KATARZYNA PAPIEŻ
SZYMON NOWAK
GRUPA 8
WIEK XIX - POCZĄTKI NOWOCZESNEJ MEDYCYNY
Przez pierwsze dekady medycyna dziewiętnastoletnia była kontynuacją medycyny epok wcześniejszych. Dwa wielkie wydarzenia - wprowadzenie środków znieczulających i odkrycie organizmów chorobotwórczych - całkowicie zmieniły dalszy jej bieg. W rezultacie koncepcja choroby, metody leczenia i praktyki higieniczne u schyłku stulecia były całkiem odmienne niż na początku. Przyczyny tych zmian dotyczyło także odkryć, że podstawę budowy organizmów żywych stanowią komórki. Skutki tych osiągnięć pojawiły się jednak z pewnym opóźnieniem, oddziaływując przede wszystkim na medycynę XX wieku.
METODY LECZENIA
Na początku XIX wieku leczenie w Europie i Ameryce ograniczało się do diety, ćwiczeń fizycznych, odpoczynku, kąpieli, masaży, stawiania baniek, przykładania plastrów, podawania środków napotnych, wymiotnych i przeczyszczających. Spośród znacznej ilości leków roślinnych i mineralnych tylko znikoma mniejszość opierała się na rzetelnych podstawach fizjologicznych. Należały do nich chinina w przypadku malarii, naparstnica w przypadku serca, kolchicyna w przypadku gośćca i opium jako środek znieczulający. Wielu lekarzy stosowało szeroko związki arsenu, widząc w nich lek na takie dolegliwości jak: gorączka przerywana, paraliż, epilepsja, obrzęki i ogólne osłabienie. Również antymon był środkiem powszechnie stosowanym.
Hydroterapia była bardzo popularna metodą lecznictwa. Przypisywano jej wszechstronne działanie lecznicze, celem jej było przywrócenie naruszonej równowagi soków ustrojowych
Inna metodą , której początki sięgają XVIII wieku była kranioskopia i frenologia. Jej twórcą był Franz Joseph Gall. Twierdził on, że wszelkie nieregularności kształtu czaszki są odbiciem kształtu mózgu, co pozwala na opisanie charakteru i predyspozycji umysłowych człowieka
ZDROWIE PUBLICZNE
Organizacja profesji lekarskiej i szpitali oraz sformułowanie nowoczesnych zasad higieny było w dużej mierze konsekwencją rewolucji przemysłowej. Powstawanie fabryk i gwałtowny rozwój miast doprowadziły do wielkich przemieszczeń ludności.
Zanim odkrytu, że przyczyną chorób są bakterie, podstawowym czynnikiem profilaktycznym przeciw chorobom było stosowanie zasad higieny publicznej: dbałość o czystość wody pitnej oraz rozprasznie bijącego ze ścieków i śmietnisk odoru, uważanego za główny czynnik chorobotwórczy.
Wielki, choć nie natychmaistowy, wpływ na zrozumienie wagi higieny publicznej wywarła praca Johanna Petere Franka, posługująca się danymi statystycznymi, opisującymi wzrost śmiertelności ludnośc poprzez epidemie cholery, żółtej febry, dur brzuszny i nne choroby zakaźne
FIZJOLOGIA
Na początku wieku dominującą rolę w badaniach medycznych odgrywała
Francja. Francois MAgendie skrupulatnie unikał wszelkich spekulacji i starał się prowadzić obserwacje wolne od jakich kolwiek uprzedzeń. Dowiódł on na drodze eksperymentu, że włókna nerwowe tylnych korzonków rdzenia kręgowego mają charakter czuciowy, a włókna przecich korzonków ruchowy. Badania nad działaniem leków pozwalają uznać Magendiego za twórcę farmakologii.
Uczeń Magendiego, Claude Bernard sformułował zasady homeostazy. Zakładał on stałą równowagę środowiska wewnętrznego organizmów ciepłokrwistych i istnienie mechanizmów obronnych, przeciwdziałających zakłóceniom tej równowagi przez czynniki zewnętrzne.
Wielki wpływ na fizjologię i koncepcje zachowania wywarły eksperymenty na zwierzętach prowadzone przez Iwana Pawłowa w Moskwie. Badał fizjologię serca, wątroby, trzustki i przewodu pokarmowego, jednak największe znaczenie mają wyniki jego badań nad odruchami warunkowymi. Pawłow wykazał, w w odpowiedzi na sygnały towarzyszące normalnie podawaniu pokarmu pies zaczyna wydzielać ślinę i soki żołądkowe nawet jeśli nie otrzymuje jedzenia.
CHEMIA I FARMAKOLOGIA
W połowie XIX wieku badania krwi i moczu miały już charakter rutynowy. Do najważniejszych osiągnięć w tym zakresie należało odkrycie syntezy mocznika w oparciu o nieorganiczny węglan amonowy, oraz odkrycie hemoglobiny w 1862 roku, co było wielkim krokiem naprzód w dziejach medycyny.
Postępy fizjologii i chemii umożliwiły wydzielenie w postaci czystej substancji leczniczych i obserwowanie ich wpływu na organizmy ludzi i zwierząt. W ten sposób rozwinęła się farmakologia. Tworzono wiele związków: morfinę, strychninę, chininę, atropinę, kolchicynę, kokainę.
Wydzielenie coraz większej liczby substancji aktywnych i zrozumienie ich natury pozwoliło na tworzenie leków na drodze łączenia poszczególnych związków. Do pierwszych zsyntetyzowanych w ten sposów leków należały leki przeciwgorączkowe i alkaloidy.
ANATAMIA I EMBRIOLOGIA MIKROSKOPOWA
Jacob Henle jako pierwszy wysunął hipotezę, że przyczyną chorób są mikroorganizmy. Robert Remak podzielił tkanki według ich pochodzenia od trzech listków zarodkowych na ektodermę, mezodermę i endodermę. Opisano mechanizm podziału komórkowego, rozwoju zarodka, powiększania się narządów i regeneracji tkanek, wprowadzono nazwę chromosomy i wysunięto teosrię głoszącą, że podstawowym elementem systemu nerwowego jest komórka nerwowa - neuron.
PATOLOGIA
Powiązanie objawów klinicznych choroby z patologicznymi zmianami narządów sprawiło, że sekcje zwłok stały się głównym przedmiotem zainteresowania badaczy.
Rudolf Virchow zmierzał do połąćzenia medycyny klinicznej, anatomii patologicznej i fizjologii. Jego powiedzenie: „wszystkie komórki powstają z komórek” sprawiło że za główny czynnik mechanizmów chorobotwórczych uznano zakłócenia w funkcjonowaniu i strukturze komórek. Do ważnych osiągnięć Virchowa należy również odkrycie białaczki, studia nad zakrzepicą, zatorem i zapaleniem żył.
SZKOŁY KLINICZNE
Szczególnych rysem medycyny XIX wieku był bliski związek między odkryciami dokonywanymi w laboratoriach i prosektoriach a obserwacjami prowadzonymi przy łóżku chorego. Miejscem w którym skupiały się wszytskie te poczynania był szpital.
Paryż. O rozwoju medycyny klinicznej zadecydowała rewolucja francuska. Szpital stał się ośrodkiem aktywności medycznej, troskę o zdrowie publiczne uznano za obowiązek państwa, a do zawodu lekarza do puszczono przedstawicieli wszystkich klas społecznych. Zwiększyło się zapotrzebowanie na chirurgów, którzy w tym okresie dorównywali wreszcie znaczeniem bezradnych wobec chorób i epidemii lekarzom.
Bardzo ważnym wynalazkiem XIX wieku był stetoskop. Wcześniej lekarze osłuchiwali chorych przykładając ucho do klatki piersiowej, co było metodą obarczoną wieloma niedogodnościami.
ODKRYCIA
Jedną z największych postaci XIX-wiecznej medycyny i biologii był Ludwik Pasteur, francuski biolog i chemik. Jego odkrycia naukowe wywarły ogromny wpływ na stan wiedzy ówczesnej nauki w tych dziedzinach. Spośród wielu jego naukowych osiągnięć najbardziej znanym i słynnym jest teoria chorób zakaźnych oraz szczepienia ochronne, których był współwynalazcą. Pasteur posiadał chemiczne wykształcenie. Umiał używać mikroskopu do prowadzenia praktycznych badań, kiedy zajmował się problemami browarników, winiarzy i mleczarzy. Kiedy przy użyciu mikroskopu badał zepsute już wino zauważył, że - poza drożdżami - znajdują się w nim organizmy żywe, które powodują jego fermentację. W tym samym czasie odkrył, że przyczyną fermentacji i gnicia są drobnoustroje, które później zidentyfikował jako gronkowce i paciorkowce. Połączył on ten fakt z ropieniem ran i zastosował kwas karbolowy, który poprawił znacznie wynik ich leczenia Dzięki temu odkryciu Pasteur mógł opracować proces pasteryzacji. Polegał on na ogrzewaniu przez długi czas płynów, by zniszczyć znajdujące się w nich bakterie, które są przyczyną infekcji.Obalił teorię samorództwa, gdyż wszystkie robactwa np. pchły rodzą się z jajeczek a nie z brudu, ale brud jest dobrym środowiskiem rozmnażania się tych istot.. Był także twórcą opatrunku własnego pomysłu mającego chronić ranę przed zakażeniem z powietrza. Wprowadził rozpylanie kwasu karbolowego w salach operacyjnych, zastosował go do wyjaławiania narzędzi chirurgicznych, nici do szycia ran, do zmywania pola operacyjnego i mycia rąk chirurgów. Później okazało się ze kwas karbolowy jest środkiem toksycznym. Dużą wartość miało inne odkrycie Pasteura. Stworzył metodę hodowli bakterii wąglika w jej osłabionej i specjalnej odmianie. Bakterię tą wstrzykiwał bydłu, wywołując u zwierząt chorobę, która jednak miała znacznie łagodniejszy i niegroźny przebieg. W ten sposób zwierzęta stawały się odporne na zwykłą odmianę tej choroby. Kiedy Pasteur publicznie zaprezentował swoją metodę, chcąc zademonstrować jej skuteczność, wywołało to wielkie zaciekawienie i poruszenie. Stało się jasne, że opracowana przez niego metoda znajdzie zastosowanie w zapobieganiu i zwalczaniu wielu chorób zakaźnych. Jedną z nich była trapiąca ptactwo domowe cholera drobiu. Do najważniejszych odkryć Pasteura należy wynalezienie szczepionki przeciwko wściekliźnie. Poza wspomnianymi już osiągnięciami Pasteur był odkrywcą zjawiska anaerobiozy. Odkrył istnienie mikroorganizmów, które żyją, nie mając dostępu do powietrza bądź tlenu. Ważne znaczenie, zwłaszcza dla gospodarki, miały też badania Pasteura nad chorobą jedwabników.
Od wynalazków Pasteura niedługa droga wiodła do odkrycia antybiotyków, które zwalczały mikroorganizmy będące źródłem chorób (m. in. grypy). Teoria ta znalazła zastosowanie w chirurgii za sprawą profesora chirurgii w Glasgow i Edynburgu, Josepha Listera. Dzięki antyseptykom zmniejszył on znacznie zagrożenie powstania zakażenia w wyniku operacji.
Edward Jenner był wynalazcą szczepionki na ospę. Zainteresował się ospą, zwłaszcza, mimo że metody szczepienia były już znane w XVIII wieku, jednak były nieskuteczne.
Obok Pasteura w dziedzinie biologii zasłynął Karol Darwin. Jego głównym dziełem jest stworzenie kontrowersyjnej teorii ewolucji. W 1859 r. opublikowano książkę Darwina pt. "Powstanie gatunków". Uczony poświęcił na badania nad zagadnieniem ewolucji wiele lat. Jako punkt wyjścia obrał Darwin klasyfikację gatunków, ale nie przyjął założenia swojego poprzednika w tych badaniach, którym był Karol Linneusz. Istotą tego założenia była niezmienność w pojawieniu się i rozwoju gatunków, których formy zachowały swój kształt aż po czasy współczesne. Darwin widział proces ewolucji inaczej. Uważał, że początkowo życie stało na najniższym z możliwych poziomie, a do czasów współczesnych dotrwały jedynie te gatunki, które w sposób optymalny i lepszy od innych potrafiły dostosować się do środowiska, w którym żyły. Zatem istotą koncepcji Darwina było prawo, według którego szansę na przetrwanie miały jedynie gatunki optymalnie przystosowane. Konsekwencją tego naturalnego procesu selekcji było powstanie pierwotnej formy człowieka, która była jednocześnie najwyższą spośród istot żyjących. Jednak teza, że człowiek pochodzi od małpy bądź jeszcze innego gatunku zwierzęcego wzbudziła niesmak. Darwin został potępiony. Spotkała się również ze sprzeciwem ze strony Kościoła i duchownych, którzy opracowywali traktaty i podtrzymywali w nich biblijny obraz stworzenia świata. Teoria Darwina pozostała jednak na stałe w nauce i nie została wyeliminowania; znalazła również swoich zwolenników.
Kolejnym uczonym, którego należy wspomnieć jest Grzegorz Mendel. Jego badania dotyczyły podobnych zagadnień, którymi zajmował się Darwin. W latach 1858-1866 Mendel prowadził obserwacje kolejnych pokoleń różnych roślin. Spostrzeżenia, które wówczas poczynił doprowadziły go do wniosku, iż typowe dziedziczne cechy występują w określonych odstępach czasu. Rezultatem jego badań było sformułowanie "prawa Mendla", którego przedmiotem była dziedziczność. Według niego zarówno rośliny, jak i zwierzęta oraz ludzie dziedziczą pewne cechy od poprzednich pokoleń, a zatem cechy te są przekazywane z pokolenia na pokolenie poprzez ich dziedziczenie. Podlegają one powolnym zmianom, które idą w kierunku coraz lepszego przystosowania się do warunków środowiska. Było to zgodne z teorią Darwina. Spostrzeżenia Mendla nie znalazły z początku uznania. 30 lat minęło od odkryć Mendla, kiedy Hugo de Vries, uczony holenderski, powrócił do jego badań i potwierdził słuszność poglądów Mendla. Narodziła się wtedy odrębna dziedzina nauki - genetyka.
Obok tych trzech wielkich postaci XIX-wiecznej medycyny i biologii - Mendla, Darwina, Pasteura - duży wkład w rozwój wiedzy medycznej i biologicznej mieli tacy uczeni jak William Roentgen (odkrył promienie X, co umożliwiło rozwój diagnostyki oraz chirurgii),promienie które przenikają przez miękkie tkanki, ale kości ich nie przepuszczają. Jego odkrycie pozwoliło lekarzom zobaczyć fotograficzny obraz ciała.
ZNIECZULENIA
Rozwój chirurgii hamował brak skutecznych środków znieczulających i ryzyko zakażeń pooperacyjnych. Choć środki nasenne, narkotyczne i znieczulające oraz alkohol stosowano od tysiącleci, to ich skuteczność była niewielka. Pozwalały one najwyżej na dokonywanie zabiegów powierzchownych i operowanie kości.
W 1772 roku Joseph Priestley wynalazł podtlenek azotu. Wkrótce nowa substancja - ochrzczona mianem gazu rozweselającego, stała się przedmiotem zainteresowania ludzi poszukujących środków oszałamiających. Zauważywszy, że ludzie poddani działaniu podtlenku azotu wykazują zmniejszoną wrażliwość na ból, zasugerowano wykorzystanie go jako środka znieczulającego.
Przedstawiano także inne środki powodujące utratę przytomności. Henry Hill Hickman wywoływał u zwierząt stan „zawieszenia czynności życiowych” przez podduszanie ich za pomocą dwutlenku węgla. Utracie przytomności towarzyszył zanik wrażliwości na ból. Hickman proponował stosowanie swojej metody do ludzi ale nie zdołał ich przekonać.
Również mesmeryzm (odmiana hipnotyzmu) odegrał pewną rolę w uświadomieniu lekarzom możliwości zmniejszania wrażliwości na ból. Udało się nawet przeprowadzić kilkadziesiąt operacji mesmerycznych.
Następnym środkiem, który w rozwoju narkozy zrobił wielka karierę był eter.
Przełomowy w zastosowaniu narkozy eterowej u człowieka był dzień 16 paz 1846, William Morton przeprowadził udana narkozę w operacji guza szyi. W 1847 profesor chirurgii i położnictwa w Edynburgu James Jan Simpson Zastosował po raz pierwszy przy porodzie nowy środek znieczulający - chloroform Następnie w 1849 roku Crawford użył eteru siarczanowego jako środka znieczulającego.
Następnie zaczęto stosować chloroform w chirurgii lecz okazało się ze jest środkiem toksycznym. Pojawiły się doniesienia o nagłych zgonach w czasie narkozy. Próbę czasu przetrwał eter, który okazał się najbezpieczniejszym środkiem znieczulającym. Twórcy narkozy eterowej byli inicjatorami wprowadzenia chlorku etylu, używanego później do krótkotrwałych znieczuleń wziewnych, a także w postaci aerozolu do zamrażań miejscowych.
CHIRURGIA
Rozpowszechnienie znieczulenia i zniesienie ograniczeń, jakie narzucał ból pozwoliło na wprowadzenie szeregu nowych zabiegów. Szybkość przestała być podstawową zaletą chirurga. Problemem była jednak powszechność zakażeń pooperacyjnych. Dopiero odkrycie bakteryjnego pochodzenia chorób i przedstawienie dowodów na niezbędność aseptyki, pozwoliło chirurgom operować spokojnie wewnętrzne narządy ciała.
Jednym z nowatorów chirurgii był Albert Christian Theodor Billroth. Zgromadził wokół siebie uczniów, którzy z czasem prowadzili katedry chirurgii w całej europie. Jego „Patologia i terapeutyka chirurgiczna miała jedenaście wydań.
Na całym świecie zaczęto dokonywać operacji brzucha, szyi, czaszki i rdzenia kręgowego. Poczyniono postępy w zakresie operacji przełyku, żołądka i jelit - wcześniej sporadycznie kończących się powodzeniem. W 1886 roku Reginald Heber Fitz wyjaśnił istotę zapalenia wyrostka robaczkowego. W 1876 Marion Sims dokonał operacji wyrostka pęcherzyka żółciowego. Operacje guzów mózgu i rdzenia kręgowego przeprowadzone przez Victora Horsley'a stworzyły podwaliny neurochirurgii.
Wprowadzano nowe instrumenty i techniki. Przełomowe znaczenie w opanowaniu nagłych krwotoków z dużych naczyń tętniczych kończyn miało wprowadzenie prze chirurga niemieckiego Johanna Esmarcha opaski uciskowej. Ułatwiło to znacznie technikę amputacji. Największym jednak osiągnięciem były kleszczyki hemostatyczne z prostym urządzeniem zatrzaskowym. Dokonały one przewrotu technicznego w chirurgii.
Szczególne wyraźne były postępy chirurgii ukł. moczowo - płciowego. Poczyniono wyraźny postęp w operacyjnym leczeniu jajników, jajowodów, i macicy. Dzięki nowym technikom bezpieczniejszy stał się poród przez cięcie cesarskie.
Rozwój chirurgii był tak szybki, że w przeddzień I wojny światowej znano już prawie wszystkie operacyjne zabiegi dnia dzisiejszego. Dalsze postępy dokonały się za sprawą lepszego poznania mechanizmów fizjologicznych, wprowadzeniu bezpieczniejszych metod przetaczania krwi i antyseptyki.
ORTOPEDIA
Ortopedia była specjalnością od najdawniejszych czasów ściśle związaną z chirurgią. Nowoczesny opatrunek gipsowy z zastosowaniem opasek wprowadził flamandzki lekarz - Anthonius Mathisjen w 1852 r. Konkurencyjnym sposobem leczenia złamanych kości kończyn stały się wszelkiego rodzaju szyny. Największe znaczenie zyskała uniwersalna szyna metalowa, która mogła być połączona z wyciągiem i była łatwa do zastosowania w warunkach polowych.
UROLOGIA
Urologia rozwinęła się przedłużenia działalności litotomistów, sukces w tym względzie osiągnął chirurg francuski Jean Cyviale, który zainicjował niebezpieczny zabieg litotomii (przeszło 50% śmiertelności) wprowadzając rozłożone na kilka etapów, bezkrwawe kruszenie kamieni w pęcherzu za pomocą specjalnych pilników. Powstanie nowoczesnej urologii łączy się z rozwojem metod badania i leczenia. Najwcześniejszą metodą było cewnikowanie pęcherza udoskonalone dzięki wprowadzeniu przez Augusta Nelatona elastycznego cewnika kauczukowego. Cewnikowaniem można było leczyć w sposób bezkrwawy bliznowate zwężenia cewki moczowej.
OKULISTYKA
Za ojca okulistyki jest uznawany Albrecht Graefe. Wprowadził wiele nowych zabiegów, takich jak irydektomia w jaskrze, modyfikacja zabiegu usunięcia soczewki w jaskrze, własna modyfikacja operacji zeza. Jego działalność zbiegła się z największym wydarzeniem technicznym w okulistyce jakim było wprowadzenie wziernika ocznego w 1851 roku. Posługując się oftalmoskopem opisał tarcze zastoinową nerwu wzrokową nowotworach mózgu i odwarstwienie siatkówki. Jako pierwszy podał opis współczulnego zapalenia nerwu wzrokowego oraz zatoru tętnicy siatkówkowej. Oftalmoskop sprawił, że okulistyka z dziedziny wąsko specjalistycznej stałą się dyscypliną pomocną rozpoznawaniu wielu chorób ogólnoustrojowych, takich jak: miażdżyca, nadciśnienie, cukrzyca, choroby mózgu, serca, naczyń, nerek i innych. Nowoczesna chirurgia oka mogła się rozwinąć dzięki wprowadzeniu przez Carla Kollera miejscowego znieczulenia oka za pomocą kokainy. Rozwiązało to wiele problemów diagnostycznych i zabiegowych oka, takich jak usuwanie ciał obcych.
GINEKOLOGIA
W XIX wieku szybko rozwijała się ginekologia. Opisano wówczas takie choroby jak: rzeżączka przydatków macicy, mięśniaki znane wówczas jako guzki lub mięsaki, torbiel luteinową jajnika, torbiel rzekomośluzową, potworniaki jajnika, nowotwory złośliwe trofoblastu. Do terapii ginekologicznej wprowadzono wyciągi ze sporyszu. Nihilizm terapeutyczny spowodował, ze w latach 70 używano w ginekologii poza sporyszem kilka leków narkotycznych żrących i ściągających. Zmianę przyniosła dopiero produkcja związków chemicznych i roślinnych. Na polu ginekologii operacyjnej dokonywano takich zabiegów jak: amputacja szyjki macicy z powodu raka, operacje guzów jajnika, ovariotomię, zeszywanie przetok pęcherzowo - pochwowych, wykonywano plastykę pochwy i krocza, leczenie wypadania macicy przez zaszywanie pochwy, korekcja tyłozgięcia macicy poprzez skrócenie więzadeł obłych macicy, wycinanie uszypułowanych mięśniaków drogą brzuszną, nadszyjkowa amputacja macicy drogą brzuszną, wycięcie macicy drogą brzuszną , drogą pochwową. W 1846 Recamier wprowadził łyżeczkę do skrobania macicy.
STOMATOLOGIA
Wyodrębnienie stomatologii jako odrębnej dyscypliny było zasługą Pierre Faucharda, który jako pierwszy poświęcił się wyłącznie leczeniu zębów. Podsumował on wiedzę wcześniejszych stuleci i opisał sposób wypełniania zębów za pomocą cyny i ołowiu.
W Niemczech opisano sposób sporządzania w oparciu o woskowe odciski gipsowych modeli szczęk. Rzemieślnicy wykonujący zaprojektowane protezy byli poprzednikami techników dentystycznych. Wprowadzenie znieczulenia miało nie mniejsze znaczenie dla stomatologów niż dla chirurgów. Dokonał się także postęp w technice protetycznej tzn. wprowadzenie kauczuku wulkanizowanego, doskonalenie plomb, opracowanie nowych metod korygowania zgryzu.
PIELĘGNIARSTWO
Pielęgniarstwo wyodrębniło się jako zawód w XIX wieku, jednak wcześniej chorymi opiekowali się zakonnicy i zakonnice. Później w okresie reformacji szpitale zakonne przeszły w ręce władz miejskich i miejsce sióstr zakonnych zajęli źle opłacani pracownicy najemni. Szpitale były brudne i pełne zarazków. Wśród rzeszy ludzi zabiegających o poprawę losu chorych wyróżniała się Florence Nightingale, której upór doprowadziło powstania nowoczesnego, w pełni zawodowego pielęgniarstwa. Przyczyniła się ona także do utworzenia w 1860 roku pierwszej szkoły pielęgniarskiej.
EDUKACJA
W XIX wieku dokonało się ujednolicenia kształcenia lekarzy i dopuszczenie ich do praktyki medycznej. Na początku XIX w. w Ameryce istniały tylko 4 niewielkie szkoły medyczne. Powstawało wiele nowych, prywatnych szkół. Kurs trwał od 8 - 14 tygodni, nauka ograniczała się do słuchania wykładów. W wielu szkołach dyplomy wręczano już po roku, choć czasem wymagano od uczniów rocznej lub 2- letniej praktyki u boku lekarza. Przeciętny poziom edukacji podniósł się dopiero u schyłku wieku, ustanawiając 3- letni okres studiów niezbędny do uzyskania dyplomu, 9 miesięczny rok akademicki oraz pisemne i ustne egzaminy.
Specjalizację w medycynie powitano gwałtownymi protestami, uważając je za zjawisko niekorzystne dla pacjentów. Pierwszą specjalnością stała się oftalmologia, zajmująca się chorobami ucha, oka, nosa i gardła. Wynalezienie oftalmoskopu, szkieł pryzmatycznych i stworzenie podstaw chirurgii oka przyspieszyło rozwój okulistyki. Duch oświecenia zachęcał do skupienia uwagi na problemach wieku dziecięcego. Pionierami pediatrii byli Nils von Rosenstein, George Amstrong i Wiliam Cadogan. Ich dzieło podjęli w XIX wieku Charles Billard we Francji i Charles West w Wlk. Brytanii. Fundamenty dermatologii położył działający w Wiedniu Hebra. Neurologia stosunkowo późno stała się oddzielną specjalizacją - wcześniej łączono ją z psychiatrią. Nieustanne pojawianie się w ciągu XIX i XX wieku nowych specjalności sprawiło, że dziś nie ma już takiego działu medycyny, który nie miałby swoich odmian i specjalności.
CZERWONY KRZYŻ
Jest to pozarządowa, międzynarodowa organizacja humanitarna i charytatywna, stworzona by chronić ludzkie zdrowie i życie, zwłaszcza w czasie konfliktu zbrojnego i w innych sytuacjach zagrożenia. Czerwony Krzyż powstał w 1863 roku z inicjatywy szwajcarskiego filantropa i finansisty Henrego Dunanta, wstrząśniętego widokiem dogorywających i pozostawionych sobie rannych, jaki ujrzał 24 czerwca 1859 roku na pobojowisku wielkiej bitwy pod Solferino. Gdy powrócił do swojego rodzinnego miasta-Genewy, napisał książkę „Wspomnienie Solferino”, gdzie nie tylko przedstawił swoje wspomnienia, ale także ideę powołania organizacji, której zadaniem w czasie pokoju miałoby być szkolenie wolontariuszy, a w razie jakiegoś konfliktu zbrojnego- niesienie pomocy rannym i poszkodowanym, którzy są uznani za osoby neutralne. Spotkało się to z dużym poparciem w Europie i w październiku 1863 roku przedstawiciele 16 krajów spotkali się w Genewie, gdzie przyjęli 91 założenia dotyczące roli poszczególnych krajów, w działalności Komitetu, a także znak organizacji: czerwony krzyż na białym tle.
BIBLIOGRAFIA
Albert S. Lyons, R. Joseph Petrucelli, Ilustrowana historia medycyny
T. Brzeziński, Historia Medycyny
Jurgen Thorwald, Stulecie Chirurgów