wykład 3 - 3.03.2010r.

Tkanka nabłonkowa

funkcje:

- pokrywowo-ochronna

- resorbcyjna

- wydzielnicza

- barierowa - np. nabłonek w pęcherzykach płucnych, naskórek

- zmysłowa

Podział

ze wzgl. na ilość warst komórek nabłonkowych

- jednowarstwowe

- wielowarstwowe

ze wzgl. na kształt komórek nabłonkowych

- płaskie

- sześcienne

- walcowate

Typy nabłonków:

jednowarstwowy płaski

jednowarstwowy sześćienny

jednowarstwowy walcowaty

wielorzędowy (wieloszeregowy) - wszystkie komórki leżą na błonie podstawnej, ale są różnej wysokości; jądra tych komórek leżą na różnym poziomie.

dwurzędowy

wielowarstwowy płaski rogowaciejący

wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

wielowarstwowy walcowaty

nabłonek przejściowy - zaliczany do nabłonków wielowarstwowych

Na przekroju równoległym wszystkie nabłonki wyglądają tak samo (komórki wieloboczne).

Twory dodatk. wolnej powierzchni komórek nabłonkowych:

- mikrokosmki (nabłonek jelitowy, kanalik proksymalny nerki, pęcherzyk żółciowy) - zaw. filamenty aktynowe, które przytwierdzają się do częśći amorficznej mikrokosmka, gdzie znajduje się alfa-aktynina; włókienkami pośrednimi przytwierdzone do błony kom.

- rzęski (nabłonek dró oddechowych, jajowód)

- glikokaliks (zaw. kwas sjalowy, któy decyduje o ładunku komórki) - na powierzchni każdej komóki, funkcja ochronna; może zawierać antygeny (np. w erytrocytach)

Cechy tk. nabł.:

- zwarty ukłąd komórek dzięi wytworzeniu połączeń międzykomórkowych

- wszystkie nabłonki spoczywają na błonie podstawnej

- odżywianie komórek nabłonkowych odbywa się drogą dyfuzji substancji odżywczych z naczyń krwionośnych leżącej poniżej tkanki łącznej

- komórki nabłonkowe cechuje polaryzacja, czyli biegunowość (np. układ organelli)

- posiadają na szczytowej lub podstawnej powierzchni twory dodatkowe

Pochodzenie tk. nabł.

-ektoderma (naskórek, wytwory naskórka, nabłonek jamy ustnej i odbytu)

- endoderma nabłonek wyścielający drogi oddechowe i przewód pok., tarczyce i przytaczyce)

- mezoderma (nabłonek wyściełający jamy ciała)

- mezenchyma (nabłonek wyściełający naczynia krwionośny i limfatyczne - endotelium)

Błona podstawna

- od kilkudziesięciu do 300nm

- trzy warstwy:

blaszka jasna - skąłdniki glikokaliksu: glikolipidy, glikoproteiny, proteoglikany

blaszka gęsta - z kolagenu typu IV, któy nie tworzy włókienek

blaszka siateczkowa - bierze udział w mocowaniu nabłonka do tkanki łącznej, zb. z kolagenu III i VII

- przez nią odbywa się dyfuzja z naczyń krwionośnych

Nabł. jednowarstwowy płaski

- wyścieła jamy serca, naczynia krwionośne i limfatyczne

pokrywa błony surowicze, el. błednika błoniastego

tworzy wyściółkę pęcherzyków płucnych

pokrywa tylną ścianę rogówki

! Kształt jądra dopasowuje się do kształtu komórki

Nabł. jednowarstwowy sześćienny

- w pęcherzykach tarczycy, na pow. jajników, splot naczyniówkowy, kanaliki nerkowe, przednia część soczewki

- różnego pochodzenia, budowa wszędzie taka sama

! rąbek prążkowany = brzeżek prążkowany = brzeżek szczoteczkowy = mikrokosmki (np. w kanalikach nerkowych)

Nabł. jednow. walcowaty

- przewód pok. od żołądka do odbytnicy, jajowód, macica, przewody wyprowadzające gruczołów

- różne pochodzenie, taka sama budowa

Nabł. wielorzędowy i dwurzędowy: - odmiana nabł, jednowarstwowego cylindr.

- drogi oddechowe, trąbka słuchowa, woreczek łzowy, przewód najądrza (nabł. dwurzędowy)

- na powierzchni wyst. rzęski (np. w drogach oddechowych)

Rzęski

- aparat ruchowy w postaci aksonemy, kinetosomu

- 2 mikrotubule centralne + mikrotubule na obwodzie

- w kinetosomie 9 tripletów mikrotubul, nie ma mikrotubul centralnych

Nabł. wielowarstwowy płaski

- rogowaciejący - naskórek ( w stanach patologicznych nabłonek przełyku może być rogowaciejący)

- nierogowaciejący przednia powierzchnia rogówki, jama ustna, przełyk, odbyt, końcowy odcinek cewki moczowej, pochwa)

- kilkanaście warstw komórek

! Nabł. wielowastwowe mają warstwę rozrodczą, kt. ma zdolność odbudowy nabłonka (najniższa warstwa).

Naskórek:

! Warstwa kom. cylindrycznych, warstwa kolczysta, ziarnista, jasna, zrogowaciała - warstwy naskórka.

W naskórku zarówno warstwa kom. cylindrycznych i warstwa kolczysta są warstwami rozrodczymi.

Warstwa jasna nie musi być obecna, nie ma jej tam, gdzie skóra jest cienka, np. w wargach.

W. zrogowaciała - kom. nieposiadające jąder, płytki rogowe.

Występują komórki barwnikowe, kt. mają wypustki sięgające do najwyższej warstwy i zawierają melaninę.

Wielowarstwowy walcowaty

- przeowdy wyprowadzające niekt. gruczołów, cz. gąbczasta cewki moczowej męskiej

Nabł. przejściwy

- kielichy nerkowe, miedniczki nerkowe, moczowód, początkowe odcinki cewki moczowej, pęcherz moczowy

- przejściowy, bo ma zmienną liczbę warstw komórek - w formie obkurczonej więcej niż w formie rozciągniętej - brak desmosomów, więc komórki mogą zmieniać swoje położenie, kom. mają placzaste wypustki, którymi zazębiają się o siebie i mogą się zsuwać po sobie

- na cienką błonę podst.

- kom. baldaszkowate - tworzą "baldachim" przykrywający 2-3 kom. leżące pod nimi, często dwa jądra, na pow. komórek gruba warstwa glikokaliksu, pod błoną wyst. liczne mikrofilamenty - chroni to przed wchłanianiem z moczu szkodliwych produktów przemiany materii

Połączenia między kom. nabłonkowymi:

- poł. zamykające (typu occludens) - w nabłonkach jednowarstwowych, gł w jelitowych; w górnej części komórki - miejscowe połączenie białek integralnych błon dwóch komórek, nie ma między nimi żadnej przestrzeni; wyst. białka kadheryny

- poł. przylegające - obwódki przylegania (otacza całą kom. dookoła), desmosomy (tylko plamkowo, na krótkiej przestrzeni; wyst. białko desmogleina) - połączenia zawsze symetryczne, hemidesmosomy (pomiędzy kom. a błoną podst); odl. między komórkami 20-30nm

- poł. komunikujące jonowo-metaboliczne (neksus) - odl. między komórkami wynosi 2nm; poł zb. z koneksonów (6 białek - koneksyn) łączących się wspólnym kanałem

zonula occludens, zonula adherens, desmoso