PROBLEM: Czym jest nauka pierwsza i co jest przedmiotem jej zainteresowania:

Czym jest nauka pierwsza?
Każda racjonalna nauka traktuje o przyczynach i zasadach w sposób mniej lub bardziej ścisły, jednakże musi istnieć nauka ogólna (pierwsza), która będzie się zajmować pierwszymi zasadami i najwyższymi przyczynami tworzącymi obiekt. Obiektem badań tej nauki jest byt ogólnie, nie poszczególne jego składowe, którymi zajmują się nauki szczegółowe. Nauka ta, będąca podstawą wszystkiego, zostanie później nazwana metafizyką.
Co jest przedmiotem jej zainteresowania?
Byt jest wieloznaczny, składa się z rodzajów, których natura jest wspólna, tą naturą jest substancja, czyli byt pierwotny. Jej obecność lub brak, związki między substancjami tworzą wszystko.
Każdy termin może być wieloznaczny: tak, więc substancja może być postrzegana jako ostateczny substrat lub też może być określonym bytem, ( np. kształtem rzeczy). Forma jest najdoskonalszym przejawem substancji. Filozof szuka prawdy o właściwościach swoistych bytu i określa, co jest cechą akcydentalną czego.
Byt akcydentalny nie jest obiektem badań nauki, ponieważ przypadku nie można ściśle określić z racji tego, że nie jest wytworzony przez żadną przyczynę. Cecha przypadkowa jest cechą nieistotną, przysługuje jednostkom bezwarunkowo, natomiast byt konieczny, czyli samoistny przysługuje tylko czemuś trwałemu i niezmiennemu.
Byt może być potencjalny albo aktualny, jednak każdy obiekt dąży do spełnienia swej istoty, więc byty te mogą przechodzić między sobą od potencjału do aktu.

Podstawowym problemem, którym Arystoteles zajmuje się w swoim dziele „Metafizyka” jest substancja. Zdaniem autora wszystkie rzeczy są albo substancjami, albo ich modyfikacjami, stwarzają ją lub niszczą. Substancja, wg Arystotelesa, jest tym co jest pierwsze i dlatego właśnie filozofowie powinni się nią zajmować – tylko filozofia, jako nauka pierwsza i najbardziej ogólna jest w stanie wyjaśnić pojęcia tego rodzaju. Autor postuluje, iż każda rzecz posiada dwa aspekty: materię (którą można jeszcze rozłożyć na ogień, powietrze, ziemię i wodę) i formę. Arystoteles wyróżnia także kolejne dwa zagadnienia związane z formą i materią: potencjalność i aktualizację. Filozof utrzymuje, iż w pełni poznawalne jest tylko to co niezmienne, a badaniem tego ma zajmować się teologia/filozofia. Autor rozróżnia cztery rodzaje (różne znaczenia tego samego) bytu (akcydentalny – niepodlegający badaniu, prawdziwy, potencjalny i aktualny), oraz cztery rodzaje przyczyn (materialną, formalną, sprawczą i celową), które determinują dlaczego coś staje się tym czym jest.

W ramach swojej rozprawy, Arystoteles pyta się o podstawy. Co jest ogółem, podstawową nauką, dzięki której wszystko inne może się rozwijać. Otóż metafizyka jako nauka o bycie jest obiektywną nauką, na której wzorowane są inne. Argumentuje to przez przedstawienie skutków jako logicznych następstw przyczyn.
Autor dokonuje podziału nauk teoretycznych zajmujących się badaniem określonego rodzaju bytu. Dzieli je na fizykę, matematykę i teologie. Dokonuje następującego rozróżnienia: fizyka jest nauką badającą ruch bytu oraz najdoskonalszy przejaw formy czyli substancję, matematyka oraz tzw. „nauka pierwsza” – teologia, będąca „początkiem” nauk teoretycznych.
„Byt” musi być rozumiany w pewnych kategoriach, które określają jego rodzaje. Według tych kategorii istnieje byt akcydentalny, prawdziwy, aktualny i potencjalny. Arystoteles udowadnia, iż byt akcydentalny nie jest przedmiotem żadnej nauki, gdyż bytem tym rządzi przypadek. Byt prawdziwy i jego zaprzeczenie („nie-byt”) są związane z naszym umysłem i różnią się od bytu akcydentalnego tym, że mają przyczynę.
Z tekstu wynika, iż byt jest wieloznaczny, jednak odnosi się zawsze do pierwszej idei, która jest podstawą wszelkiego istnieni

Arystoteles w swoim dziele wyróżnia trzy rodzaje nauk: nauki praktyczne ( np. polityka, etyka), nauki wytwórcze ( np. sztuka ), nauki teoretyczne czyli uprawiające wiedzę dla samej wiedzy ( np. matematyka, fizyka, metafizyka ).
Arystoteles przedstawia metafizykę jako najbardziej boską i najczcigodniejszą naukę ze wszystkich nauk jakie człowiek może sobie przyswoić. Zajmuje ona pierwsze miejsce obok fizyki i matematyki wśród nauk teoretycznych, które z kolei przewyższają wszystkie pozostałe nauki. Termin metafizyka został utworzony przez Andronikosa z Rodos, który porządkował spuściznę Arystotelesa.
Arystoteles nazywa Boga Pierwszym Nieruchomym Poruszycielem Wszechświata, gdyż sam będąc nieruchomy (idealny) zmusza wszystko do dążenia do doskonałości (do ruchu).
Autor wprowadził pojęcie „Bytu” jako tego co istnieje ("to, co jest"). Arystoteles skonstruował koncepcję substancji, by wskazać na przedmiot poznania naukowego. Według niego substancja jest podstawowym przejawem bytu. Arystoteles przyjmował wielość substancji w świecie. Twierdził, że substancji jako takiej nie poznajemy wprost. Naturę substancji poznaje się po jej właściwościach, zwłaszcza tych, które ujawniają się w działaniu.
„Metafizyka” jest jednym z najważniejszych dzieł filozoficznych Arystotelesa. Wywarła ona wielki wpływ na myśl swojej epoki i pozostaje wciąż punktem odniesienia dla filozofii w ogóle.