Metody kartograficzne

Metoda kartograficzna — określony sposób postępowania przy tworzeniu i wykorzystaniu map.

Odpowiednio do rodzaju danych wyróżniamy:

metody jakościowe – sygnaturowa, zasięgów
i chorochromatyczna;

metody ilościowe – a wśród nich:

– przedstawiające dane bezwzględne – wykresy, diagramy, kartodiagram, metoda kropkowa i izoliniowa;

– przedstawiające dane względne – kartogram, metoda izoliniowa.

Kartodiagram

Kartodiagramem nazywamy mapę, na której dowolne zjawisko przedstawiamy za pomocą wykresów lub diagramów.

Cechy ilościowe zjawiska przedstawia się najczęściej
w wartościach bezwzględnych.

Diagramy mogą odnosić się do punktów, linii lub powierzchni, dlatego wyróżniamy:

— kartodiagramy punktowe,

— liniowe (wstęgowe),

— powierzchniowe.

Rodzaje kartodiagramów

prosty strukturalny sumaryczny

Lokalizowanie diagramów
w kartodiagramiach punktowych

Nakładanie diagramów

Legenda kartodiagramów

— skala wartości:

skala ciągła skala skokowa

zależność od przyjętego
parametru figury

Kartodiagram wstęgowy

Kartodiagram

Zalety: w prosty sposób pozwala na porównanie zmienności wartości zjawiska w przestrzeni.

Wady:

— schematyczność,
— nieprecyzyjna lokalizacja (kartodiagram powierzchniowy),

— wykresy i diagramy zakrywają część mapy.

Metoda kropkowa

Przedstawia charakterystykę ilościową zjawiska (wartości absolutne), ale też jego rozmieszczenie i gęstość.

Polega na przedstawieniu wielkości zjawiska (liczby obiektów, jednostek miary) za pomocą kropek.

Każda kropka reprezentuje pewną wartość, nazywaną wagą kropki. Ich suma odpowiada ogólnej wartości zjawiska.

Topograficzne rozmieszczenie kropek

Kartogram

jest mapą przedstawiającą średnią intensywność zjawiska, obliczoną i odniesioną do z góry ustalonych pól odniesienia, takich jak jednostki administracyjne, fizjograficzne lub geometryczne.

Intensywność zjawiska powinna być pokazana natężeniem barwy lub desenia.

Opracowanie kartogramu

Składa się z trzech etapów:

1. analiza danych i przygotowanie odpowiedniego podkładu;

2. dobór przedziałów klasowych;

3. dobór skali graficznej (achromatycznej lub barwnej).

Analiza danych i przygotowanie odpowiedniego podkładu

Kartogram służy wyłącznie do prezentacji danych względnych.

Jeżeli mapowane dane są liczbami bezwzględnymi należy je odnieść do innych danych i uzyskać wskaźnik statystyczny.

Jednostki odniesienia na kartogramach:

administracyjne

naturalne

geometryczne

Gęstość zaludnienia Japonii według jednostek fizjograficznych

Dobór przedziałów klasowych

Celem podziału zbioru wartości liczbowych w określony szereg przedziałów klasowych jest uproszczenie zbioru. Następuje redukcja zbioru pierwotnego do wybranej liczby klas o znanej rozpiętości.

Ogólny wzór na liczbę klas: √n > k > ½ √n

Ograniczenia graficzne i percepcyjne determinują maksymalną liczbę przedziałów klasowych: od 4 do 10–12. W przypadku map czarno-białych liczba klas nie może przekraczać 5.

Sposoby wyznaczania granic
przedziałów klasowych

– przedziały normatywne — są wynikiem przyjęcia założenia, że pewne wartości natężenia są charakterystyczne dla danego zjawiska i odpowiadają zmianom jakościowym w jego obrębie. Cechą charakterystyczną i ważną zaletą są okrągłe wartości liczbowe granic,

– klasy o jednakowej rozpiętości — często klasa pierwsza i ostatnia są otwarte,

– klasy o jednakowej liczebności — kwantyle (kwartyle, kwintyle...),

– analityczne przedziały klasowe…

Analityczne przedziały klasowe

Konstrukcja skali graficznej

Zdolności percepcyjne człowieka determinują maksymalną liczbę stopni skali graficznej kartogramu, odpowiadających klasom wartości liczbowych.

— zróżnicowanie barwy lub desenia wyraża porządek klas oraz zmienność natężenia zjawiska.

— najbardziej efektywnym
rozwiązaniem jest prosta gradacja
jasności jednego koloru, chociaż
często stosuje się też
skale wielobarwne.

Zalety kartogramów

– prostota wykonania;

– sugestywny i syntetyczny obraz zjawiska.

Wady kartogramu

– uśrednienie wartości natężenia, gdyż jednostki administracyjne najczęściej nie mają związku z rzeczywistym rozmieszczeniem zjawiska,

– zmiana obrazu kartograficznego wynikająca ze zmiany przedziałów klasowych,

– różne nieporównywalne układy pól odniesienia, czego częstą przyczyna są zmiany granic administracyjnych w czasie lub przejście na inny stopień podziału administracyjnego związany z brakiem odpowiednich danych.

Odmiany kartogramu:
kartogram prosty

Odmiany kartogramu:
kartogram złożony

Przedstawia dwa lub trzy zjawiska: jedno za pomocą odcieni barwy, dwa pozostałe – deseniem.

Odmiany kartogramu:
kartogram geometryczny

Metoda izoliniowa

najbardziej wszechstronna pod względem różnorodności zjawisk, jakie się nią przedstawia.

Służy do przedstawiania zjawisk ciągłych,

o zróżnicowanym natężeniu w przestrzeni, np.:

– powierzchnia fizyczna Ziemi,

– temperatura,

– wskaźniki statystyczne (dane ilościowe względne:
natężenie, gęstość).

Izolinie

Linie łączące punkty o jednakowej wartości wskaźników liczbowych charakteryzujących zjawisko. Jedną z odmian izolinii są poziomice, czyli izohipsy i izobaty.

Izarytmy – izolinie powstałe w wyniku interpolacji między punktami cechowanymi o lokalizacji pomierzonej (np. stacje pomiarowe, obserwatoria) lub założonej.

Izarytmy

Interpolowane między punktami cechowanymi o ścisłej lokalizacji w terenie — z reguły stacje pomiarowe danego zjawiska (np. meteorologiczne, sejsmiczne). Posiadają one określone położenie w przestrzeni i zmierzoną wartość zjawiska. Pozostałe punkty izarytm oraz ich przebieg są wynikiem interpolacji i nie mogą być identyfikowane w terenie.

Temperatura – izoterma

Opady – izohieta

Zasolenie – izochalina

Odchylenie magnetyczne – izogona

Opracowanie mapy izoliniowej

– dobór pól odniesienia i lokalizacja punktów cechowanych

– wybór cięcia izoliniowego

– interpolacja i rysowanie izolinii

– opracowanie skali barwnej.