Nazwa ośrodka: Centrum Informacji Gospodarczej przy RAR "INWESTOR" sp. z o. o. w Rudzie Śląskiej, PARP

Tytuł pakietu: Metody przekazu środków pieniężnych

Grupa: Bankowość-finanse

Autor: Aleksandra Kieras

Aktualizacja: Ewa Matzanke

Data aktualizacji: 20.10.03r.

Każdy podmiot w Polsce, prowadzący działalność gospodarczą, zobowiązany jest do posiadania rachunku bankowego. Rachunek ten służy zarówno do gromadzenia środków pieniężnych przedsiębiorstwa, jak i

rozliczania się firmy za jego pośrednictwem z kontrahentami. Rozliczenia pieniężne pomiędzy podmiotami gospodarczymi w większości przebiegają za pośrednictwem banków i w formie bezgotówkowej. Rozliczenia gotówkowe służą w zasadzie do ograniczonych kwotowo wypłat oraz do rozliczeń podmiotów gospodarczych z osobami fizycznymi. W Polsce udział rozliczeń gotówkowych jest niewspółmiernie duży w stosunku do krajów rozwiniętych, gdzie przeważają rozliczenia bezgotówkowe, zarówno miedzy jednostkami gospodarczymi, jak i między ludnością. W znacznie szerszym stopniu wykorzystuje się tam w rozliczeniach czeki i karty płatnicze, a także stale wzrasta znaczenie pieniądza elektronicznego.

Przekazy środków pieniężnych w Polsce przeprowadzane są przez oddziały operacyjne różnych banków, powiązanych wspólną organizacją rozliczeń, tworzącą sieć naczyń połączonych, którymi przebiegają strumienie pieniężne. Umożliwia im to współdziałanie w świadczeniu usług zarówno klientom jak i sobie nawzajem, co z kolei pozwala na zaangażowanie w obsługę mniejszej ilości pracowników i własnych placówek bankowych. Za pośrednictwem oddziałów dokonywane są rozliczenia międzyoddziałowe w obrębie danego banku i rozliczenia międzybankowe. Przekazy pieniężne generalnie realizowane są za pomocą:

· pieniądza bankowego (bezgotówkowego),

· banknotów (pieniądza gotówkowego).

Szczegółowy tryb rozliczeń pieniężnych banki ustalają w swoich regulaminach i instrukcjach służbowych, zgodnie z zaleceniami Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Podstawą rozliczeń pieniężnych na rachunkach bankowych jest dokument rozliczeniowy wystawiony przez klienta.

W regulaminach i instrukcjach bankowych określone są:

· terminy zapłaty - obciążenie najpóźniej w dniu następnym lub w

terminie określonym w umowie,

· zasady ustalania terminów - w dniach kalendarzowych (przepis może

stanowić inaczej początek i koniec terminu),

· reguły podpisywania dokumentów i ich ostemplowywania - wzory podpisów,

· uwarunkowania zabezpieczeń środków - do wysokości salda, wpływy

bieżące, dyspozycje klienta,

· zasady kontroli dokumentów płatniczych,

· możliwości składania zastrzeżeń i odwołań przez klienta.

Cykl rozliczeń międzybankowych wynosi na ogół 2-3 dni. W związku z wprowadzaniem w bankach nowych technik rozliczeniowych, opartych na systemach on-line, przekaz środków pomiędzy oddziałami odbywa się w czasie rzeczywistym, praktycznie w tym samym momencie. W większości polskich banków stosowany jest elektroniczny transfer pieniędzy.

Informacje z dokumentów zawierających dyspozycje klienta do dokonania przekazu środków, takie jak: nadawca, odbiorca, kwota i tytuł rozliczenia wprowadzane są do systemu informatycznego działającego w banku, gdzie są kodowane przy zastosowaniu symboli, a następnie transmitowane. W Oddziale B banku drukarka drukuje duplikat zlecenia

pieniężnego dla odbiorcy, w oparciu o który zostanie uznany rachunek klienta. Zapisy elektroniczne pozwolą wyeliminować z obiegu dokumenty rozliczeniowe. Przekazy pomiędzy bankami dokonywane są głównie za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej, która dokonuje rozrachunków za pomocą dwóch systemów. Pierwszym z nich jest system SYBIR, którego celem jest informatyczne wspomaganie rozliczeń międzybankowych dokonywanych

tradycyjnie z udziałem dokumentów papierowych pomiędzy oddziałami banków. Celem systemu ELIXIR jest prowadzenie elektronicznych rozliczeń międzybankowych. Zlecenia klientów, w tym dotyczące przekazów środków pieniężnych, wykonywane są w czasie rzeczywistym. Przy pomocy tego systemu możliwa jest również obsługa kart kredytowych i rozliczenia giełdowe. Zbędne staje się przesyłanie dokumentów papierowych. Zlecenia klientów przesyłane są pomiędzy oddziałami jako “transfer elektroniczny”, przy użyciu łączy elektronicznych.

Przekazy środków pieniężnych najczęściej przeprowadzane są w formie:

· polecenia przelewu,

· czeku rozrachunkowego.

Polecenie przelewu jest dokumentem wystawionym przez dłużnika (odbiorcę), który daje bankowi dyspozycję obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą wierzyciela (dostawcy).W formie polecenia przelewu można regulować wszystkie płatności, bez względu na wysokość. Przy tej formie przekazu środków pieniężnych dostawca przesyła fakturę bezpośrednio do odbiorcy, który wystawia polecenie przelewu i składa je do banku, w którym prowadzi rachunek. Bank obciąża rachunek dłużnika najpóźniej w następnym dniu roboczym po przyjęciu polecenia przelewu oraz niezwłocznie uznaje rachunek wierzyciela. Bank odmawia przyjęcia polecenia przelewu, na które nie ma pokrycia w środkach na rachunku dłużnika. W poleceniu przelewu należy wyraźnie określić tytuł zapłaty, podając numer i datę faktury. Oryginał polecenia przelewu powinien być podpisany pod stemplem firmowym.

Czek rozrachunkowy służy wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych między kontrahentami. Zewnętrznym jego wyróżnikiem jest napis na przedniej stronie np. “do rozrachunku”, “przelać na rachunek”. Taka klauzula oznacza, że czek nie może być wypłacony, a jedynie służy do uznania rachunku remitenta lub indosatariusza. Na ogół banki dostarczają klientom specjalne blankiety z wydrukowaną klauzulą. Bank powinien honorować także czeki kasowe jako rozrachunkowe po wpisaniu odpowiedniej klauzuli odręcznie. Czek rozrachunkowy zapewnia większe bezpieczeństwo rozliczeń, zapobiegając podjęciu gotówki przez osoby nieupoważnione. Tę formę czeku stosuje się często przy kredytowaniu zakupów towarów w

systemie ratalnym.

Za pomocą czeków mogą być dokonywane wszelkie rozliczenia bez względu na ich wysokość. Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika), udzieloną bankowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku odbiorcy czeku (wierzyciela). Czek rozrachunkowy przeznaczony jest do rozrachunku księgowego. Rozrachunek księgowy ma skutki zapłaty. Wystawca czeku (dłużnik) musi posiadać na rachunku odpowiednie środki gwarantujące pokrycie. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na jego rachunku odpowiednia kwotę na pokrycie czeku. Bank może gwarantować w umowie zwartej z posiadaczem rachunku pokrycie czeku rozrachunkowego, bez względu na stan środków na jego rachunku. Termin przedstawienia do realizacji czeku rozrachunkowego wynosi 10 dni od daty wystawienia. Użycie czeku rozrachunkowego przynosi wiele udogodnień i zwiększa bezpieczeństwo rozliczeń pieniężnych.