obiektywne dane
Wskazniki powinny byc interpretowane w odniesieniu do calej populacji. Dlatego ze zmienia sie struktura demograficzna.
Tendencje demograficzne wplywaja na skale wskaznikow, na obrazy zjawisk spolecznych.
4 typy przestepczosci
- rzeczywista, czyli ogol czynow przestepczych popelnionych w danym czasie na danym terenie. W ramach przestepstw rzeczywistych sa uwzglednione te wszystkie przestepstwa, ktore nie zostaly ujawnione. (sfera ciemnej liczby przestepstw, nie wiemy o wszystkim)
*w Polsce rocznie ginie kilkaset, kilkadziesiat osob
- ujawnona, ogol czynow o ktorych informacje uzyskaly organy scigania i na tej podstawie wszczely postepowanie przygotowawcze. (przestepczosc pozorna, poniewaz nie wszystkie czyny ujawnione w momencie dochodzenia sa przestepstwami)
- stwierdzona - to ogol czynow, ktorych przestepczy charakter zostal potwierdzony w wyniku przebiegu postepowania przygotowawczego. Dzialania policji i prokuratury w wyniku ktorych nastepuje wyjasnienie czynu i pozniej sprawa trafia do sadu.
- osadzona - charakter przestepczy zostal osadzony przez sady powszechne. Sad uznal na podstawie przeprowadzonego procesu sadowego, ze czyn mial rzeczywiscie charakter przestepczy.
Ofiara w ujeciu wiktymologicznym
Wiktymologia - dzial kryminolgii, ktory zajmuje sie ofiarami przestepstw. Tzw. trzeci obszar kryminologii, bada ofiary przestepstw w celu ustalenia jakie osoby staja sie najczesciej ofiarami przestepstw i jakie zachownia ofiar moga sprowokowac albo zahamowac dzialanie agresorow.
Bardzo czesto zachowanie ofiary prowokuje dzialanie przestepcze. Np. pokazanie duzej ilosci pieniedzy w towarzystwie biednych ludzi.
Wiktymologia zajmuje sie rowniez problemem pokrycia szkod ktore wywolalo przestepstwo. W Polsce wiktymologia zajmowal sie najszerzej Brunon Hołys. Przedstawil nowa koncepcje wiktymologiczna - jest to nauka wielodyscyplinowa, ktorej zadaniem jest calosciowa analiza zjawisk dysfunkcjonalnych i zapobieganiu nieprawidlowym zjawiskom, ktorych wynikiem sa roznorodne formy pokrzywdzenia.
Natwes natwini rostower est.
Nie ma sensu wyjasniac uwarunkowania zachowan dewiacyjnych, bo kazdy ma do nich sklonnosc - to co jest interesujace to fakt - dlaczego wiekszosc ludzi powstrzymuje sie od zachowywania sie dewiacyjnie, wykonywania przestepstw. (Kula to lubi)
Dopiero w XX wieku pojawily sie pierwsze opracowania uwzgledniajace role ofiary w zachowaniach kryminalnych. W drugiej polowie XX wieku wiktymologia pojawia sie jako nauka.
von Hentingt, niemiecki gosciu sformuowal podstawowe pojecia wiktymologiczne - zajmowal sie wiktymologia wylacznie z perspektywy kryminalnej.
Henders - wiktymologia nie powinna ograniczac sie do przestepstw, ale do ofiar roznych dzialan zjawisk spolecznych (w tym nie tylko ujecie kryminalne, ale np zwracanie uwagi na role ofiary katastrof)
Wiktymologia zajmuje sie tez ofiarami wojen - zwolennikiem jest tu Brunon Hołys.
Mówi sie, ze wiktymologia to nauka o cierpiacym czlowieku, ofiarach dzialan zamierzonych lub niezamierzonych przez czlowieka. (tsunami, ogien z dupy)
Mocno podkreslano ze wiktymologia powinna laczyc sie rowniez z badaniem naruszania praw czlowieka.
Pojecia wiktymologii kryminalnej
Ofiara - polski system karny posluguje sie pojeciem pokrzywdzonego. To osoba fizyczna lub prawna, ktorej dobro prawne zostalo bezposrednio naruszone lub zagrozone przez przestepstwo. (Ofiara jest osoba, ktora pobito, a takze ta ktorej grozono) Osoba ktora ponosi szkode, doznaje krzywdy lub cierpienia.
Wiktymnosc - sklonnosc, indywidualne predyspozycje do stania sie ofiara przestepstwa. Mowi sie o podatnosci wiktymologicznej (Hołys - potencjal wiktymologiczny).
Wiktymizacja - proces stawania sie ofiara. Zdarzenie w wyniku, ktorego czlowiek doznaje pokrzywdzenia.
Zakres przemian wiktymologicznych zalezy od charakterystyki osob narazonych na bycie ofiara. (osoby nieroztropne, rozszczepane, rozsypujace wafle)
Charakterystyka osob narazonych na bycie ofiara(osob latentnych) ze wzgledu na:
1) Czynniki psychologiczne - osoby depresyjne, apatyczne, o sklonnosciach masochistycznych w znaczeniu psychologiczym, o cechach osobowosci takich jak: chciwosc, lubieznosc, potulnosc, nadmierna towarzyskosc.
2) Czynniki bio-spoleczne - bieg (latwiej napasc staruszka, niz szybkiego konuszka), zawod - pewne grupy zawodowoe sa czesciej narazone na bycie ofiara, status spoleczny.
3) Zaburzenia psycho-patologiczne - niepelnosprawnosci intelektualne, chore psychicznie, uzaleznione.
Hołys wprowadzil pojecie predystynacji - ogolnej podatnosci do stania sie ofiara przestepstwa.
Moze miec charakter:
- zawiniony (prostytytutyty)
- niezawiniony (policjanty, strazaky, kasjery, taksowkarzy)
- bierny (unikajac niebezpieczenstwa)
- czynny (narazajac sie na niebezpieczenstwo)
Stosunek miedzy sprawca a ofiara:
- osoba jest najpierw sprawca, a pozniej ofiara (lub odwrotnie)