WYKŁAD IV

INTERWENCJA KRYZYSOWA W SYTUACJI ZAGROŻENIA SAMOBÓJSTWEM

pomocy w zorientowaniu się w ambiwalentnych odczuciach: osoba zagrożona próbą samobójczą z jednej strony dąży do autodestrukcji a z Zmienny stosunek do samobójczej śmierci – od potępienia do próby rozumienia

1621 rok – ukazanie się książki Roberta Bartona „The Anatomy of Melancholy”

„ W melancholii tkwią ziarna ognia . Za dnia melancholicy stale się boją czegoś strasznego i są rozdzierani na sztuki jak konie podejrzeniami, lękami, strapieniem, niezadowoleniem, troskami, wstydem i udręką. Nie ma godziny, a zgoła minuty, żeby siedzieli spokojnie, lecz wbrew swej woli trapią się swoimi problemami, stale o nich myślą , nie umieją zapomnieć, melancholia dniem i nocą mieli ich duszę , żyją zatem w nieustannym umęczeniu. Wiodąc to nieszczęsne życie , w którym nie znajdują żadnej pociechy, w końcu szukają ratunku w śmierci. Nie pozostaje im nic innego, jak zostać swymi własnymi rzeźnikami i dokonać samostracenia.

Statystyka:

* w skali światowej życie odbiera sobie codziennie około 2000 ludzi.

*Stone(1999) – 80 osób w ciągu godziny popełnia samobójstwo- ¾ mln. ludzi rocznie

*Peters, Kochanek i Murphy(1998)- w Stanach Zjednoczonych rejestruje się 84,4 zgonów samobójczych każdego dnia tj. 30 903 rocznie

*Ross(1999)- rocznie ginie śmiercią samobójczą ponad 60 tys. Amerykanów

Grupa ludzi szczególnie zagrożonych samobójstwem : czynniki ryzyka

1/ Klient daje wyraz samobójczym lub zabójczym zamiarom : a/ myśli samobójcze pojawiają się na poziomie świadomym: klient mówi o myślach i chęciach popełnienia samobójstwa : oświadcza lub sugeruje, że kiedy odejdzie, nikomu nie będzie go brakowało, mówi, że tym razem to zrobi, b/ zachowanie klienta świadczy o nieświadomych chęciach popełnienia samobójstwa:

tematy związane ze śmiercią lub samobójstwem pojawiają się w rozmowach, tekstach, które klient pisze, doborze lektur, pracach artystycznych , rozdaje cenne dla niego rzeczy lub zaczyna porządkować sprawy osobiste

2/ Klient już próbował popełnić samobójstwo

3/ Klient układa sobie konkretny plan popełnienia samobójstwa

4/Czynniki rodzinne:

a/ rodzina klienta uległa destabilizacji w związku z czyimś odejściem, znęcaniem się, molestowaniem bądź napaścią seksualną

b/ klient ostatnio stracił kogoś bliskiego- na skutek śmierci, rozwodu, separacji lub taka utrata mu zagraża np. jest w kryzysie małżeńskim

c/ krewni klienta w bliższej lub dalszej rodzinie podejmowali próby samobójcze

5 /Klient przeżywa określone emocje:

a/ doświadcza dojmującego poczucia bezradności, beznadziejności lub wysokiego nasilenia gniewu, agresji, samotności, wrogości, rozpaczy co istotnie się różni od jego dotychczasowego funkcjonowania

b/z nagłych przyczyn znajduje się w szoku psychicznym, w ostrym stresie

6/ Klient wykazuje radykalną zmianę charakterystycznych dla niego zachowań lub nastrojów- wycofuje się z życia , popada w apatię, zaczyna się izolować, staje się drażliwy, ma ataki paniki, lub lęku, prezentuje zmiany swoich przyzwyczajeń związanych z kontaktami społecznymi, pracą, snem, jedzeniem lub nauką

7/ Ludzie starzy, zwłaszcza samotni, nie utrzymujący kontaktu z ludźmi

8 / Osoby uzależnione od narkotyków, środków farmaceutycznych, alkoholu

9/ Osoby przewlekle, nieuleczalnie chore somatycznie

10/ Osoby chore psychicznie- szczególnie na depresję endogenną, depresję starczą ,psychozę maniakalno-depresyjną, nerwicą lękową, schizofrenię, zaburzenia osobowości, ostatnio hospitalizowane z tego powodu

11/ Osoby prześladowane z przyczyn politycznych, religijnych, rasowych, uciekinierzy

12/ Osoby, które są zagrożone poważną stratą finansową

Bezpośrednia przyczyna samobójstwa- niemożność pogodzenia się ze stratą:

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OSÓB POPEŁNIAJĄCYCH SAMOBÓJSTWO

Istotny wkład dla zrozumienia zachowań samobójczych wniósł Sheidman(1985,1987),formułując charakterystyczne cechy samobójców:

1/ Cechy sytuacyjne- bodźcem do popełnienia samobójstwa jest niedający się znieść ból psychiczny i głęboka frustracja potrzeb psychicznych

2/Cechy wolicjonalne- dążeniem samobójców jest znalezienie rozwiązania i likwidacja świadomości

3/Cechy afektywne-wspólną emocją samobójców jest poczucie beznadziejności i bezradności a wspólną postawą wewnętrzną wobec samobójstwa jest ambiwalencja.

4/Cechy poznawcze- wspólnym stanem poznawczym w samobójstwie jest zawężenie świadomości – uniemożliwia to wyjście poza schemat, że jest to jedyne rozwiązanie.

ROZSZERZENIE TEORII SHNEIDMANA

1/ Samobójstwo jako rozwiązanie

Samobójstwo wydaje się właściwym rozwiązaniem problemu bólu psychicznego, jest to droga wyjścia - absolutnego, ostatecznego rozwiązania.. W dniach poprzedzających śmierć osoby te wydają się być szczęśliwe, beztroskie – znalazły wreszcie rozwiązanie swojego problemu.

2/ Samobójstwo jako ucieczka od świadomości i bólu psychicznego

Kiedy jesteśmy świadomi, mamy kontakt z uczuciami – z trudnym do zniesienia bólem psychicznym : rozpaczą, wstydem, poczuciem winy, lękiem Jedynym wyjściem żeby położyć kres psychicznej udręce jest znieść świadomość. Samobójca stosuje samobójstwo, żeby zmniejszyć ból psychiczny

3/ Stan ambiwalencji poznawczej

Silne poczucie konfliktów wewnętrznych – często kilku jednocześnie – od miłości do nienawiści, od życia do śmierci.

4/ Stan zawężenia percepcji

Zawężenie powoduje zmniejszenie zdolności poszukiwania i dostrzegania możliwości alternatywnych – wówczas samobójstwo jawi się jako jedyne możliwe rozwiązanie

5/ Samobójstwo jako ucieczka

Samobójstwo to ostateczna ucieczka przed bolesną samoświadomością – ostatnim krokiem w serii przyczynowo ze sobą powiązanych wydarzeń

9/ Komunikowanie zamiarów

Samobójstwo jest formą drastycznej komunikacji o przeżywaniu niemożliwego do wytrzymania konfliktu interpersonalnego lub wewnętrznego. Większość samobójców informuje wcześniej o swoich intencjach .Wysyłają wskazówki , znaki ostrzegawcze na kilka dni, miesięcy przed zamachem , niektórzy mówią wprost „ Zamierzam się zabić”. Fakt, że ludzie werbalnie lub za pośrednictwem zachowań informuj a o swoich samobójczych intencjach ilustruje wewnętrznie ambiwalentną naturę samobójstwa.

10/ Spójność ze stylem życia

Cechy epizodu samobójczego są zazwyczaj zgodne z naszym charakterem – do końca pozostajemy wierni sobie. Wybór sposobu nie musi wiązać się z siłą intencji ( pragnieniem śmierci), lecz jest raczej miarą osobistych cech danego człowieka : a/ identyfikacja sprawcy – nienawiść do siebie samego, pogarda, – samobójstwo jako atak „ najchętniej wszystkich zabić” / samobójstwo poszerzone, zamach terrorystyczny, śmierć w męczarniach/, b/ identyfikacja ofiary – pragnienie spokoju, śmierć jako komfort, kres cierpienia, ukojenie .

STRATEGIE INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

Osoby zagrożone próbą samobójczą wymagają:

• stworzenia atmosfery zrozumienia i zaufania: terapeutycznego kontaktu umożliwiającego rozładowanie napięcia psychicznego- odreagowanie gniewu, agresji, żalu, odrzucenia, ironii, nienawiści, bólu

• oceny stopnia zawężenia świadomości – niemożność widzenia żadnego dobrego aspektu życia, dobrych doświadczeń

• pomagający może „zakotwiczyć się w życiu” klienta zawierając z nim kontrakt na życie, który optymalnie powinien być wypracowany przez obie strony. kontrakt na życie zawiera: datę, miejsce, czas – do kiedy, oświadczenie klienta: „Nie zabiję się, bo chcę żyć”, ”Jeżeli będzie mi bardzo źle to:/ 10 pkt. , które wymyśla klient/ 11pkt. telefon do terapeuty , 12 pkt. pójście samemu do szpitala. klient podpisuje kontrakt i nosi go przy sobie/ jako kontener, obiekt przejściowy/

• można rozważyć pozostanie klienta w hostelu w okresie intensywnych drugiej chce żyć. Można pomóc klientowi w zrozumieniu jego konfliktu wewnętrznego , najczęściej mającymi źródła we wczesnym dzieciństwie- brak poczucia bezpieczeństwa w związkach emocjonalnych.

• przeprowadzenia wywiadu do oceny , w jaki sposób ewoluował obecny kryzys zagrożenia samobójstwem- czy ma on charakter sytuacyjny, czy systemowy tzn. sięga korzeniami w głąb historii życia klienta i wiąże się np. z molestowaniem seksualnym w dzieciństwie.

• konsultacji psychiatrycznej celem rozważenia umieszczenia klienta w szpitalu psychiatrycznym bądź podania mu leków ambulatoryjnie.

• szczególnego zadbania o bezpieczeństwo klienta .Zakwestionowanie poufności, jeżeli w grę wchodzi bezpieczeństwo klienta jest dozwolone. Można porozumieć się z osobami z rodziny i zorganizować spotkanie interwencyjne z członkami rodziny po to żeby interweniowali, gdy zauważą w zachowaniu niepokojące objawy. Pomagający może edukować rodzinę mówiąc o czynnikach ryzyka a także rozpoznawać sygnały wołania o pomoc. Można też nawiązać kontakt z przyjaciółmi, sąsiadami, którzy stanowią naturalny system oparcia, bądź budowanie systemu oparcia – jeśli nie ma innych możliwości- przez Ośrodek, inne instytucje (miejsce zamieszkania, miejsce pracy, wspólnoty religijne) .Ważne, żeby była grupa wsparcia.

• pomocy w konfrontowaniu się z przekonaniem, że ich sytuacja jest beznadziejna, rozmawiania, że istnieją wybory, że są inne rozwiązania sytuacji kryzysowej, nie tylko samobójstwo, wzmacnianie pozytywnych wzorów myślowych klienta dot. przede wszystkim przełamania izolacji wewnętrznej, spojrzenie na swoje życie z szerszej perspektywy

• oddziaływań interwencyjnych- ścisłych, regularnych do momentu ustabilizowania się stanu emocjonalnego i sytuacji życiowej