W. 6
SYSTEM WARTOŚCI A ZABURZONE ZACHOWANIA SPOŁECZNE

(opr. na podst. K. Ostrowska, Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. 2008, s. 150-165)

Wartości w ujęciu filozofów

• R. Ingarden – szczęście człowieka realizuje się poprzez urzeczywistnianie wartości

• Teilhard de Chardin 1981 – 3 kategorie postaw ludzi wobec życia, człowieczeństwa: 1. dążący do spokoju. 2. dążący do przyjemności. 3. dążący do rozwoju, żarliwcy.

• Karol Wojtyła 1994, 2001- człowiek osoba zdolna do smostanowienia, rozwijająca relacje z innymi, dialog, komunia z innymi, kreatywna, dąży do szczęścia.

Wartości w ujęciu psychologów

• Rollo May 1995 – osoba to mistota nakierowana na siebie, samoafirmująca siebie, umiejąca wyjść poza siebie – dostrzegająca potrzebę bycia z innymi i dla innych, istota rozpoznająca swoje stany i przeżycia, istota wybierająca.

• Istnieje stan napięcia między wartościami różnych kategorii (indywidualne, społeczne, wyższe, potrzeb ,…), domaga się rozwiązania, analizy, wyboru. Ten stan napięcia to MOTYW DO DZIAŁANIA.

Wartości w ujęciu psychologów

• Th. M. Newcomb, Rh. Turner, Ph. E. Converse 1970 - Popędy→ motywy→ postawy→wartości

• WARTOŚCI w ich ujęciu – szczyt hierarchicznego układu motywacyjnego.

• Wartości stanowią specyficzną klasę postaw w stosunku do najogólniejszych obiektów: rodzina, religia, przyjaciele, własne JA.

• H. Świda –Zięba 1995 – o tym ,że coś jest wartością, decyduje proces wartościowania oparty o reguły (np. przyjemne-przykre). Dzieli wartości na subiektywne (dot. trwałych pragnień, celów, dążeń) i ponadosobowe – których jednostka nie jest kreatorem subiektywnym.

Wartości w ujęciu psychologów

• Havighurst – 1953 – zadania rozwojowe – co do wartości:

• Średnie dzieciństwo – rozwijanie moralności, świadomości, skali wartości.

• Adolescencja – rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego nimi kierującego)

• Wczesna dorosłość – przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej

• Wiek średni – osiąganie dojrzałej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej

Wartości w ujęciu psychologów

• G. Allport wskazuje na wartości jako „ramy”, zasady selekcjonowania doświadczeń, pozwalają one na integrację układów motywacyjnych, postaw, popędów, potrzeb, ich hierarchizowanie i, są czynnikiem regulującym ludzkie zachowanie i styl życia, wyznaczają dojrzałą osobowość.

• S. Siek 1983 – wskazuje na wczesny podział wartości: 1. hedonistyczne (przyjemność), 2. utalitarne (użyteczność), 3. dionizyjskie (zmysłowe), 4. prometejskie (sztuka, tworzenie, przemiana)

Wartości w ujęciu psychologów

• E. Spranger – 1928 – emocjonalno-dążeniowy element wartości (jak ujawniają się w życiu), opracował narzędzie badające wartości, wyodrębnił 6 kategorii wartości i celów z nimi związanych:

• teoretyczne (prawda, istota rzeczy),

• ekonomiczne (użyteczność, praktyczność),

• estetyczne (piękno, harmonia, porządek),

• społeczne (miłość, opieka, pomaganie),

• polityczne (władza, kierowanie),

• religijne (doskonałość, jedność z Bytem Najwyższym).

Wartości w ujęciu psychologów

K. Popielski 1994 – funkcje wartości egzystencjalnych:

• Strukturyzują osobowość, regulują życie indywidualne, rodzinne, społeczne

• Służą rozwojowi, dojrzewaniu człowieka

• Zobowiązują, porządkują, aktywizują energię, motywują , uaktywniają wyobraźnię, nadają sens i znaczenie egzystencji

• Mają własność sił twórczych i jednocześnie stabilizujących

• pozwalają na przekraczanie siebie, twórcze przetrwanie cierpienia, podmiotowe przeżywanie egzystencji

• Są sposobem poznawania siebie, innych, świata.

Wartości w ujęciu psychologów

M. Rokeach --system wartości jest układem przekonań dot. własnego JA, innych ludzi, osób znaczących itp., wyznaczają one postępowanie, system preferencji.

Mają układ hierarchiczny (im wyżej – tym mniej podatne na zmiany).

Wyróżnił 2 systemy przekonań o wartościach instrumentalnych i ostatecznych po 18 wartości.

Wartości w ujęciu psychologów

1. Wartości ostateczne:

bezpieczeństwo narodowe, bezpieczeństwo rodziny, dojrzałą miłość, dostatnie życie, mądrość, poczucie dokonania, pocz. własnej godności, pokój na świecie, prawdziwa przyjaźń, przyjemność, równowaga wewnętrzna, równość, szczęście, świat piękna, uznanie społeczne, wolność, zbawienie, życie pełne wrażeń.

2. Wartości instrumentalne:

ambitny, czysty, intelektualista, kochający, logiczny, niezależny, obdarzony wyobraźnią, odpowiedzialny, odważny, opanowany, o szerokich horyzontach, pogodny, pomocny, posłuszny, uczciwy, uprzejmy, uzdolniony, wybaczający.

Wartości w ujęciu psychologów

7 kategorii wartości wg Schwartza:

• Pozycja w hierarchii społecznej

• Konserwatyzm

• Harmonia

• Więzi partnerskie

• Autonomia intelektualna

• Autonomia emocjonalna

• Indywidualne sprawności