Merton negował koncepcje anomii w ujęciu Durkheuna, uważał, że zachowania konformistyczne

(postawa zgody) jak i dewiacyjne są normalnym sposobem adaptacji (przystosowania) do struktury

społeczno-kulturowej. Uważał on, że w prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie kulturowo

wyznaczone cele pozostają w ścisłym związku ze środkami za pomocą których cele te można

osiągnąć. Ewentualne zakłócenia mogą występować w sytuacji nadmiernego akcentowania celów lub

środków np. w obecnej sytuacji w naszym kraju - gdzie celem jest posiadanie znacznych dóbr

materialnych (konsumpcyjny tryb życia), a zdobycie tych dóbr utrudnia brak pracy, bezrobocie lub

praca źle opłacana uniemożliwiająca ich zdobycie) pewni ludzie dostrzegają, że w sposób legalny nie

są w stanie osiągnąć swych celów życiowych - dlatego tez sięgają po środki nielegalne. Wg Mertona

istnieją różne typy adaptacji do tego rodzaju warunków.

I Typ - konformizm, polega na działaniu w osiąganiu usankcjonowanych celów w sposób legalny.

Dotyczy to grup, które mają realne możliwości (zawodowe, finansowe,) aby z powodzeniem

realizować dążenie do osiągnięcia wyższej pozycji społeczno-ekonomicznej.

II Typ- rytualizm. polega na rezygnacji lub obniżeniu aspiracji do osiągnięcia wyższej pozycji - co nie

powoduje frustracji z powodu nie zrealizowanych

zamiarów (np. mam zbyt mało, aby awansować w hierarchii społecznej to mi wystarczy).

Te dwa typy nie powodują zachowań dewiacyjnych (przestępczych).

III Typ - innowacja, to akceptacja celów (np. awans społeczny) przy jednoczesnym odrzuceniu

sposobów osiągania wg Mertona przestępczorodny typ przystosowania. Dotyczy to grup mających

nikłe możliwości awansu społecznego przy postępowaniu zgodnym z prawem, zablokowanie awansu

(wyższe zarobki, wykształcenie) rodzi stan napięcia, który doprowadza do szukania nowych środków

dla osiągnięcia tych samych celów.

IV Typ - wycofanie się. polega na odrzuceniu zarówno celów społecznych jak i środków służących do

ich osiągnięcia, ludzie ci niejako rezygnują z góry. W tej grupie osób przestępczość ma charakter

przypadkowy.

V typ - bunt. polega na odrzuceniu celów i środków przy jednoczesnym pozytywnym programie

wprowadzania nowych celów i nowych środków do ich realizacji. Ludzie tego rodzaju akceptacji to

reformatorzy, rewolucjoniści lub przestępcy polityczni.

Siemaszko określa teorię Mertona jako analogie gry przy automacie. Automat ten nie jest rzetelny i

tylko niektórzy stale wygrywają (konformiści). Pokrzywdzeni robią różne wybiegi, aby zwiększyć

sumę wygranej (innowacja), inni dalej grają bezmyślnie (rytualiści) bądź odchodzą z gry (wycofanie)

albo proponują całkiem inną opcję (bunt).

Nurt socjologiczny

28. Omów teorie zróżnicowanych powiązań E. Shuterlanda ?

Teoria ta zakłada, że zachowanie przestępcze jest normalnym wyuczonym zachowaniem, a w procesie

uczenia się zachowania przestępczego, występują te wszystkie mechanizmy, które występują przy

każdym innym uczeniu się wzorów zachowania. Punktem wyjścia w teorii Shuterlanda jest

zróżnicowana organizacja społeczna czyli taka sytuacja :

> część ludzi skupia się wokół wartości, których treścią jest przestrzeganie

prawa,

> pozostała część wokół „wartości" przestępczych.

Wynikiem zróżnicowanej organizacji społecznej jest konflikt kultur w odniesieniu do prawa. Kultura przestępcza wg Shuterlanda jest bardziej zróżnicowana niż się sądzi. Istnienie konfliktu kultur jest warunkiem końcowym procesu zróżnicowanych powiązań, czyli procesu w wyniku którego dochodzi do przestępczości jednostki. Zróżnicowane powiązania oznaczają wzajemny kontakt z przestępcami akceptowanymi przez prawo wzorami zachowania, gdzie przez proces uczenia się następuje przyswajanie tych wzorów.

Nauka ta odbywa się w toku integracji z różnymi osobami w procesie komunikowania się. Shuterland uważa, że ludzie czerpią wzory zachowań

przede wszystkim z pierwotnych grup społecznych tj.(rodzina, grupa rówieśnicza, sąsiedzka itp.) ze względu na bliskość między ich członkami.

Zdaniem Shuterlanda środki masowego przekazu w procesie nabywania przestępczych wzorów odgrywają drugorzędną rolę. W trakcie interakcji między sobą ludzie spotykają się z określeniami sprzyjającymi bądź nie naruszaniu prawa. W wyniku nadwyżki wzorów sprzyjających naruszania prawa nad wzorami zgodnymi z prawem dochodzi do wykształcenia postaw nonkonformistycznych (postawy niezgody z prawem) a to prowadzi do przestępczości. Schemat procesu kryminalizacji wg