METODY DYDAKTYCZNE (WOS itp.)

ANALIZA SWOT
Jest to metoda, dzięki której możemy kształcić umiejętność analizy i oceny zjawisk i problemów. Metoda ta może być wykorzystana zarówno w pracy z całą klasą, jak i pracy w grupach. Można ją stosować zarówno przy wprowadzeniu nowego materiału, jak i przy utrwaleniu wiadomości. Efektem pracy jest ustalenie wspólnego stanowiska (jeżeli istnieje możliwość osiągnięcia kompromisu). POMOCE: Arkusz analizy SWOT
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel prezentuje problem i sprawuje nadzór nad pracą uczniów.	Uczniowie podczas swojej pracy określają mocne strony i wynikające z tego szanse oraz słabe strony i związane z tym zagrożenia rozwiązywanego problemu. Wnioski z przeprowadzonej analizy wpisują na arkuszach.

BIOGRAFICZNA
Jest to metoda polegająca na wykorzystaniu przez uczniów biografii postaci historycznej, dzięki której opanowują pewien zakres materiału nauczania. Metoda ta pozwala na kształtowanie u ucznia następujących umiejętności: - prezentacji, - rozwiązywania problemów, - wykorzystywania informacji z różnych źródeł, - współpracy w grupie.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel wybiera postać, której życiorys będzie podstawą pracy. Kieruje pracą uczniów przy przygotowaniu scenariusza prezentacji i opracowaniu zadań dla poszczególnych uczniów i grup. Po zakończonej prezentacji dokonuje jej analizy zwracając uwagę na najistotniejsze wiadomości, które są potrzebne do zrozumienia procesów historycznych. Końcowym etapem pracy jest ocena pracy i poziomu zaangażowania poszczególnych uczniów i grup.	Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela zbierają przez określony czas potrzebne informacje, ustalają odpowiedzi na postawione zagadnienia, które będą wykorzystane podczas prezentacji. Efektem pracy uczniów jest odegranie roli wybranej osoby.

DRAMA
Jest to najbardziej aktywizująca metoda w procesie nauczania. Należy pamiętać, że drama nie jest inscenizacją, w której uczniowie otrzymali wcześniej role i nauczyli się ich, ale jest działaniem opartym na improwizacji. Podczas omawiania pracy uczniów należy zwrócić uwagę na cel zajęć. Metoda ta pozwala na kształtowanie u ucznia następujących umiejętności: - współpracy w grupie, - twórczego rozwiązywania problemów. Ponadto rozwija sprawności umysłowe i przygotowuje do publicznych wystąpień.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel formułuje temat oraz dobiera odpowiednią technikę: rozmowę, wywiad, muzeum, rzeźbę, pantomimę, improwizację, żywy obraz, służącą do jego realizacji. Po zakończeniu dramy nauczyciel omawia pracę uczniów.	Czynności uczniów uzależnione są od techniki dramy: ROZMOWA: w zespołach dwuosobowych przeprowadzany jest dialog na podany temat, WYWIAD: jeden z uczniów wciela się w postać historyczną i odpowiada na pytania innych, MUZEUM: klasa przedstawia wystawę na określony temat, RZEŹBA: dwoje uczniów (jeden jest rzeźbiarzem, a drugi rzeźbą) przedstawia postać historyczną, PANTOMIMA: uczniowie poprzez język ciała prezentują określoną sytuację związaną z tematem lekcji, IMPROWIZACJA: uczniowie rozpoczynają dramę znając tylko sytuację wyjściową, przebieg i jej zakończenie jest ich wytworem, ŻYWY OBRAZ: tworzone są obrazy przy wykorzystaniu własnego ciała przedstawiające zdarzenia, które zatrzymujemy w najbardziej dramatycznym momencie.

DRZEWO DECYZYJNE
Jest to metoda polegająca na graficznym zapisie procesu podejmowania decyzji. Metodę tą można wykorzystać do pracy z całą klasą, wtedy wypełniamy schemat na tablicy, ale lepsze efekty przynosi praca w kilkuosobowych grupach. Podczas pracy tą metodą uczniowie: - znajdują różne rozwiązania, - dostrzegają związki pomiędzy możliwymi rozwiązaniami, - dostrzegają konsekwencje decyzji jakie podejmują. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętność: - prezentacji własnego punktu widzenia, - występowania na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, - rozwiązywania problemów w sposób twórczy. POMOCE: Schemat drzewka decyzyjnego (
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel dokładnie precyzuje problem, aby uczniowie widzieli konieczność dokonania wyboru. Problem wpisuje w pień drzewa. Następnie określa cele i wartości, które wpisuje na górze drzewa. Nauczyciel określa czas wykonania ćwiczenia, a po jego wykonaniu komentuje wyniki.	Uczniowie szukają rozwiązań problemu. W wyniku tych poszukiwań powstaje zbiór pozytywnych i negatywnych skutków każdej z możliwości rozwiązania (proponowanych rozwiązań problemu). Wyniki swojej pracy wpisują na przygotowane arkusze drzewa decyzyjnego. Po skończonej pracy prezentują jej wyniki.

do góry

DYSKUSJA:
BURZA MÓZGÓW
Polega na prezentacji pomysłów na rozwiązanie problemu. Pomysły zgłaszane przez uczniów zapisywane są na tablicy lub planszy. Ważne jest przestrzeganie kilku zasad: zgłaszać jak najwięcej pomysłów, i to możliwie oryginalnych; nie krytykować pomysłów w trakcie ich zgłaszania, ustalić czas zgłaszania pomysłów. Dzięki stosowaniu tej metody uczniowie doskonalą umiejętności: - słuchania innych, - wypowiadania się, - argumentowania, - występowania na forum klasy.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel podaje problem do rozwiązania i zasady pracy. Wspólnie z uczniami analizuje zgłoszone propozycje.	Zgłaszają propozycje rozwiązania problemu i wspólnie z nauczycielem analizują je.
TECHNIKA NAUCZANIA „635”
Jest to metoda zmodyfikowanej burzy mózgów. Cyfra 6 – oznacza liczbę uczniów lub grup biorących udział w rozwiązywaniu problemu, cyfra 3 – to liczba rozwiązań, cyfra 5 – to liczba powtórzeń. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętność pracy w grupie.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel zapisuje zadanie na tablicy, dzieli uczniów na 6-osobowe grupy, rozdaje każdej z nich kartkę z trzema propozycjami rozwiązania zadania. Na koniec ocenia pracę wybierając z uczniami najlepsze rozwiązanie.	Uczniowie z poszczególnych grup dopisują na otrzymanych kartkach 3 swoje rozwiązania i podają je dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Po przejściu przez wszystkie grupy na kartach powinno się znaleźć 18 pomysłów rozwiązania zadania. Wspólnie z nauczycielem wybierają najlepsze rozwiązanie.
DEBATA „ZA I PRZECIW”
Metoda ta polega na analizie problemu z dwóch odmiennych punktów widzenia. Dzięki tej metodzie uczeń doskonali umiejętność prezentacji swoich poglądów, argumentowania swojego stanowiska oraz twórczego rozwiązywania problemów.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel określa przedmiot debaty, dzieli losowo klasę na dwie grupy, udziela głosu przedstawicielom poszczególnych grup, dokonuje oceny wartości stosowanych argumentów.	Zadaniem uczniów jest znalezienie takich argumentów, które przekonałyby mających odmienne zdanie. Głos zabierają na przemian przedstawiciele dwóch grup. Na tablicy dwóch uczniów zapisuje argumenty za i przeciw, które padły podczas debaty. Na koniec uczniowie głosują za jednym z prezentowanych poglądów.
DYSKUSJA OKRĄGŁEGO STOŁU
Jest to metoda polegająca na swobodnej wymianie poglądów między uczniami a nauczycielem, jak również między samymi uczniami. Udział w wymianie poglądów na określony temat bierze cała klasa. Poglądy muszą być przez uczniów uzasadniane, a nauczyciel powinien je korygować tak, aby odpowiadały założonemu tematowi dyskusji. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętności: - prezentacji własnego punktu widzenia, - argumentacji, - występowania na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, - rozwiązywania problemów w sposób twórczy.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Bierze udział w dyskusji, udziela głosu, koryguje i uzupełnia wyjaśnienia (argumentację) uczniów.	Przedstawiają własne poglądy i udzielają wyjaśnień.
DYSKUSJA PANELOWA
Polega na przedyskutowania problemu przez wybranych uczniów z różnych punktów widzenia. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętności: - prezentacji własnego punktu widzenia, - argumentacji, - wystąpień na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel wybiera po trzech uczniów, którzy otrzymują zadanie przedyskutowania określonego problemu. Na zakończenie, nauczyciel podsumowuje dyskusję oraz wyciąga wnioski.	Wybrani uczniowie muszą być dobrze przygotowani do prezentacji swojego stanowiska. Najpierw dyskutują między sobą. Następnie odpowiadają na pytania pozostałych uczniów.
DYSKUSJA PUNKTOWANA
Metoda ta polega na przeprowadzeniu dyskusji pomiędzy kilkoma uczniami, w czasie której uczniowie są oceniani wg ściśle określonych, kryteriów. Punkty dodatnie uzyskuje za wiedzę, a ujemne za sposób w niej uczestniczenia. Dyskusja powinna trwać około 15 minut. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętność: - prezentacji własnego punktu widzenia, - występowania na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, - oceniania. POMOCE: Arkusz oceny do dyskusji punktowanej
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel zapoznaje uczniów z kryteriami oceniania dyskusji, wybiera dyskutantów (3-5 osób). Ocenia pracę dyskutantów.	Dyskutanci uczestniczą w dyskusji, a pozostali uczniowie przydzielają punkty uczestnikom wg określonych kryteriów, które zapisują na specjalnie przygotowanych arkuszach.
DYSKUSJA WIELOKROTNA
Na postawiony problem dyskutuje kilka grup. Po zakończeniu pracy grup dochodzi do dyskusji ogólnej i wyboru najlepszego rozwiązania postawionego problemu. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętność: - prezentacji własnego punktu widzenia, - występowania na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, - współpracy w grupie.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel dzieli losowo klasę na grupy, określa czas dyskusji, podaje problem pod dyskusję, prowadzi dyskusję ogólną i wybór najlepszego rozwiązania postawionego problemu.	Uczniowie w grupach prowadzą dyskusję na postawiony problem. Następnie wybrana osoba referuje wyniki pracy grupy. Wspólnie z nauczycielem wybierają najlepsze z prezentowanych rozwiązań.
METAPLAN
Metaplan polega na tworzeniu plakatu, na którym po uprzednim przedyskutowaniu zostają zapisane odpowiedzi na postawione pytania: Jak było?, Jak mogło być?, Dlaczego nie było tak, jak być powinno? Należy do metod, które skłaniają uczniów do krytycznej analizy faktów, problemów, formułowania sądów. Ma zastosowanie przy omawianiu sytuacji trudnych, czasami konfliktowych. Ułatwia znalezienie rozwiązanie problemu w sposób twórczy, poszukiwać i tworzyć wspólne wnioski, opracować wspólne stanowisko. Ponadto metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętności: - prezentacji własnego punktu widzenia, - występowania na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym. POMOCE: Schemat metaplanu
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Przedstawia temat ujęty w formie problemu, dzieli klasę na grupy, ocenia merytoryczne przygotowanie uczniów do pracy, wspólnie z uczniami tworzy jednolitą wersję rozwiązywanego problemu.	Analizują przedstawiony przez nauczyciela problem, a rozwiązania wpisują na plakat. Wybrana z grupy osoba prezentuje wyniki pracy.
ŚNIEŻNA KULA
Często metoda ta jest nazywana dyskusją piramidową. Pozwala kształcić umiejętność negocjacji.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel formułuje zadanie, problem lub pytanie.	Uczniowie rozwiązują postawiony problem indywidualnie, następnie we dwoje, w czworo, w ośmioro. Efektem końcowym jest wypracowanie wspólnego stanowiska.
DEBATA OKSFORDZKA
Metoda ta umożliwia dokonanie szczegółowej analizy problemu i podjęcia decyzji. W debacie biorą udział dwa kilkuosobowe zespoły. Charakterystyczną cechą tej metody jest układ sali w jakiej może ona być przeprowadzona. POMOCE: Układ sali podczas debaty oksfordzkiej
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel formułuje temat (tezę) debaty w postaci jasno określonej tezy i określa czas wystąpień. Wybiera spośród uczniów marszałka, który przewodniczy obradom oraz sekretarza, który dba o przestrzeganie czasu wystąpień przedstawicieli przeciwstawnych grup. Wybiera również zwolenników (publiczność zwolenników) i przeciwników (publiczność przeciwników) tezy, a spośród nich głównych mówców. Uczniowie, którzy nie wejdą do grupy zwolenników i przeciwników postawionej tezy będą tworzyć publiczność neutralną.	Marszałek prowadzi debatę, udzielając głosu na przemian głównym mówcom zwolenników i przeciwników omawianej tezy. W dyskusji mogą wziąć również udział słuchacze z publiczności zwolenników i przeciwników, którym zostanie udzielony głos. Czas wystąpień poszczególnych mówców kontroluje sekretarz. Uczniowie nie biorący udziału w dyskusji (publiczność neutralna) przysłuchują się jej, a w czasie przerw poprzez zmianę miejsca opowiadają się za jedną ze stron debaty (siadają po stronie zwolenników bądź przeciwników prezentowanej tezy).

MAPA MENTALNA
Jest to metoda polegająca na opracowaniu problemu przy użyciu symboli, schematów, haseł, rysunków. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętności: - występowania na forum klasy, - pracy w grupie, - rozwiązywania problemów w sposób twórczy.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel podaje problem do rozwiązania i wyjaśnia sposób pracy, dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy i czuwa na pracą uczniów.	Każdy z uczniów wypisuje na oddzielnych kartkach swoje skojarzenia odnośnie podanego problemu (zagadnienia). Następnie wszystkie kartki w grupie zostają wymieszane i następuje ich porządkowanie, czyli tworzenie zbiorów i podzbiorów zapisanych skojarzeń. Następnym etapem pracy uczniów jest projektowanie mapy mentalnej poprzez przyklejanie kartek na dużym arkuszu. Uczniowie dopisują nowe hasła, łączą je liniami i strzałkami. Po zakończonej pracy sprawozdawcy grup prezentują wyniki działań swoich grup.

POKER KRYTERIALNY
Jest to dydaktyczna gra planszowa. Metoda ta pozwala kształtować u uczniów umiejętność: - prowadzenia negocjacji, - prezentacji własnego punktu widzenia, - wystąpień na forum klasy, - poprawnego posługiwania się językiem ojczystym. POMOCE: Karty do gry w jednym zestawie – 20 szt. oraz plansza do gry
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel dzieli klasę na 5-osobowe zespoły, przygotowuje zestawy kart z hasłami dotyczącymi określonego zagadnienia oraz plansze i instrukcje. Zestaw powinien liczyć minimum po 20 kart, a w zależności od zagadnienia, może być ich więcej.	Jeden z uczniów rozdaje karty w swojej grupie. Osoba rozpoczynająca grę wybiera spośród swoich kart, jedną kartę z najważniejszym, wg niego zapisem, i układa na polu z kryteriami pierwszorzędnymi, każdy następny uczeń wykłada swoje karty aż wszystkie pola na planszy zostaną zapełnione. W czasie gry można wymienić kartę na poszczególnych polach pod warunkiem uargumentowania swojej decyzji i zaakceptowania jej przez grupę, karta wycofana z planszy wraca do właściciela. Wygrywa ten uczeń, który najszybciej umieści swoje karty na planszy. Po zakończeniu gry przedstawiciele poszczególnych grup prezentują wyniki odczytując te kryteria, które przyjęli za pierwszorzędne. Wyniki z poszczególnych grup można zapisać na tablicy.

PORTFOLIO
Metoda polegająca na planowaniu, organizowaniu i ocenianiu własnego uczenia się. Podczas jej realizacji tworzona jest teczka z materiałami na zadany temat przez nauczyciela. Dzięki tej metodzie u uczniów kształcone są następujące umiejętności: - systematyczności, - dokładności, - oceniania własnej pracy, - planowania pracy.
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
Nauczyciel podaje temat portfolio na miesiąc przed lekcją, wyjaśnia jakie materiały można zbierać.	Uczniowie zbierają materiały na określony temat. Mogą to być: ilustracje, teksty źródłowe, mapki, zdjęcia, opisy itp. Po zebraniu wszystkich materiałów porządkują je według kryteriów ustalonych przez nauczyciela.

Warto na koniec omówić jeszcze jedną metodę prowadzenia zajęć lekcyjnych. Chociaż nie jest to metoda aktywizująca, jest ona najczęściej stosowaną przez nauczycieli na lekcjach. Metodą tą jest wykład, czyli słowne przekazanie przez nauczyciela uczniom nowych wiadomości.

Podczas lekcji możemy wykorzystać następujące rodzaje wykładu:

0. wykład informacyjny: przekazanie materiału, którego nie ma w podręczniku lub uzupełnienie treści podręcznika,

1. wykład analityczny: przeprowadzenie analizy faktu lub procesu historycznego,

2. wykład syntetyczny: podsumowanie materiału, utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości,

3. wykład problemowy: poszukiwanie rozwiązania problemu postawionego na początku zajęć,

4. wykład konwersatoryjny: zakłada udział słuchaczy poprzez stawianie hipotez i możliwych rozwiązań,

5. wykład – opis: opis omawianych przedmiotów np. zabytków,

6. wykład – opowiadanie: opowiada o sytuacji bez analizy faktów.