NOPiP 17.01.2015
Państwo a wojna i polityka.
" Wojna to sprawa o żywotnym znaczeniu dla państwa, obszar życia lub śmierci, droga do przetrwania lub zagłady. Trzeba ją uważnie rozważyć i przeanlizować"
Dlaczego właśnie te trzy aspekty historyczne?
* Prakseologia - nauka o skutecznym działaniu
Autorem pierwszego dzieła o prakesologi Sun Tzu ( "Sztuka wojny") - IV w. p.n.e
" Najwyższa perfekcja polega na załamaniu oporu wroga bez walki"
Sun Tzu był wojownikiem, zbudował to dzieło na podstawie swoich własnych doświadczeń z bitew i wojen.
W XIX Carl Clausewitz napisał " Vom Kriege" ( O wojnie) - " Wojna jest dalszym ciągiem polityki, ale przy użyciu innych środków"
Dla obu autorów wojna nie była traktowana jako cel, raczej jako środek do prowadzenia polityki.
1) Chiny IV w. p.n.e - Sun Tzu ( " Sztuka wojny")- dzieło to jest bardzo ważne, jeżeli chodzi o naukę o skutecznym dzialaniu. Jest to "dziełko" o wielkiej zawartości treści, któro zrobiło wielką karierę, jak i w swoim pierwotnym znaczeniu, jak i w innych znaczeniach. Do Europy "Sztuka wojny" dotarła bardzo późno, bo dopiero w XVIII w, dzięki franciszkaninowi Amiot na zlecenie Ludwika XV. Amerykanie zapoznali się z tą sztuką dopiero po ataku na Pearl Harbor, jednakże nie przejęli się tym co negatywnie skutkowało w przyszłości w Wietnamie. Japończycy bardzo poważnie zaczęli traktować " Sztukę wojny". Dla Sun Tzu wojna jest niesłychanie ważna, ale każde państwo decyduje o przetrwaniu albo zagłady i każde działania wojenne powinny być przeanalizować by to ta pierwsza opcja była opcją ostateczną dla państwa a nie zagłada. Warto więc poznać wroga w każdy możliwy sposób. Sun Tzu nie uważal, że wojna jest najważniejsza , jednak jest jednym ze środków w funkcjonowaniu państwa. Jeżeli państwo myśli o przetrwaniu to nie dąży do żadnego konfliktu. Według Sun Tzu istotniejsze jest przechytrzenie wroga bez wyprowadzania żołnierzy na polę bitwy - " Najwyższa perfekcja polega na złamaniu oporu wroga bez walki ". Wielcy wodzowie starali się stosować do tej właśnie wyżej przytoczonej sentencji. Wygrywa się przez podejście, spryt ale to wszystko ma opierać się na bezkrwawym rozwiązaniu.
- " Kto zna swroga i zna siebie temu nic nie grozi choćby w stu bitwach(...) Kto nie zna ani wroga, ani siebie, nieuchronnie ponosi klęskę w każdej walce" - cała sztuka walki Sun Tzu polega na wprowadzaniu wroga w błąd.
2) Przełom XVIII i XIX wieku ( Carl von Clausewitz, Burg k. Magdeburga -1780-1831- Wrocław, generał pruski)
" Wojna jest aktem przemocy mającym na celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia naszej woli"
Carl Von Clausewitz został żołnierzem już w wieku 12 lat w armii pruskiej, przez jakiś czas także w armii carskiej. Był praktykiem, a przez ostatnie 20 lat swojego życia pisał swoje dzieło " Vom Kriege", jednak nie skończył tego dzieła i nie wydał. Do wydania przyczyniła się żona, która zebrała wszystkie dokumenty i scaliła w jedną całość. Według Clausewitza wojna, jako działanie zbiorowe zakłada ścieranie się dwóch woli, a to oznacza istnienie zbiorowości zorganizowanych politycznie. Każda z nich pragnie pokonać tę drugą. Istnieją dwie możliwości "ścierania się" - na drodze pokojowej, czyli wszystko załatwiane jest dyplomacją, poprzez różne akty, umowy, ale gdy to nie będzie skuteczne to do życia wchodzi wojna i wtedy :
" Przemoc, i to przemoc fizyczna jest tedy środkiem, gdy celem jest narzucenie swej woli"
XVIII wiek jest to okres wojen klasycznych, czyli wojen międzypaństwowych. To znaczy, że państwo w czasach Clausewitza ma monopol na prowadzenie wojen. Zaczęło się to od roku 1648 Traktatami Westfalskimi, poprzez "upaństwowienie wojny" - koniec wojny trzydziestoletniej.
" Wojna jest dalszym ciągiem polityki, ale przy użyciu innych środków" - Carl von Clausewitz ( "O wojnie"). Według Clausewitza nie ma zwycięstwa dla zwycięstwa, lecz zwycięstwem jest to, że odnosimy sukcesy na stopie politycznej.
Dyplomacja - układnie stosunków z innymi jednostkami politycznymi
Strategia - sposób prowadzenia całości operacji wojskowych
Zarówna strategia, jak i dyplomacja podporządkowane są polityce.
* Dyplomacja i środki wojskowe
Dyplomacja i wojna to dwa uzupełniające się środki, z których żaden nie może być ignorowany.
Politycy i wojskowi za żadne skarby nie mogą sie ignorować, muszą siebie nawzajem słuchać. Mają za zadanie realizować wspólny cel, jakim jest państwo.
Istotne jest by dyplomacja miała za sobą wojsko. ( Chcesz pokoju, szykuj się do wojny.)
" Należy pamiętać o wojnie w czasie pokoju, ale nie należy zapominać o pokoju nawet w czasie bitwnego zgiełku"
Dyplomacja za którą nie stoi wojsko lub wojsko to nie jest w stanie wypełnić stawianych przed nim zadań, nic nie znaczy.
Aspekt psychologiczny wojny
Według Carla Clausewitza wszystkie wojny są wojnami psychologicznymi - "pokonany jest dopiero ten kto się z takie uważa"
Nieważne czy przeciwnik nie chce przyznać się do porażki ze względu na swój upór i odwagę czy ze względu na jej nieświadomość - istotne, że się nie poddaje i wciąż przejawia wolę walki.
Clausewitz
Prymat polityki nad wojną!!!
3) Współczesność jest to okres kiedy wojna wybiła się z polityki. Można zrozumieć to tak, że wojny są dla wojen, nie mają już tego upaństwowienia.
Charakterystka wojen współczesnych - tzw. nowe wojny wg Muger
Klasyczne wojny państwowe oddzielona byłu wyraźnie w czasie od stanu pokoju poprzez akty prawne, jak wypowiedzenie wojny i zawarcie pokoju.
Jak podkreśla Hugo Grotius w swoim wielkim dziele De iure belli ac pacis, nie istniało nic trzeciego pomiędzy wojną a pokojem.
Nowe wojny natomiast nie mają ani rozpoznawalnego początku, ani jednoznacznego końca.
Wojna już nie słuszy celom państwowym, lecz celom niepaństwowych "graczy".
Traktat pokojwy kończący wojny międzypaństwowe zastąpiąny został przez proces pokojowy
Doszło do prywatyzacji i komercjalizacji wojen, a więc do wkroczenia na arenę działań wojennych podmiotów prywatnych, kierujący sie raczej na ekonomicznymi niż politycznymi motywami ( warlordowie, lokalni watażkowie, najmenicy, firmy ochroniarskie)
Nastąpiło odpaństwowienie wojen!
Państwo straciło monopol na prowadzenie wojny.
Mamy do czynienina z asymetryzacją, czyli zderzeniem zasadniczo odmiennych strategii wojskowych i politycznych, które na przekór wszystkim podejmowanym szczególnie ostatnio wzmożonym wysiłkom nie dają się ograniczyć i uregulować przy użyciu prawa międzynarodowego.
Do strategii asymetryzacji należą wojna partyzancka, terroryzm i także to, co w konflikcie izraelsko-palestyńskim nazywane jest intifadą.
Terroryzm i wojna partyzancka różnią się nie tylko ze względu na ofensywną bądź defensywną strategię ( wojna partyzancka jest defensywną formą asymetryzacji, zwróconą przeciwko militarnie przeważającemu okupantowi; Partyzanci nie muszą zwyciężyć militarnie, aby odnieść sukces, a jedynie utrzymać nnieusuwalny potenciał zagrożenia, mają oni na uwadze gospodarczą lub polityczną wytrzymałość przeciwnika. Terroryzm z kolei jest ofensywną formą asymetryzacji użycia przemocy. Nawet jeśli jego cele są defensywne bądź zachowawcze, terroryzm jako wojskowa strategia charakteryzuje się tym, że stosuje się przemoc przeciwnika. Partyzanci nie są w stanie tego donokać, gdyż zdani są na wsparcie miejscowej ludności. Ofensywna skuteczność terrorystów opiera się na tym, że wykorzystują w zamian za to cywilną infrastrukturę zaatkawonaego kraju jako bazę logistyczną i jednocześnie przekształcają ją w oręż walki).
Ich odmienność polega również na tym, że partyzantką osiąga asymetrię poprzez spowolnienie wojny, terroryzm natomiast poprzez jej przyspieszenie.
Cechy nowej wojny:
Zjawisko dzieci-żołnierzy ( dotyczy przede wszystkim chłopców poniżej 15 roku życia - głównie Afryka, lecz coraz częściej dotyczy to także dziewczynek. Rozwój technologiczny spowodował, że każdy teraz może walczyć, zmienił się ciężar broni, broń stała się tańsza. Dzieci są łatwym narzędziem, ponieważ nic nie kosztują, nie mają jeszcze wykształconej wystarczająco psychyki.
Wojny na "przetrzymanie" Mao Tse-tunga. Brak walnych, roztrzygających bitwew. ( Partyzantka - Sztuka wojny)
Zdecydowany wzrost ofiar po stronie cywilów; brutalizacja wojny (czystki etniczne; obozy dla uchoddźców)
Reseksualizacja wojny
Mediatyzacja wojny - nowe wojny nagłaśniane są przez rozwiniętę media na szeroką skalę. Efekt Mogadiszu - opinia publiczna chce wycofania wojsk z danego terytorium.
Wojny straciły rolę państwowotwórczą, raczej prowadzą do zniszczenia czy osłabienia państwa
Konflikty zbrojne mają miejsce przede wszystkim na obrzeżach dawnych imperiów