Poezja współczesna wobec historii.
Poezja XIX i XX w. wypowiadała się o historii w kategoriach moralnych, pełniła funkcję patriotyczną i wspólnotową. W wierszach obecna była idea historiozoficzna. Istniało przekonanie o „rozumności” dziejów oraz ich obiektywnego przebiegu. Nie była podważana. Odczuwano teraźniejsze zdarzenia jako moment dziejowy, przełomowy, traumatyzujących.
obecnie uwidacznia się nieufność poetów wobec obiektywizmu i prawdziwości przekazów historycznych. (Ujawnianie luk w faktografii, podawanie wielu „prawd” co do przebiegu i znaczenia dziejów, szerzenie poglądu o nieomal absolutnej odmienności czasów współczesnych od minionych)
nastąpiła reorientacja i polaryzacja statusu historyczności w poezji po 2000 roku.
Na problem zawężania się horyzontu przeszłości zwracał uwagę J. Iwaszkiewicz (Trylogia aleksandryjska).
Z. Herbert - Teatralność historii., historia determinuje indywidualną egzystencję, wyznaczając człowiekowi rolę uczestnika w spektaklu dziejów. Perspektywa ta pozwala na dystans wobec dziejącej się historii.
twórcze odniesienia do historii jest stale obecne, zmienił się tylko jej status.
liryka sentymentu historycznego - Wiersze sarmackie (1983) czy Banderia Prutenorum czyli… (1976) J. Harasymowicza-Broniuszyca.
postawy poetów wobec dziedzictwa historycznego:
Historia weszła do poezji po 2000 roku szczególnie poprzez mitologie i genealogie rodzinne. Np. Tomasz Różycki Dwanaście stacji (2004). Poezja ta jest wnikaniem w egzystencję i historię członków rodziny, okres Polski Ludowej, jak również we własne dzieciństwo. Autor świadomie wpisuje swoją autobiografię i genealogię w strumień tradycji literackiej
Inne podejście do historii w tomiku Baczewskiego Morze i inne morza (2006) W poemacie Hujstoria. miesza czasy i przestrzenie, ale spoiwem tekstu jest podróż do Ameryki Północnej. Skrajny sceptycyzm wobec poznania historycznego.
Mariola Kruszewska Wczoraj czyli dziś (2013). Autorka konfrontuje wyobrażenia o przeszłości 20-wiecznej, związanej głównie z drugą wojną światową. Czternaście wierszy historycznych poprzedza fragment wspomnień świadka wydarzeń lub innego dokumentu przeszłości.
Krytycyzm wobec praktyk interesownej relatywizacji przeszłości: powrót do aksjologicznego i wspólnotowego ujmowania historii, inspirowanych katastrofą lotniczą 10 kwietnia 2010 roku. Obecne analogie historyczne, związane np. z ludobójczym mordem w Katyniu 1940. Zbiór Wiersze o Smoleńsku. Antologia polskiej poezji inspirowanej tragedią 10 kwietnia 2010 roku. Poczucie dziejowości zespoliło się w poezji.
Poeci XXI wieku odchodzą od pisania wierszy z wiarą w niepodważalność ustaleń historyków.
Patryk Zimny uzmysławia włączenie się w kształtowanie masowej wyobraźni historycznej mediów, które kreują historię medialną;
E. Tkaczyszyn-Dycki. - Dziejowość w jego poezji oznacza potrzebę ustalenia genealogii rodu, powrotu do prapoczątku stanowiącego źródło «ja»”
Poezja polska wciąż dąży do wypowiedzenia historii nieopowiedzianej, wypartej, peryferyjnej. (idiografizm poetycki). Sławomir Matusz Wiedźma polska - pomieszanie historii podręcznikowej z historią alternatywną;
w nowej poezji odnawia się przekonanie, że nad biegiem wydarzeń w Polsce wisi fatum.
Jan Polkowski w tomie Głosy reprezentuje poetycki idiografizm. W każdym wierszu mówią tylko i wyłącznie ze swojego punktu widzenia świadkowie i ofiary, przywołując tragedię zabicia przez aparat władzy robotników w grudniu 1970 roku. W tej liryce roli historia staje się zbiorem zwięzłych, nabrzmiałych goryczą, bólem, opuszczeniem, zawiedzioną miłością, epitafijnych autobiografii.
XXI wieku poczucie historii jest częściej rozproszone niż skupione, wskazuje na usankcjonowane się indywidualnego, autobiograficznego, emocjonalnego kontaktu z przeszłością (wnikanie w czas miniony, zwłaszcza w XX wiek, poprzez losy rodzinne)
Relatywizacja
wiedzy historycznej jest wyrazem postaw sceptycznych wobec
manipulowania nią i odmową udziału w sporze o nadawanie wartości
faktom.