Program rozwoju przestrzeni rolniczej

wsi Iwanowice.

Na program zrównoważonego rozwoju przestrzeni rolniczej (ekorozwoju) składają się następujące opracowania:

1. Ochrony gleb przed erozja;

2. Ochrony gleb przed zanieczyszczeniami atmosferycznymi;

3. Ochrony zasobów glebowych w obrębie gruntów przeznaczonych pod zabudowę techniczna lub eksploatacje surowców;

4. Ulepszania gleb wadliwych;

5. Melioracji wodnych;

6. Rekultywacji gruntów;

7. Korekty struktury użytkowania.

W opracowaniu zajmiemy się punktami nr: 1, 4, 5, 7.

Program ochrony gleb przed erozją.

Erozja wodna powoduje:

• Obniżenie jakości i wysokości plonów na skutek zmywania warstwy ornej, wymywania składników pokarmowych;

• Systematyczne zmniejszanie się powierzchni użytków rolnych w skutek rozwoju rolnictwa;

• Pogarszanie się warunków komunikacyjnych;

• Wzrost zagrożenia powodziowego spowodowany zwiększonym spływem powierzchniowym i zmniejszonym wsiąkaniem;

• Wzrost sedymentacji rzecznej – zamulenie zapór wodnych.

Stosuje się następujące zabiegi przeciwerozyjne:

• zalesianie bądź zadarnianie stromych stoków;

• wprowadzenie upraw zabezpieczających glebę przed spłukiwaniem (motylkowe, zboża);

• stosowanie poplonów;

• sztuczne terasowanie zboczy;

• umacnianie dróg i rowów przydrożnych;

• pasy zieleni ochronnej;

• zabudowa wąwozów;

• biologiczna zabudowa potoków i zlewni górskich;

• stosowanie płodozmianów przeciwerozyjnych;

• orkę poprzeczno-stokowa;

• skracanie okresu pozostawiania pól bez obsiewu;

• sady na tarasach;

• pola starasowane poprzecznie do spadku terenu;

• wstęgowanie pól;

• kierunkowanie lub rozpraszanie cieków wodnych;

• skracanie okresu pozostawiania pól bez obsiewu.

Procesy erozji wodnej na terenach urzeźbionych nasila użytkowanie rolnicze gruntów. Bezpośredni wpływ na przebieg erozji mają: wielkość pól, ich położenie, struktura zasiewu, stopień mechanizacji upraw.

Sposób użytkowania terenu ma szczególne znaczenie w programie ochrony gleb przed erozją. Powinien on być dostosowany do stopnia zagrożenia gruntów erozja wodną. Powinien być zapewniony odpowiedni udział terenów leśnych i użytków zielonych w strukturze użytkowania oraz odpowiedni udział roślin rolniczych chroniących glebę w strukturze zasiewów.

Duże znaczenie w procesie przeciwdziałania erozji ma optymalizacja struktury zasiewów z uwzględnieniem przeciwerozyjnej roli poszczególnych roślin.

Na znacznym obszarze (80%) Iwanowic występuje erozja bardzo słaba i słaba. Powoduje ona zmywanie poziomu orno-próchnicznego. Użytkowanie terenu, bez stosowania zabiegów przeciwerozyjnych może powodować degradację gleb, ze względu na niepełną możliwość regeneracji profilu glebowego.

Erozja umiarkowana obejmuje obszar 10% wsi, zaś erozja silna i bardzo silna występuje na 10% powierzchni Iwanowic, w miejscach o dużych spadkach. Niestosowanie tutaj zabiegów przeciwerozyjnych pociąga za sobą niszczenie całego profilu glebowego, a niekiedy także części podłoża oraz częściowe rozczłonkowanie reliefu. Możliwość regeneracji takiego profilu glebowego na większości terenu nie występuje. Ze względu na konieczność objęcia terenu przez użytki ochronne, możliwość użytkowania ornego terenu jest niepełna.

Zaleca się następujące zabiegi przeciwerozyjne:

• zastosowanie na stokach o niewielkim spadku poplonów lub upraw roślin zatrzymujących erozję, takich jak motylkowe i zboża; taki sposób uprawy, jak również używane rośliny, powodują jednocześnie retencję wody, co jest bardzo korzystne dla tych gleb, gdyż znajdują się one najczęściej na terenach o okresowym niedoborze wody;

• na obszarach o podobnej rzeźbie terenu i stosunkach wodnych (j.w.), na których jednak nie można lub nie należy zmieniać struktury uprawy, zaleca się stosowanie warstwicowego układu pól i orki poprzeczno-stokowej, co powoduje zmniejszenie erozji i zatrzymanie wody, jednak nie w tak dużym stopniu jak specjalne uprawy;

• w przypadku bardzo silnej erozji (duży spadek i silny spływ powierzchniowy) należy rozważyć przeznaczenie gruntów ornych pod użytki zielone lub lasy, a w ostateczności (strome stoki) nawet ich zadarnienie; podejmując decyzję o takim przekształceniu gruntów trzeba też wziąć pod uwagę położenie pól na stokach zimnych (takie usytuowanie sprawia, że warto przeznaczyć role na użytki zielone nawet przy średniej erozji);

Jednym ze sposobów ochrony gleby przed erozją jest zmianowanie. Najlepsze jest zmianowanie, w którym trawy i rośliny motylkowe zajmują stosunkowo długi okres (około 5 lat), a zboża lub podobne rośliny tylko rok. Najsłabszą ochronę glebom zapewnia płodozmian z przewagą roślin okopowych.

Przykładowy płodozmian przeciwerozyjny dla przeważających terenów lessowych na obszarze Iwanowic:

1. ziemniaki wczesne (pełna dawka obornika)

2. żyto poplon ozimy

3. mieszanka (motylkowe z trawami)

4. motylkowe z trawami

5. motylkowe z trawami

6. motylkowe z trawami

7. motylkowe z trawami

8. owies

9. żyto

10. mieszanka pastewna (słonecznik z kukurydzą)

11. żyto, poplon ścierniskowy

Program ulepszania gleb wadliwych.

Ulepszanie gleb to całokształt zabiegów zmierzających do zwiększenia ich aktywności biologicznej i poprawienie właściwości produkcyjnych rolniczych i leśnych.

Wyróżniamy następujące rodzaje wadliwości gleb:

• o niekorzystnych stosunkach wodnych,

• o niedoborze składników pokarmowych,

• nadmierne zakwaszone,

• silne zróżnicowanie przestrzenne jakości gleb,

• kamienistość.

W celu poprawienia niekorzystnych właściwości gleb wadliwych stosuje się zabiegi uprawowe lub uprawowo – nawożeniowe (melioracja agrotechniczna). Prowadzą one do zagospodarowania nieużytków oraz obszarów zdewastowanych przez przemysł bądź nadmierną intensyfikację produkcji roślinnej.

Zabiegi obejmują:

• przygotowanie powierzchni gleby (odkamienianie, odkrzewianie, rekultywacja);

• regulację stosunków powietrzno-wodnych i cieplnych gleby (odwadnianie, nawadnianie, iłowanie, piaskowanie, drenowanie krecie);

• wytwarzanie głębokiej, żyznej warstwy ornej (orka agromelioracyjna, głęboszowanie);

• meliorację chemiczną (wapnowanie, utylizacja odpadów przemysłowych, nawożenie organiczne);

• meliorację bioliogiczną (nawożenie organiczne, stosowanie nawozów bakteryjnych, uprawa roślin strukturotwórczych);

• zabiegi przeciwerozyjne (warstwicowy układ pól, terasowanie zboczy, uprawa podpowierzchniowa, płodozmiany przeciwerozyjne, kształtowanie krajobrazu i warunków skutecznej ochrony środowiska przyrodniczo-rolniczego).

Proponowany program ulepszania gleb:

• w kompleksie 8 (nadmiernie nawodnionym) należy odpowiednimi zabiegami doprowadzić do optymalnych stosunków wodnych;

ze względu na obecność w jego pobliżu drogi można zastosować system rowów odprowadzających wodę do rowu przydrożnego;

• kompleks 14 zaleca się przeznaczyć pod użytki zielone; są to gleby bardzo wilgotne i ich uprawa byłaby nieopłacalna.

Program melioracji wodnych.

Melioracja to zabiegi techniczne wykonywane w celu trwałego polepszenia zdolności produkcyjnych gleb. Rozróżnia się: melioracje rolne (najszerzej stosowane) oraz melioracje miejskie i melioracje leśne.

Potrzeby odwadniania wykazują, na naszym terenie, gleby gliniaste średnie i ciężkie, pyłowe lessy i mady oraz rędziny.

Dla gleb gliniastych średnich i ciężkich proponuje się odprowadzenie nadmiaru wody, zmianę struktury, zwiększenie współczynnika filtracji i przewietrzenia. Na terenach pofałdowanych zaleca się odwadnianie niesystematyczne a na terenach płaskich – systematyczne.

Gleby pyłowe – lessy mają dobre właściwości fizyczne i wodne, wysoki zasięg kapilarności, dobrą przepuszczalność. Odwadniania przeprowadza się jedynie w terenach dolinowych.

W przypadku rędzin o potrzebie odwodnień decyduje rodzaj podłoża i położenie.

Gleby kompleks pszennego wadliwego (3) wykazują okresowe niedobory wody. W celu zapewnienia na nich właściwych warunków wzrostu i rozwoju roślin uprawnych, w okresach suszy przeprowadza się ich nawadnianie, czyli irygację (uzupełnianie zapasów wody w glebie), co polega na grawitacyjnym lub mechanicznym doprowadzaniu wody z ujęcia (np. rzeki, zbiornika, studni) i jej rozprowadzaniu po nawadnianym terenie. Celem nawadniania może być również użyźnianie gleby, przemycie gleby, regulowanie temperatury i wilgotności powietrza oraz ochrona gleby i roślin. W Polsce opłacalność nawadniania zapewniają intensywne uprawy warzywne, sadownicze, roślin okopowych i nasiennych oraz użytków zielonych, jednak nie jest on zabiegiem zbyt często stosowanym.

Proponowany program melioracji:

• na obszarze wsi Iwanowice większość gruntów o zaburzonych stosunkach wodnych to grunty o okresowym niedoborze wody; z tego względu podstawowe znaczenie mają zabiegi nawadniające i zatrzymujące wodę w glebie;

• na obszarach zbyt suchych zaleca się zastosowanie specjalnych upraw (np. rośliny motylkowe, zboża), przeznaczanie tych terenów pod użytki zielone lub lasy, a w ostateczności zabiegi nawadniające, takie jak budowa odpowiedniego systemu rowów melioracyjnych (przy sprzyjającej rzeźbie terenu i infrastrukturze komunikacyjnej);

Program korekty struktury użytkowania.

Korekty struktury użytkowanie gruntów wymagają m.in.: grunty słabe, piaszczyste, grunty leśne w górach, struktura użytkowania.

Proponowany program korekty struktury użytkowania:

• w ramach korekty struktury użytkowania proponuje się przeznaczenie kompleksu 14 pod użytki zielone (inne jego przeznaczenie jest nieopłacalne);

• zleca się transformację dwóch pastwisk na grunty orne, ponieważ znajdują się one na gruntach klasy II i III oraz stanowią enklawę wśród innych użytków rolnych.