Kodeks cywilny. Komentarz

red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski

Rok wydania: 2008

Wydawnictwo: C.H.Beck

Wydanie: 5

Komentowany przepis

Art. 407. [Bezpłatne rozporządzenie korzyścią] Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.

1. W razie zbycia przez wzbogaconego korzyści zasadą jest obowiązek zwrotu wartości korzyści bądź tego, co zostało w zamian za nią uzyskane (zob. art. 405 Nb 16 i nast. i art. 406 Nb 2 i 3). Jednakże gdy rozporządzenie korzyścią nastąpiło bezpłatnie, obowiązek jej wydania przechodzi na osobę trzecią. Osoba ta staje się więc zobowiązana z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia zamiast osoby bezpośrednio wzbogaconej. Do takiej osoby stosuje się nie tylko art. 405, ale również art. 406, 408 i 409.

2. Jednakże w wypadku gdy osoba bezpośrednio wzbogacona rozporządzając korzyścią musiała liczyć się z obowiązkiem zwrotu (zob. art. 409), odpowiada ona wobec zubożonego niezależnie od osoby trzeciej (zob. szerzej J. Pietrzykowski, w: Komentarz 1972, t. 2, s. 961-962). Taki pogląd wypowiedział również SN w orz. z 20.11.1997 r., III CKU 67/97, OSN 1998, Nr 4, poz. 72; zob. jednak odmienne stanowisko E. Łętowskiej, Bezpodstawne wzbogacenie, s. 142.

3. Osoba trzecia, która na podstawie art. 169 § 2 nabyła w dobrej wierze nieodpłatnie własność rzeczy ruchomej od nieuprawnionego, musi stosownie do art. 407 liczyć się z obowiązkiem wydania tej rzeczy jej pierwotnemu właścicielowi (w sytuacji gdy upłynął już termin trzech lat od chwili zgubienia rzeczy, jej kradzieży lub utracenia w inny sposób; przed upływem tego terminu właściciel może dochodzić roszczenia windykacyjnego - zob. art. 405 Nb 23). Natomiast nieodpłatne nabycie własności rzeczy na podstawie art. 169 § 1, a więc wtedy, gdy pierwotny właściciel dobrowolnie powierzył rzecz nieuprawnionemu zbywcy, nie wiąże się dla osoby trzeciej z ryzykiem wynikającym z zastosowania art. 407 (zob. szerzej E. Łętowska, W sprawie dopuszczalności, s. 101-112 i cyt. tam literatura oraz polemika A. Szpunara, Nabycie własności nieruchomości od nieuprawnionego, wyd. 2, Kraków 1999, s. 89-91 i odpowiedź E. Łętowskiej, Bezpodstawne wzbogacenie, s. 142-145). De lege ferenda należałoby wszakże postulować nowelizację przepisów art. 169 w kierunku wyłączenia możliwości nabycia przez osobę trzecią własności rzeczy ruchomej od nieuprawnionego na podstawie nieodpłatnej (bezpłatnej) czynności prawnej.

K. Pietrzykowski