Istota leasingu

Słowo „leasing” pochodzi z języka anglosaskiego i znaczy wynajmowanie, dzierżawienie. Leasing oznacza po prostu oddanie do użytkowania lub wydzierżawienie komuś jakiejś rzeczy za ustaloną w umowie opłatą. Można powiedzieć, że leasing z prawnego punktu widzenia jest specyficzną mieszaną formą najmu, dzierżawy, wypożyczania i sprzedaży ratalnej. Jest to również pewnego rodzaju kredyt rzeczowy. Umożliwia on leasingobiorcy (najemcy, dzierżawcy) korzystanie z określonego obiektu przez okres ustalony w umowie. Po wniesieniu wszystkich spłat leasingowych (niekiedy i dopłat) dzierżawca może stać się właścicielem użytkowanego obiektu czy urządzeń.

Umowa leasingu na szczególny charakter prawno – ekonomiczny, łączy bowiem wszystkie rodzaje wymienionych umów.

W polskim prawie zagadnienie leasingu występuje w sposób ukryty, żaden przepis polskiego prawa nie posługuje się słowem leasing, a ciągle spotykamy się z rodzajem umowy nienazwanej i dlatego spotyka się wiele przeróżnych wykładni, często sprzecznych ze sobą. Umowy leasingowe są wysoce elastyczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb leasingobiorcy. Przedmiotem leasingu może być dowolny rodzaj wyposażenia, a czynsze mogą być dostosowane do specyfiki przedsiebiorstwa.¹

Natomiast istotą leasingu z ekonomicznego punktu widzenia jest to, że umożliwia on podmiotom gospodarczym używanie określonych dóbr (środków trwałych), nie będąc ich właścicielem. Wolną, dzięki operacji leasingowej część środków pieniężnych można przeznaczyć na inne inwestycje, których nie można przeprowadzić za pomocą leasingu. Rozwój gospodarki jest niewątpliwie szybszy, jeżeli można pożyczyć to, co jest niezbędne w działalności gospodarczej.

Zapotrzebowanie na kapitał, a jednocześnie ograniczona dostępność, wzrost potrzeby kapitałochłonnych nakładów inwestycyjnych oraz potrzeba szybkiej amortyzacji kosztownych narzędzi pracy, krótkie okresy spłaty kredytów i stosunkowo wysokie ich oprocentowanie – oto ekonomiczne argumenty przemawiające za możliwością wykorzystania w gospodarce instytucji leasingu.

W rzeczywistości gospodarczej wykształciło się wiele rodzajów transakcji leasingowych. Jednak wśród nich można wyróżnić pewne elementy wspólne. Oto one:

1. przedmiot leasingu przez cały okres trwania umowy jest własnością leasingodawcy,

2. czas trwania umowy jest dokładnie określony,

3. zapłata za użytkowanie dobra wyrażona jest zawsze w pieniądzu,

4. leasingodawca nie może odebrać przedmiotu umowy w czasie jej trwania, chyba, że leasingobiorca nie spełni warunków zawartych w umowie.²

Przedstawione zagadnienia prowadzą do konieczności przedstawienia wykształconych form leasingu w obrocie handlowym.

1. Rodzaje transakcji leasingowych

W praktyce gospodarczej, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych pod względem potencjału kapitałowego, stosowane są przeróżne rodzaje i formy leasingu:

1. leasing bezpośredni i pośredni ( kryterium: liczba stron występujących w stosunku cywilno-prawnym),

2. leasing operacyjny i finansowy (kryterium: charakter prawny umowy),

3. leasing zwrotny i norweski (kryterium: szczególne przypadki umów leasingowych),

4. leasing dóbr konsumpcyjnych, inwestycyjnych i unikatowych (kryterium: przedmiot umowy),

5. leasing krótko, średnio i długoterminowy (kryterium: czas trwania umowy leasingu),

6. leasing z pełnym lub częściowym zwrotem kosztów (kryterium: zamortyzowanie wydatków związanych z zakupem przedmiotu leasingu i obsługi umowy),

7. leasing pełny i czysty (kryterium: obciążenie jednej ze stron kosztami związanymi z przedmiotem leasingu),

8. leasing czynny i bierny (kryterium: kierunek ruchu towarów będących przedmiotem leasingu)

W warunkach polskich najczęściej zawierane są dwa rodzaje umów leasingu tj. operacyjny i finansowy (zwany też finansowanym lub kapitałowym).
Ze względu na odmienne sposoby rozliczania leasingu operacyjnego i finansowego podział ten jest podstawowym i najważniejszym podziałem dla przedsiębiorstwa szukającego sposobu na finansowanie inwestycji.

W praktyce obrotu gospodarczego przyjmuje się na ogół, iż leasing operacyjny to taki, przy którym wszystkie płatności mogą być wpisane w koszty prowadzonej działalności gospodarczej, zaś leasing finansowy to ten, przy którym kosztami są jedynie koszty finansowania kredytu. Zaliczenie przedmiotu do składników majątku leasingobiorcy klasyfikuje umowę jako leasing finansowy natomiast gdy przedmiot leasingu zaliczony jest do majątku leasingodawcy wtedy jest to leasing operacyjny.

1. Leasing operacyjny

Klasyczna umowa leasingu operacyjnego polega na czasowym przekazaniu w użytkowanie dobra inwestycyjnego, przy czym czas ten jest krótszy niż okres gospodarczej używalności rzeczy leasingowanej. Czas trwania leasingu operacyjnego jest krótszy od okresu amortyzacji przedmiotu leasingu, a zatem w czasie trwania okresu leasingu nie następuje pełna spłata ceny nabycia, czy wyprodukowania rzeczy. W związku z tym, przedmiotem leasingu operacyjnego są zazwyczaj dobra, które mogą być używane przez wielu kolejnych użytkowników i których wartość początkowa jest wysoka. Umowy tego typu są więc zawierana z reguły na okres od 3 do 6 lat, z ewentualną możliwością wcześniejszego rozwiązania. Ponadto po wygaśnięciu umowy przedmiot leasingu zwracany jest właścicielowi, czyli leasingodawcy. Nie może być zapisu w umowie o wykupie przedmiotu leasingu przez leasingobiorcę po jej zakończeniu. W konsekwencji, przedmiot leasingu operacyjnego zaliczany jest do majątku leasingodawcy, który ma prawo do odpisów amortyzacyjnych z tytułu posiadania rzeczy oraz do zwrotu podatku VAT, którym obłożona była cena zakupu środka trwałego. Raty leasingowe, łącznie z wpłatą początkową w całości stanowi dla leasingodawcy przychód a podatek VAT doliczany do nich (22%) jest w całości podatkiem należnym. Płatności zatem z tytułu rat leasingowych są w 100 % zaliczane do przychodów leasingodawcy, zaś dla leasingobiorcy stanowią w 100 % koszty

uzyskania przychodu.

Leasing operacyjny będzie korzystny w sytuacji, gdy leasingobiorcy zależy na jak najmniejszym zaangażowaniu posiadanych wolnych środków finansowych oraz na uniknięciu czasochłonnej i skomplikowanej procedury, z jaką z reguły ma do czynienia w przypadku starań o kredyt bankowy. Zaletą tego typu leasingu jest również i to, że przedsiębiorca może korzystać z określonego dobra przez czas dla niego najdogodniejszy, nie potrzebuje natomiast dokonywać zakupu tego dobra, aby "mieć" go na stałe.

2. Leasing finansowy

W umowie leasingu finansowego mamy do czynienia z odwrotną sytuacją. Przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątku leasingobiorcy, który dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Do kosztów uzyskania przychodu zalicza jedynie część "odsetkową" czynszów leasingowych, a dla leasingodawcy tylko ta część czynszu stanowi przychód. Rata leasingowa jest podzielona na część kapitałową i odsetkową. Część kapitałowa raty, czyli kwota odpowiadająca spłacie wartości przedmiotu leasingu nie jest kosztem dla leasingobiorcy ani przychodem dla leasingodawcy, natomiast część odsetkowa stanowi koszt uzyskania przychodu dla leasingobiorcy. Mówiąc prościej, przedmiot leasingu finansowego w bilansie leasingobiorcy występuje po stronie aktywów, zaś zobowiązania z tytułu umowy leasingu - po stronie pasywów. Czas trwania leasingu finansowego jest z reguły zbliżony do normalnego okresu zużycia przedmiotu leasingu, co oznacza, że w okresie trwania leasingu przedmiot ten ulega całkowitej amortyzacji i następuje całkowita spłata jego wartości początkowej. Umowy leasingu finansowego są w związku z tym zawierane zawsze na czas oznaczony, zbliżony do czasu gospodarczej używalności przedmiotu leasingu.
W odróżnieniu od leasingu operacyjnego, leasing finansowy zawiera klauzulę o wykupie przedmiotu przez leasingobiorcę na zakończenie umowy. Po spłacie zatem ostatniej raty, dochodzi do przeniesienia własności przedmiotu leasingu na leasingobiorcę.

Umowa leasingu finansowego jest więc bardzo podobna do umowy kredytowej jednak zasadnicza różnica tkwi w przedmiocie umowy. Leasing finansowy będzie korzystny dla przedsiębiorców, którzy ze względu na rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej mogą dokonywać wysokich odpisów amortyzacyjnych i zakładają długi okres trwania leasingu.

W obrocie gospodarczym niejednokrotnie umowa leasingu, którą proponuje się klientom, zawiera w sobie cechy zarówno leasingu operacyjnego, jak i finansowego.
Z leasingu operacyjnego wprowadza się do umowy wszelkie konsekwencje fiskalne oraz ewentualnie krótszy czas spłaty rat (zwykle dwa - trzy lata). Jednakże rzecz oddana w leasing z założenia nie jest przekazywana do czasowego używania, lecz od razu, w pierwszej umowie, przewidziana jest opcja wykupu, co stanowi cechę leasingu finansowego.

2. Leasing a kredyt

Leasing często jest pojmowany jako rodzaj kredytu rzeczowego, udzielonego leasingobiorcy. Podkreślić jednakże należy, iż nie jest to kredyt bankowy sensu stricto.
Zgodnie z treścią art. 69 i nast. ustawy z dnia 29.08.1997r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939, ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony, kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach ustalonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonym terminie, oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Z regulacji tej wynika, iż przedmiotem umowy kredytowej jest wyłącznie określona kwota środków pieniężnych, natomiast umowa leasingu może mieć za przedmiot zarówno rzeczy ruchome, jak i nieruchomości, dobra konsumpcyjne jak i przemysłowe itp. W przypadku zatem kredytu do dyspozycji klienta pozostawia się środki pieniężne, zaś w przypadku leasingu - towar. Ustalone raty leasingowe nie stanowią ponadto odsetek za udzielony kredyt, lecz pełnią funkcję wynagrodzenia płaconego

leasingodawcy za oddany do korzystania przedmiot.
W odniesieniu do leasingu operacyjnego pełna kwota spłat rat leasingowych stanowi dla leasingobiorcy koszt uzyskania przychodu, zaś w przypadku kredytu kosztem są tylko odsetki oraz amortyzacja. Istotną różnicą jest także i to, że wymogi banków dotyczące zabezpieczenia spłaty kredytu są znacznie bardziej rygorystyczne niż w przypadku leasingu.
Pomimo zatem pewnych cech wspólnych leasingu i kredytu tj.

• określonego czasu trwania umowy,

• należności wyrażonych w jednostkach pieniężnych, czy podobnych zabezpieczeń obu transakcji (weksle, poręczenia itp.),

zasadnicza różnica między tymi umowami tkwi w ich przedmiocie.
Porównując finansowanie danego przedmiotu kredytem bankowym i leasingiem operacyjnym, można stwierdzić, iż leasing dla niektórych dóbr np. dla samochodów jest korzystniejszy. Przy założeniu bowiem, iż wartość przedmiotu wynosi 100, czas finansowania jest taki sam, zaś raty są równe, przy tych samych dochodach przedsiębiorca decydując się na kredyt musi uwzględnić oprocentowanie kredytu i prowizję bankową. Łączny zatem koszt kredytu stanowić będzie suma odsetek, prowizja od zawartej umowy, ubezpieczenie za cały okres jej trwania oraz podatek dochodowy. Natomiast koszty finansowania określonego dobra leasingiem operacyjnym obejmują raty leasingowe wraz z ubezpieczeniem przedmiotu leasingu, cenę wykupu (z reguły równą jednej racie leasingowej) oraz podatek. Istotną oszczędność dla leasingobiorcy w przypadku tego typu leasingu stanowi fakt, iż odpisów amortyzacyjnych dokonuje leasingodawca, a zatem nie obciążają one leasingobiorcy. Nie obciąża go też koszt zakupu danego dobra za jego wartość początkową (tj. jak przyjęto w przykładzie 100 zł), a tylko koszt jego ewentualnego wykupu po spłacie ostatniej raty - w wysokości równej - z reguły - jednej racie. Umowa leasingu operacyjnego nie znajduje więc odzwierciedlenia w bilansie leasingobiorcy, który dzięki temu zachowuje neutralność bilansową.

3. Opłacalność leasingu na tle innych sposobów finansowania inwestycji

Wybór formy finansowania powinien być zawsze poprzedzony wnikliwie przeprowadzoną kalkulacją opłacalności możliwych sposobów finansowania środków trwałych. W związku z tym, przy podejmowaniu decyzji o wyborze formy finansowania należy:

• zbadać możliwość sfinansowania środków trwałych własnymi środkami lub zaciągniętymi kredytami bankowymi ( kondycja finansowa firmy, stopień jej wiarygodności),

• porównać koszty różnych sposobów finansowania,

• porównać inne płatności – zobowiązania związane z różnymi sposobami finansowania, np. wielkość podatków,

• przeanalizować skutki, jakie spowodują dla płynności własnych środków różne formy finansowania.³

Wybierając sposób finansowania rozważyć można różne możliwości:

1. kredyt,

2. pożyczkę,

3. leasing,

4. w niektórych przypadkach emisję akcji lub obligacji.

Decyzja, dotycząca wyboru jednej z wyżej wymienionych możliwości, zależy nie tylko od wyliczonego kosztu uzyskania środków w danym okresie, ale również od formy zasilania kapitałem oraz rodzaju instytucji finansowej, oferującej najkorzystniejsze warunki.

Leasing operacyjny daje preferencje w podatku dochodowym i jest łatwiejszy do uzyskania. Odpisy amortyzacyjne naliczane są przez leasingodawcę. Najemca, w przypadku zakupu przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy, za kwotę znacznie niższą niż wynosi jego wartość rynkowa, pozbawiony jest możliwości stosowania odpisów amortyzacyjnych, naliczanych od rzeczywistej wartości sprzętu. Zakładając, że zakup taki nastąpi za kwotę raczej symboliczną, zdecydowanie poniżej wartości rynkowej, występuje zagrożenie. Otóż w przypadku, gdyby doszło do dalszej sprzedaży tego sprzętu przez firmę, za jakiś czas, za cenę zbliżona do wartości rynkowej, w bilansie takiej firmy wystąpi duży przychód, podnoszący podstawę opodatkowania.

Kredyt pozwala zachować prawo własności, zatem odpisy amortyzacyjne naliczane są w pełni wysokości przez kredytobiorcę. Jednocześnie odsetki od kredytu oraz inne opłaty (prowizje bankowe) płacone za udzielenie kredytu, podlegają zaliczeniu w koszty i zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Można zauważyć, że aby dobrze porównać oferowane warunki kredytu i leasingu, na ten sam sprzęt, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:

1. oprocentowanie kredytu, wysokość płaconej prowizji bankowej, wysokość udziału własnego w finansowaniu konkretnej inwestycji,

2. wysokość wpłaty początkowej w leasingu, wysokość poszczególnych czynszów leasingowych, stopień degresji, wartość zakupu sprzętu po zakończeniu umowy,

3. okres i stawki amortyzacji na dany środek trwały, możliwość zastosowania ulg inwestycyjnych, możliwość stosowania przyśpieszonej amortyzacji,

4. wysokość stopy procentowej płaconego podatku dochodowego,

5. okres trwania kredytu,

6. sposób płatności (miesięczny, kwartalny, roczny, równomierny, degresywny, itp.)

Poniżej przedstawione zostanie porównanie opłacalności zakupu środka trwałego w leasingu, oraz w zakupie na raty – samochodu o wartości netto 50.000 zł.

ZAŁOŻENIA:

1. środek trwały – samochód w cenie 61.000,00 zł ( w tym VAT – 11.000,00 zł),

2. raty leasingowe – równomiernie rozłożone ,

3. podatek dochodowy od osób prawnych – 38%,

4. amortyzacja roczna, degresywna – 40%,

5. raty miesięczne w wysokości 5,32% od wartości,

6. wykup - 10%,

7. oprocentowanie – 26%

LEASING W FIRMIE LEASINGOWEJ

opłata manipulacyjna – 5% = + 3.050,00 zł

wpłata początkowa – 10% = + 6.100,00 zł

 rat (24) najmu, po 5,32% od wartości = + 77.885,00 zł

zysk na podatku dochodowym (77.885 x 38%) = - 29.596,00 zł

wykup – 10% = + 6.100,00 zł

podatek dochodowy (6.100 x 38%) = + 2.318,00 zł

Koszt leasingu z VAT-em = 65.857,00 zł

zwrot VAT-u - 15.695,00 zł

KOSZT CAŁKOWITY : = 50.162,00 zł

ZAKUP NA RATY

zakup pojazdu = 61.000,00 zł

podatek dochodowy – 38% = 23.180,00 zł

dochód brutto potrzebny na zakup pojazdu + 84.180,00 zł

odsetki (84.180,00 zł = + 15.860,00 zł

amortyzacja będąca kosztem, a nie wypływem 39.040,00 zł

zysk na podatku dochodowym (15.860 + 39.040 x 38%) = - 20.862,00 zł

koszt z VAT-em 79.178,00 zł

zwrot VAT-u -11.000,00 zł

KOSZT CAŁKOWITY: = 68.178,00 zł

Akty prawne regulujące problematykę leasingu

Obecnie w Polsce nie ma aktu prawnego regulującego w sposób całościowy problematykę leasingu; natomiast podstawowe znaczenie dla tej kategorii umów mają wymienione niżej przepisy:

• Ustawa z dnia 26.07.1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ( Dz.. U. z 1993r., Nr 90, poz. 416 ze zm.)

• Ustawa z dnia 15.02.1992r.o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993r., Nr 106, poz. 482 ze zm.)

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6.04.1993r. w sprawie zaliczania przedmiotów umów najmu lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątku stron tych umów (Dz. U. Nr 28, poz. 129)

• Ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1993r., Nr 11, poz. 50 ze zm.)

• Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1997r., Nr 156, poz. 1024)

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17.01.1997r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. z 1997r., Nr 6, poz. 35 ze zm.)

• Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 1997r., Nr 98, poz. 602 ze zm.)

• Ustawa z dnia 29.09.1994r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591, ze zm.)

• Ustawa z dnia 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze. zm.)

• Kodeks cywilny

1 K.Kruczalak: „Leasing i jego gospodarcze zastosowanie”, str. 17

2 D.Zalupka, M.Żyniewicz: „Zanim podpiszesz umowę leasingu”, str.7

3 D. Tobolska, L.Lamenta: „Leasing „sposób” na brak kapitału”