Prowadzący: prof. dr hab. Edward Nęcka
Kontakt dla studentów: enecka@swps.edu.pl
Wstęp do psychologii z elementami historii myśli psychologicznej
Wykład
Rok ak. 2009/2010, semestr zimowy, tryb zaoczny
Ogólny opis kursu: W semestrze odbędzie się osiem wykładów, z których każdy obejmuje trzy godziny lekcyjne (razem 24 godziny).
Celem wykładów jest zaznajomienie studentów I roku z podstawowymi pojęciami, metodami i teoriami psychologii jako nauki i dyscypliny akademickiej. Studenci poznają najważniejsze koncepcje teoretyczne i niektóre badania empiryczne ilustrujące owe teorie. Poznają „z lotu ptaka” całą psychologię, a więc problematykę poznawczą, emocjonalno-motywacyjną, osobowości, inteligencji i różnic indywidualnych. Opanowują też podstawy wiedzy na temat historii psychologii jako nauki, ze szczególnym podkreśleniem tych nurtów, które są kontynuowane w psychologii współczesnej. Podstawową ideą kursu nie jest jednak przekazanie szczegółowej wiedzy, lecz ukazanie specyfiki myślenia psychologicznego. Student jest wprowadzany do psychologii poznając, w jaki sposób psycholog podejmuje różne problemy, jak je definiuje i w jaki sposób próbuje dochodzić do uprawnionych wniosków. Szczególną rolą tego kursu jest ukazanie, czym różni się psychologia jako nauka od innych źródeł wiedzy o zachowaniu i psychice, i pod jakim względem przewyższa te alternatywne źródła, a pod jakim względem im ustępuje.
Warunki zaliczenia: (1) egzamin testowy na podstawie wykładów i lektury obowiązkowej. Test składa się z 40 pytań, aby zdać trzeba poprawnie odpowiedzieć przynajmniej na 20 pytań.
Tematy poszczególnych zajęć
Psychologia jako nauka (27.10.2009)
Istota i charakter poznania naukowego. Poznanie naukowe a poznanie naiwne. Czym jest psychologia i o czym jest psychologia? Psychologia jako nauka o duszy, o psychice, czy o zachowaniu? Podstawowe pojęcia psychologii jako nauki (eksperyment, zmienna, istotność różnic itp.). Cele psychologii. Podstawowe kierunki i prądy psychologii. Psychologia klasyczna (Wundt, James). Behawioryzm (Watson, Skinner). Psychologia dynamiczna (Freud, Adler, Jung, Horney). Psychologia postaci. Psychologia humanistyczna. Psychologia poznawcza. Eklektyczno-syntetyzujący charakter współczesnej psychologii.
Spostrzeganie, uwaga i świadomość (11.10.2009)
Elementarne wrażenia zmysłowe i ich odbiór. Absolutne i różnicowe progi percepcji bodźca. Oddolne i odgórne ujęcie spostrzegania. Złudzenia percepcji i stałość spostrzegania. Różnice kulturowe w spostrzeganiu. Rozpoznawanie wzorców. Obronność percepcyjna. Spostrzeganie podprogowe. Uwaga jako mechanizm selekcji bodźców. Funkcje uwagi: selekcja, czujność, przeszukiwanie, przerzutność, kontrola czynności jednoczesnych. Zaburzenia uwagi i ich konsekwencje. Rodzaje, znaczenie i funkcje świadomości. Empiryczne kryteria świadomości i sposoby jej badania. Świadomość percepcyjna i introspekcyjna.
Uczenie się i pamięć (25.10.2009)
Uczenie się jako podstawowy mechanizm modyfikacji zachowania. Zachowanie wrodzone a zachowanie wyuczone. Odruch i instynkt. Warunkowanie klasyczne i instrumentalne. Warunkowanie u ludzi. Uczenie poznawcze i społeczne. Uczenie przez naśladownictwo. Uczenie się a nabywanie wiedzy. Uczenie się a pamięć. Rodzaje pamięci. Pamięć robocza: struktura, funkcje, ograniczenia. Pamięć semantyczna, epizodyczna i autobiograficzna. Fizjologiczne podłoże i mechanizmy pamięci. Zapamiętywanie, przechowywanie, odtwarzanie. Przypominanie, rozpoznawanie i powtórne uczenie się jako wskaźniki pamięci. Zapominanie i jego przyczyny.
Myślenie (15.11.2009)
Ogólna charakterystyka procesu myślenia. Rodzaje i funkcje myślenia. Rozwiązywanie problemów. Przeszkody w rozwiązywaniu problemów. Strategie rozwiązywania problemów. Sztywność myślenia i sposoby przezwyciężania jej. Rozumowanie i jego rodzaje. Mechanizmy rozumowania. Błędy w rozumowaniu i ich przyczyny. Istota i charakter twórczości. Specyfika myślenia twórczego. Twórczość a wybitne osiągnięcia. Wgląd. Możliwości stymulowania myślenia twórczego. Burza mózgów i inne techniki twórczego myślenia.
Motywacja (29.11.2009)
Funkcje procesu motywacyjnego. Potrzeby człowieka. Klasyfikacja potrzeb. Głód, łaknienie i zaburzenia łaknienia. Głody sztuczne - problem uzależnień. Motywacja społeczna. Potrzeba osiągnięć. Potrzeby społeczne. Potrzeba samorealizacji. Motywacja samoistna. Konflikty motywacyjne.
Emocje i stres psychologiczny (13.12.2009)
Klasyfikacja emocji. Fizjologiczne i psychologiczne aspekty emocji. Klasyczne teorie emocji. Dwuczynnikowa teoria emocji. Współczesne koncepcje emocji. Emocje a procesy poznawcze. Agresja i agresywność. Lęk jako stan i jako cecha. Lękowe zaburzenia zachowania. Depresja i obniżenie nastroju. Natura stresu psychologicznego: przyczyny, dynamika następstwa. Stres fizjologiczny i psychologiczny. Stres a zdrowie psychiczne i somatyczne. Strategie zmagania się ze stresem.
Różnice indywidualne, osobowość, zdolności (10.01.2010)
Co to są różnice indywidualne i dlaczego należy je badać? Temperament, inteligencja, osobowość i style poznawcze: cztery główne domeny różnic indywidualnych. Psychologia ogólna a psychologia różnicowa. Zdolności i ich rozwój. Problem dziedziczności cech indywidualnych. Różnicowe i nieróżnicowe ujęcie osobowości. Trójczynnikowa koncepcja Eysencka. Model „Wielkiej Piątki”. Inne czynnikowe koncepcje osobowości. Zalety i wady różnicowych koncepcji osobowości. Podejście nieróżnicowe w badaniach nad osobowością. Psychodynamiczne koncepcje osobowości. Poznawcze koncepcje osobowości. Pojęcie inteligencji. Klasyczne koncepcje inteligencji (Galton, Binet). Iloraz inteligencji. Czynnikowe teorie inteligencji (Spearman, Thurstone, Guilford). Poznawcze koncepcje inteligencji (Hunt, Sternberg). Inteligencja praktyczna i społeczna.
Zaburzenia zachowania (24.01.2010)
Podstawowe formy zaburzeń zachowania. Nerwice, psychozy, zaburzenia osobowości. Obniżenie nastroju i depresja. Biologiczne aspekty zaburzeń zachowania. Podstawowe metody terapii zaburzeń. Skuteczność psychoterapii w świetle badań psychologicznych. Psychologia a psychiatria. Psychologia kliniczna i jej zastosowania.
Literatura obowiązkowa:
Gerrig, R. J., Zimbardo, P. G. (2006). Psychologia i życie. Wydanie nowe. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.