MINERAŁY ILASTE, WŁAŚCIWOŚCI, WYSTĘPOWANIE W POLSCE

Ważny składnik wielu skał osadowych. Skupienia minerałów ilastych:

• bardzo niską twardość ok.1 (rzadko do 2,5), rozcierają się w palcach

• makroskopowo nierozróżnialne

• krystalizacja w układzie jednoskośnym, w postaci bardzo drobnych łuseczek i ziarenek tworzących zbite, ziemiste agregaty

• rozcierają się w palcach, są matowe lub ziemiste

• w dotyku tłuste i śliskie

• białe lub szare, rzadziej zabarwione na niebieskawo, żółto, czerwonawo, rdzawo

Pod wpływem wietrzenia ilastego ( forma wietrzenia chemicznego) powstają minerały ilaste czyli utwory złożone z krzemionki, wodorotlenków oraz tlenków żelaza i glinu, z bardzo złożoną strukturą krystalochemiczną. Ich powstawanie warunkuje nie tylko podłoże, ale i temperatura, wilgotność i pH.

Minerały ilaste należą do minerałów autogenicznych skał osadowych, tworzą się w miejscu powstawania skał osadowych, a zatem mogą być tego samego wieku co skała lub młodsze od niej.

Z minerałów ilastych zbudowane są skały ilaste( higroskopijne, w stanie wilgotnym są plastyczne, lecz wraz z wysychaniem zanika plastyczność, posiadają wysoką odporność na temperaturę, są surowcem do produkcji materiałów ogniotrwałych. Posiadają zdolność wchłaniania niektórych substancji koloidalnych, barwiących i oleistych, włącznie z ropą naftową. W stanie wilgotnym są one plastyczne i maziste, zaś w trakcie suszenia kurczą się, przechodząc w zwięzły i silnie scementowany materiał.

Wyróżniamy:

1. Kaolinit – powstaje poprzez przeobrażanie krzemianów pod wpływem działania wody i dwutlenku węgla, proces ten nazywa się kaolinizacja. Z tego minerału składa się głównie kaolin (glinka ogniotrwała). Po zmoczeniu wydziela ziemisty zapach( zapach iłu).

• Postać występowania: kaolinit krystalizuje w układzie jednoskośnym

• Pokrój kryształów: łuseczkowy.

• Barwa: biała, żółtawa, czasem z odcieniem zielonym.

• Połysk: tłusty, matowy, perłowy.

• Rysa: biała.

• Twardość: 2,25.

• Łupliwość: doskonała.

• Gęstość: 2,63 g ^. cm^-1

Kaolinit najczęściej jest produktem wietrzenia glinokrzemianów (głównie skaleni) w

środowisku wilgotnym i w obecności CO₂ (odczyn kwaśny). Proces kaolinizacji rozwija się zwłaszcza w skałach granitowych i pokrewnych. Kaolinit jest głównym składnikiem glin i iłów, występuje powszechnie w zwietrzelinach i glebach, w których wchodzi w skład frakcji ilastej.

2. Montmorillonit – produkt podmorskiego wietrzenia popiołów wulkanicznych, pęcznieje w wodzie.

• Postać występowania: krystalizuje w układzie jednoskośnym

• Pokrój kryształów: łuseczkowy

• Barwa: biała, z odcieniem szarym, różowym bądź czerwonym.

• Połysk: tłusty, matowy, perłowy.

• Rysa: biała.

• Twardość: 2,25.

• Łupliwość: doskonała.

• Gęstość: 1,7 - 2,7 g^.cm^-1.

Montmorillonit powstaje w strefie wietrzenia ciemnych skał magmowych: diabazów, bazaltów i gabra w warunkach alkalicznych. Jest on głównym składnikiem iłów bentonitowych. W glebach występuje jedynie tam, gdzie zaistniały warunki alkaliczne, niezbędne przy jego tworzeniu.

3. Illit

• Postać występowania: illit krystalizuje w układzie jednoskośnym

• Pokrój kryształów: łuseczkowy.

• Barwa: biaława, zielonawa lub brunatnawa.

• Połysk: tłusty, matowy, perłowy.

• Rysa: biała.

• Twardość: 1,0 - 2,0

• Łupliwość: doskonała.

• Gęstość: 2,6 - 2,9 g ^. cm^-1

Illit najczęściej jest produktem wietrzenia glinokrzemianów (głównie skaleni). Może

również powstawać w procesach przemian innych minerałów ilastych i muskowitu. Illit jest pospolitym składnikiem iłów, występuje powszechnie w zwietrzelinach i glebach, w których wchodzi w skład frakcji ilastej.

4. Folidoid