działów m.in. Administracja Publiczna ( administracja, ewidencja ludności, budownictwo, architektura), Budżet Państwa ( opracowanie budżetu państwa, system finansowania samorządu terytorialnego), Gospodarka ( gospodarka samorządowa, energetyka, kontrola obrotu z zagranicą towarami i technologią), Finanse Publiczne (realizacja dochodów i wydatków budżetu państwa, nadzór nad podatkami, ceny, kontrola skarbowa), Integracja Europejska, łączność. Nauka, Skarb Państwa.
   
   5. RM - skład
   
   - RM składa się z Prezesa RM i ministrów ( ministrowie resortowi i ministrowie bez teki)
   - W skład RM mogą być powołani wiceprezesi RM
   - Prezes i wiceprezes RM mogą pełnić także funkcję ministra
   - W skład RM mogą być ponadto powołani przewodniczący określonych w ustawach komitetów
   (komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Komitet Obrony Kraju, Rada Legislacyjna).
   
   
   6. RM - kompetencje
   
   RM jest organem władzy wykonawczej:
   - prowadzi politykę zewnętrzną i wewnętrzną państwa - sprawy bieżące
   - jest podstawowym ośrodkiem rządzenia państwem w sensie politycznym
   - to, co jest funkcją państwa jest funkcją rządu
   - kieruje administracją rządową i koordynuje jej pracę
   - zapewnia wykonywanie ustaw oraz wydaje rozporządzenia
   - chroni interesy Skarbu Państwa
   - zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek publiczny
   - zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
   - zawiera umowy międzynarodowe
   - określa organizację i tryb swojej pracy uchwala
   - projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem

Formy działania administracji publicznej z charakterystyką ustawy o paszportach.

Formy działania administracji publicznej.

Każda forma działania administracji publicznej ma charakter prawny.

Czynności administracyjnoprawne - regulowane przez prawo administracyjne, mają charakter działań władczych. Czynności te mogą wywoływać także skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki ustanowione poprzez czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Administracja. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy (środki egzekucyjne).

1% podatku - Twój wybór, Twoja Wikipedia.
BATUTA: akcja poprawiania wiarygodności Wikipedii w toku - przyłącz się

Prawne formy działania administracji

[edytuj]

Z Wikipedii

Brak wersji przejrzanej

Skocz do: nawigacji, szukaj

Prawne formy działania administracji - prawnie określony typ konkretnej czynności organu administracji publicznej

Podstawowe formy działania administracji publicznej:

• akty normatywne,

• akty administracyjne,

• ugody,

• porozumienia administracyjne,

• czynności cywilnoprawne,

• czynności faktyczne. ^[1]

• niewładcze formy działania administracji.

Spis treści [ukryj] 1 Działalność administracji publicznej 2 Akty normatywne 3 Akty administracyjne 4 Ugody 5 Porozumienia administracyjne 6 Czynności cywilnoprawne 7 Czynności faktyczne 8 niewładcze formy działania administracji 9 Bibliografia 10 Przypisy

Działalność administracji publicznej [edytuj]

Działalność administracji publicznej można podzielić na dwie sfery, na sferę zewnętrzną i na sferę wewnętrzną.

Sfera zewnętrzna działalności administracji obejmuje działania w stosunku do podmiotów niepodporządkowanych organizacyjną, służbową podległością danemu organowi administracji. Jest to sfera stosunków z obywatelami, organizacjami społecznymi, samorządowymi itp., a także z jednostkami państwowymi i niepaństwowymi nie podlegającymi danemu organowi.

Sfera wewnętrzna działalności administracji to stosunki prawne z organami, jednostkami organizacyjnymi jak również z pracownikami bezpośrednio służbowo podporządkowanymi danemu organowi.

Rodzaje działan administracji można podzielić na działania władcze i działania niewładcze.

Działania władcze to akty administracyjne i akty normatywne. Organ administracyjny jednostronnie rozstrzyga o pozycji obywatela lub innego podmiotu, który musi podporządkować się woli organu, gdyż ten w razie nieposłuszeństwa dysponuje środkami przymusu.

Działania niewładcze stawiają obywatela lub inny podmiot na równi z organem administracji, który nie zajmuje już pozycji dominującej.

Akty normatywne [edytuj]

Akty normatywne to władcze rozstrzygnięcia organu władzy publicznej - władzy wykonawczej, zawierające normy postępowania skierowane do ogólnie wskazanego adresata w sytuacji abstrakcyjnej. Akty te nie wskazują adresata imiennie, podają cechy, w przypadku zaistnienia których każda osoba staje się adresatem aktu. Przykładowe nazwy aktów normatywnych organów administracji: rozporządzenie, zarządzenie, uchwała, zarządzenie porządkowe, rozporządzenie porządkowe; trzeba jednak zaznaczyć, że nie każdy akt tak nazwany jest aktem normatywnym administracji.

Akty administracyjne [edytuj]

Akty administracyjne to podstawowa forma działania administracji. Są to oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenia woli organu administracji publicznej, a ich wykonanie zagwarantowane jest siłą przymusu państwowego. Akty administracyjne określają sytuację konkretnie wskazanego adresata w konkretnej, indywidualnie oznaczonej sprawie (tzw. podwójna konkretność aktu administracyjnego).

Rodzaje aktów administracyjnych:

• akty wewnętrzne

• akty zewnętrzne

  • decyzje administracyjne

    • pozwolenia

    • zezwolenia

    • koncesje

    • licencje

• akty deklaratoryjne

• akty konstytutywne

• akty zależne od woli adresata

• akty niezależna od woli adresata

• akty wywołujące skutki cywilnoprawne

• akty niewywołujące skutków cywilnoprawnych

• akty regulujące sytuację prawną osób

• akty regulujące sytuację prawną rzeczy

• akty administracyjne zwiazane

• akty administracyjne swobodne

Ugody [edytuj]

Ugoda to pisemne porozumienie między stronami postępowania administracyjnego. Może być zawarte przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze. Ugoda poprzedzona jest zgodnym oświadczeniem stron o zamiarze jej zawarcia, ma przyczynić się do przyspieszenia i uproszczenia postępowania administracyjnego. Organ administracji uczestniczy w ugodzie poprzez sprawdzenie prawidłowości zawartego pomiędzy stronami porozumienia a następnie zatwierdzenia go. Bez zatwierdzenia ugoda nie ma mocy prawnej. Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron oraz podpis pracownika administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody.

Porozumienia administracyjne [edytuj]

Porozumienie to niewładcza forma działania administracji. Zawierane jest między podmiotami niepowiązanymi organizacyjną lub służbową podległością. Stronami porozumienia mogą być wszystkie podmioty prawa administracyjnego. Są nimi najczęściej gminy i inne jednostki samorządowe, organy administracji rządowej i inne jednostki organizacyjne wyposażone w osobowość prawną lub nie. Stosunki te cechuje równość stron. Jednak aby porozumienie mogło być nazwane administracyjnym, przynajmniej jedna ze stron musi realizować zadania publiczne. Zobowiązania dotyczące realizacji zadań ze sfery publicznej są właśnie przedmiotem porozumienia. Zadania te mogą być wykonywane wspólnie lub zostać przekazane, przeniesione z jednej jednostki administracji publicznej na drugą. Porozumienia mogą być zawarte tylko w takiej sferze, w której dany organ, jednostka jest samodzielna. Porozumienia mają charakter wiążący.

Czynności cywilnoprawne [edytuj]

Wyżej omówione formy działania administracji publicznej regulowane są przepisami prawa administracyjnego, niektóre wywołują także obok skutków administracyjnych skutki cywilnoprawne. Organy adminisracji dokonują również czynności prawnych regulowanych przez Kodeks cywilny. Działalność administracji oparta na prawie cywilnym dotyczy sfery świadczenia usług na rzecz społeczeństwa, zaspokajania jego potrzeb ( np. zaopatrywanie w energię, wodę, usuwanie nieczystości, utrzymywanie dróg, mostów, zakladów administracyjnych, budynków będących własnością państwa lub gminy) i pozyskiwania dóbr i usług niezbędnych dla funkcjonowania aparatu administracyjnego (np. oświetlenie i ogrzewanie pomieszczeń, zakup materiałów biurowych, mebli). Świadczenia ze strony administracji można podzielić na odpłatne i nieodpłatne. Świadczenia odpłatne wykonują z reguły przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, natomiast świadczenia nieodpłatne wykonują same organy administracji publicznej lub zakłady administracyjne. Organy administracji publicznej moga działać na gruncie prawa cywilnego tylko w systemie zdecentralizowanym , szczególnie w systemine samorządu terytorialnego; potrzebna jest pewna swoboda w podejmowaniu decyzji, prawo samodzielnego dysponowania majątkiem.

Czynności faktyczne [edytuj]

Czynności faktyczne to działania czysto fizyczne dokonywane przez organy administracji, takie jak doręczenie, ogłoszenie, zapisanie; w przeciwieństwie do czynności prawanych, gdzie organy muszą rozstrzygnąć lub uregulować określoną sprawę. Z czynnościami faktycznymi łączą się konkretne skutki prawne (np. doręczenie decyzji powoduje rozpoczęcie biegu terminu jej zaskarżenia). Kształtują stosunki prawne poprzez fakty nie poprzez normy postępowania. Przepisy k.p.a. nie maja zastosowania do czynności faktycznych, nie oznacza to jednak, że są dokonywane bez podstawy prawnej. Wyodrębniamy dwa rodzaje działań w grupie czynności faktycznych: działania spoleczno-organizacyjne i czynności materialno-techniczne. Jako przykład tych pierwszych możemy podać: urządzanie prelekcji i zebrań, wywieszanie plakatów, apelowanie do obywateli lub ich grup. Są to działania niewałdcze i może ich dokonywać każda organizacja społeczna. Stosowanie środków przymusu za niepodporzadkowanie się działaniom społeczno-organizacyjnym jest niedopouszczalne. Czynności materialno-techniczne mają wyraźną podstawę prawną, upoważnienie mające postać aktu normatywnego albo aktu administracyjnego i wywołują konkretne skutki prawne. Obywatele muszą się im podporzadkować a prawnym obowiązkiem organów administracji jest współudział w tych czynnościach. Czynności materialno-techniczne można podzielić na wewnętrzne (sfera wewnętrzna działalności admninistracji, wykonywanie poleceń służbowych)i zewnętrzne (działania skierowane przez organ administracji na zewnątrz do adresatów niepodporządkowanych służbowo ani organizacyjnie danemu organowi). Podstawą prawną czynności materialno-technicznych wewnętrznych jest prawo wewnętrzne, np. przepisy dotyczące organizacji wewnętrznej urzędów, natomiast czynności materialno-technicznych zewnętrznych akty normatywne albo akty admninstracyjne.

niewładcze formy działania administracji [edytuj]

pozycja drugiego podmiotu stosunku prawnego są sobie równe lub jeżeli występuje tu pewne zróżnicowanie, to jednak organ administracji nie zajmuje pozycji zdecydowanie nadrzędnej, jak to ma miejsce w przypadku działań w formach władczych. Niejednokrotnie rozwiązanie określonego problemu czy sprawy wymaga zastosowania kolejno kilku działań administracji, mających różne formy prawne. Mówi się wtedy o ciągu działań prawnych lub też o tzw. działaniach złożonych administracji.

Bibliografia [edytuj]

• Marek Wierzbowski (red.), Prawo administracjne, wyd. VI uaktualnione, Warszawa 2006, ISBN 83-7334-532-9

• Kodeks postepowania administracyjnego i inne akty prawne, Zakamycze 2005, ISBN 83-7444-266-2

Przypisy

1. ↑ Powyższy podział jest tylko jednym z możliwych, został opracowany przez Jerzego Starościaka

Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Prawne_formy_dzia%C5%82ania_administracji”

Kategoria: Prawo administracyjne

artykułdyskusjaedytujhistoria i autorzy

Widok

• Artykuł

• Dyskusja

• Edytuj

• Historia i autorzy

Osobiste

• Wypróbuj wersję testową

• Logowanie i rejestracja

Szukaj

Początek formularza

 

Dół formularza

Nawigacja

• Strona główna

• Kategorie artykułów

• Bieżące wydarzenia

• Losuj artykuł

Dla czytelników

• Zgłoś błąd

• Zgłoś złą grafikę

• Częste pytania (FAQ)

• Kontakt z Wikipedią

• Wspomóż Fundację

Dla edytorów

• Ostatnie zmiany

• Zasady edytowania

• Pomoc

• Portal wikipedystów

• Ogłoszenia

Drukuj lub eksportuj

• Utwórz książkę

• Pobierz jako PDF

• Wersja do druku

Narzędzia

• Linkujące

• Zmiany w dolinkowanych

• Strony specjalne

• Link do tej wersji

• Cytowanie tego artykułu

• Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 17:09, 3 kwi 2009.

• Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania.

• Zasady ochrony prywatności

• O Wikipedii

• Informacje prawne