ubiegania się o zaspokojenie przysługujących pracownikom świadczeń pieniężnych jest bądź niewypłacalność pracodawcy z przyczyn ustalonych w art. 3 ustawy, bądź niewypłacenie pracownikom wynagrodzenia za pracę w związku z przejściowymi trudnościami finansowymi pracodawcy.

W razie niewypłacalności pracodawcy, zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają dwie grupy świadczeń. Do pierwszej grupy należy jednorazowe odszkodowanie pieniężne przysługujące, na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracownikowi albo członkom rodziny zmarłego pracownika. Wypłacane jest ono osobom uprawnionym w pełnej należnej wysokości. Do drugiej grupy należy natomiast wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, zasiłek chorobowy finansowany ze środków na wynagrodzenie oraz świadczenie wyrównawcze przysługujące pracownikowi na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Przysługują one za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności albo termin ustania stosunku pracy. Jednakże przypadająca za okres l miesiąca wysokość świadczenia, a także łączna wysokość przysługujących w miesiącu świadczeń należących do drugiej grupy, nie może być wyższa niż kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Świadczenia powyższe przysługują pracownikom zatrudnionym u pracodawców mających obowiązek opłacania składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, byłym pracownikom takiego pracodawcy, członkom rodziny zmarłego pracownika lub byłego pracownika uprawnionym do renty rodzinnej, a także innym osobom, które wykonują pracę zarobkową u tego pracodawcy na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli z tego tytułu podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (wykonujący pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia).

Uzyskanie przysługujących świadczeń następuje w dwojakim trybie. W pierwszym — z wnioskiem o zaspokojenie roszczeń pracowniczych może wystąpić pracodawca, syndyk, likwidator lub inna osoba sprawująca zarząd majątkiem pracodawcy, niezwłocznie po wystąpieniu niewypłacalności pracodawcy. Osoby te przygotowują i przekazują kierownikowi wojewódzkiego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę niewypłacalnego pracodawcy, zbiorczy wykaz nie zaspokojonych roszczeń pracowniczych, określając w nim osoby uprawnione oraz rodzaje i wysokość należnych im świadczeń podlegających zaspokojeniu ze środków Funduszu. Kierownik wojewódzkiego urzędu pracy, po sprawdzeniu, że wykaz jest zgodny z przepisami ustawy, obowiązany jest niezwłocznie przekazać odpowiednie środki finansowe osobom, które wystąpiły z wnioskiem o zaspokojenie roszczeń pracowniczych, a które dokonują wypłaty świadczeń osobom wymienionym w wykazie.

W drugim trybie z wnioskiem do kierownika wojewódzkiego urzędu pracy o zaspokojenie roszczeń może wystąpić sam uprawniony. Może on to uczynić w ciągu dwóch miesięcy od wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, jeżeli

192

zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że nastąpi zwłoka w zgłoszeniu roszczeń pracowniczych w pierwszym ze wskazanych trybów. W tym przypadku wypłaty świadczenia dokonuje kierownik wojewódzkiego urzędu pracy niezwłocznie po sprawdzeniu, że wniosek obejmuje roszczenie podlegające zaspokojeniu ze środków Funduszu.

O odmowie wypłaty świadczenia pracowniczego w całości lub w części, zgłoszonego w jednym ze wskazanych trybów, kierownik wojewódzkiego urzędu pracy zawiadamia niezwłocznie na piśmie zainteresowaną osobę, podając uzasadnienie tej odmowy. Spory powstałe w związku z odmową wypłaty świadczenia pracowniczego ze środków Funduszu rozstrzyga sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.

Ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może być również wypłacone jednorazowe świadczenie w wysokości nie wypłaconego wynagrodzenia za pracę, nie więcej jednak niż w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Świadczenie takie może być wypłacone w przypadku niewypłacenia pracownikom wynagrodzenia za pracę w związku z przejściowymi trudnościami finansowymi pracodawcy, utrzymującymi się dłużej niż miesiąc. Decyzję w sprawie wypłaty takiego świadczenia może podjąć Minister Pracy i Polityki Socjalnej w uzgodnieniu z Radą Funduszu z własnej inicjatywy, na wniosek związku zawodowego działającego u takiego pracodawcy lub na wniosek pracodawcy. W imieniu pracowników zatrudnionych u pracodawcy, u którego nie działa związek zawodowy, wniosek taki może złożyć każda organizacja związkowa. Wypłaty jednorazowego świadczenia dokonuje kierownik wojewódzkiego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy, na podstawie sporządzonego przez pracodawcę wykazu pracowników, którym nie wypłacono wynagrodzenia.