„Wyjaśnij czym jest konformizm, podaj przykłady”.
Konformizm (łac. conformo = nadaję kształt); postawa, postępowanie zgodne z obowiązującymi normami, wartościami, poglądami. Zgadzanie się z czymś i przystosowanie do czegoś (niekiedy z odcieniem dezaprobaty tzn. choć czasami nie do końca się z czymś nie zgadzamy to pod „naciskiem” grupy ulegamy jej wpływowi).
Jedną z konsekwencji faktu, że człowiek jest istotą społeczną, stanowi to, iż żyje on w stanie napięcia między wartościami związanymi z indywidualnością a wartościami związanymi z konformizmem czyli właśnie z postępowaniem zgodnym z powszechnie obowiązującymi normami, wartościami i poglądami.
Konformizm można zdefiniować jako zmianę zachowania lub opinii danej osoby spowodowaną rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi.
Mając za zadanie przybliżyć pojęcie konformizmu osobie, której jest ono całkowicie nieznane posłużyłbym się bardzo ciekawym i prostym przykładem, a mianowicie fragmentem opowiadania James`a Thurbera. Opisał w nim fikcyjną historyjkę, w której przedstawił człowieka biegnącego ulicą i domniemania powodu tego biegu obserwujących go osób. Ludzie ci zastanawiali się po co ten człowiek biegnie? Tłumaczyli to sobie na różne sposoby, ale nie minęło wiele czasu dołączały do niego kolejne osoby. Gdy grupa biegnących stawała się coraz większa już nikt z obserwujących nie zastanawiał się nad powodem tego biegu lecz sam zaczynał biec. Nie minęło nawet 10 minut, a biegł już każdy kto znajdował się na ulicy. Nagle ktoś w tłumie wyszeptał słowa: „Tama przerwana!” – nikt nie wiedział, kto pierwszy wypowiedział to zdanie, zresztą nie miało to teraz wielkiego znaczenia – wszyscy po prostu biegli. W opowiadaniu Thurbera, w momencie gdy biegnący ludzie zdali sobie sprawę, że tama mimo wszystko nie została przerwana, czuli się dość głupio. Jednakże o ile głupiej by się czuli, gdyby nie dostosowali się do innych, a tama rzeczywiście została by zerwana?
Ta zmyślona historyjka chociaż ma charakter komiczny i raczej w rzeczywistości w sposób dosłowny mało prawdopodobna , jest doskonałą ilustracją ludzkiego konformizmu. Jedna czy dwie osoby zaczynają biec mając po temu swoje powody, a już wkrótce biegną wszyscy. Dlaczego? Ponieważ biegną inni.
W rozważaniach na temat konformizmu nasuwa się pytanie: „Czy konformizm jest dobry czy zły?”
Moim zdaniem pytanie to w swym najprostszym sensie jest absurdalne i nie można dać na nie jednoznacznej odpowiedzi.
Istnieją sytuacje, w których konformizm jest wysoce pożądany, a nonkonformizm czyli postępowanie wbrew określonym normom, wartościom i poglądom mogłoby doprowadzić do prawdziwej katastrofy.
Przypuśćmy na przykład, że nagle ktoś dochodzi do wniosku, iż znudziło mu się być konformistą. Wobec czego wsiada do swojego samochodu i zaczyna jechać lewą stroną jezdni (wyłączając kraje, w których jest to normalne), aby zademonstrować swój bezkompromisowy indywidualizm. Zachowanie takie stwarzałoby dla niego i innych uczestników ruchu wielkie zagrożenie.
Wyobraźmy sobie również sytuację, że późnym wieczorem idzie grupa np. kibiców. Kilku najmłodszych z grupy wpada na pomysł aby dla „zabawy” wybić kilka szyb w oknach wystawowych. Jednak starsi – z większym autorytetem w tej grupie nie podchodzą do tego pomysłu entuzjastycznie, a nawet wprost nie zgadzają się. Młodsi najprawdopodobniej aby nie sprzeciwić się starszym ulegną naciskowi i nie zrealizują swojego pomysłu. Również w tym przypadku konformizm jest zjawiskiem pozytywnym i wskazanym.
Przykład ten pokazuje tendencję do podporządkowywania się naciskowi grupy. Grupa skuteczniej skłania do konformizmu jeśli:
1) jej członkowie (indywidualnie lub zbiorowo) są dla danej jednostki znaczącymi np. rodzice, przyjaciele, znane osoby itp.
2) składa się ze specjalistów np. naukowców, profesorów, fachowców w danej dziedzinie itp.
3) członkowie grupy (indywidualnie lub zbiorowo) są pod pewnym względem podobni do tej jednostki np. przytoczona wyżej grupa kibiców.
To czy grupa skutecznie wpłynie na kogoś, zależy również od osobowości tego człowieka tzn. osoby które mają niskie mniemanie o sobie, są słabsze psychicznie łatwiej ulegają naciskowi grupy niż osoby o wysokiej samoocenie.
Również postępowanie nonkonformistyczne ma swoje dobre i złe strony. Negatywnym przykładem może być człowiek, który upiera się, że będzie przechodził na przejściu dla pieszych przy czerwonym świetle (wiadomo jak może się to skończyć), czy zbuntowana nastolatka, która pali papierosy, pije alkohol, późno wraca do domu. Robi to tylko dlatego, że wie iż jej rodzice to potępiają, przejawiając nie tyle niezależność, ile antykonformizm nie myśląc samodzielnie lecz automatycznie przeciwstawiając się ich pragnieniom czy oczekiwaniom.
Bardzo często nonkonformizm jest jak najbardziej wskazany. Przytoczę tutaj przykład z historii. Jakże inaczej mogłyby potoczyć się losy świata gdyby np. w gronie doradców Hitlera były jednostki które nie bałyby się postępować antykonformistycznie. Albert Speer jeden w głównych doradców Hitlera opisuje w swych wspomnieniach otoczenie fuhrera jako całkowicie konformistyczne: żadne odchylenia nie były dozwolone. W takiej atmosferze nawet najbardziej barbarzyńskie poczynania wydawały się racjonalne, gdyż brak różnicy zdań stwarzał złudzenie jednomyślności, przez co każdemu o wiele trudniej było wziąć pod uwagę możliwość istnienia innych możliwości.
Jakże mile widziane byłoby niejednokrotnie dziś postępowanie nonkonformistyczne, a mianowicie w środowisku polityków. W sprawach szczególnie ważnych dla kraju i dla obywateli nie powinni się oni kierować wyłącznie oczekiwaniami kolegów z partii lecz powinni mieć odwagę postępowania zgodnie z swoim sumieniem i osobistymi przekonaniami.
Nonkonformista, po upływie dłuższego czasu od swego nonkonformistycznego czynu, może nawet zbierać pochwały historyków lub stać się bożyszczem literatury i filmu, lecz doraźnie nie cieszy się zazwyczaj poważaniem tych, do których wymagań nie chce się zastosować.
Reasumując, istnieją dwa podstawowe powody konformizmu. Po pierwsze, zachowanie innych może przekonać jednostkę, że jej pierwotna ocena sytuacji i postępowanie są błędne. Po drugie, może ona chcieć uniknąć kary, takiej jak odrzucenie czy wyśmianie przez grupę, lub uzyskać nagrodę w postaci akceptacji ze strony grupy. Z drugiej strony istnieje wiele sytuacji, w których dostosowujemy się do zachowania innych, ponieważ ich zachowanie jest dla nas wskazówką co do właściwego sposobu działania. Przykładem mogą tu być np. wybory prezydenckie, gdzie często „zwykli” ludzie nie mają własnego zdania na temat konkretnych kandydatów, a sugerując się tym co mówi rodzina, znajomi, sąsiedzi, Kościół oddają na któregoś swój głos.
Krótko mówiąc, inni ludzie często służą nam do określenia rzeczywistości. Gdy rzeczywistość fizyczna staje się coraz bardziej niepewna, ludzie polegają w coraz większym stopniu na „rzeczywistości społecznej” – tzn. są bardziej skłonni dostosować się do tego co robią inni ludzie, czyli ulegają konformizmowi.
-