Układ krwionośny - układ zamknięty - krew krąży w systemie naczyń krwionośnych (tętnice, żyły, nacz. krwionośne), a serce jest pompą, która wymusza nieustanny obieg krwi. Układ ten wraz z ukł. Limfatycznym tworzy ukł. krążenia.
Żyły - to wszystkie naczynia krwionośne przewodzące krew do serca, bez względu na to czy jest to krew utleniona czy nieutleniona.
Naczynia żylne mają cienką warstwę mięśniówki gładkiej, ściany wiotkie, mogą posiadać zastawki zapobiegające cofaniu się krwi.
Żyły kończyn prowadzące krew w kierunku przeciwnym do działania siły ciężkości, są zaopatrzone w zastawki.
Tętnica - jest to każde naczynie prowadzące krew z serca na obwód, bez względu na to czy jest to krew utleniona czy nieutleniona
Budowa tętnicy: wszystkie tętnice zawierają 3 w różnym stopniu rozwinięte warstwy:
- błona wewnętrzna - utworzona przez komórki śródbłonka
- błona środkowa - utworzona przez warstwę komórek mięsni gładkich leżącą odśrodkowego blaszkę sprężystą zewnętrzną.
- warstwa zew (przydanka) - luźna tkanka łączna z licznymi podłużnymi wł. kolagenowymi i elastycznymi.
Tętnice łącza się z żyłami siecią naczyń włosowatych zw. Kapilarami - naczynia te na zew. pow. Posiadają kom, zw. perycyty, które regulują przekrój naczyń.
Naczynia włosowate - tętnice, początkowo grube, dzielą się na coraz to mniejsze gałązki tworząc - naczynia włosowate - to cienkościenne naczynia krwionośne oplatające tkankami i docierające do niemalże każdej kom. ciała. Są drobne, ale łącznie mają ogromną powierzchnie. Zbudowane są ze śródbłonka. Ich średnica wynosi 7-15
Ich zadaniem jest wymiana gazów, składników pokarmowych, zbędnych produktów przemiany materii, hormonów między krwią a tkanką. Naczynia włosowate łączą się ze sobą w końcowym odcinku tworząc żyły, którymi krew dopływa do serca.
Serce - jest położone w śródpiersiu (pośrodku klatki piersiowej), jedynie jego koniuszek jest skierowany w lewo. Serce można traktować jako mięśniowy worek o ścianach zbudowanych ze specyficznej tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, który jest podzielony wewnętrznymi przegrodami na 4 części: 2 przedsionki i 2 komory.
Serce otacza tak zwane osierdzie (worek osierdziowy) z niewielką ilością płynu. Płyn zmniejsza tarcie powstające w trakcie pracy serca.
Serce posiada też system własnych naczyń krwionośnych zwanych naczyniami wieńcowymi, które odpowiadają za jego odżywanie i natlenianie.
Serce posiada własny automatyzm, w którym powstają bodźce do jego skurczów (węzły: zatokowo-przedsionkowy, przedsionkowo-komorowy). Automatyzm serca jest regulowany przez ukł. Autonomiczny.
Do przedsionka prawego wchodzą 2 żyły główne: górna i dolna
Komora prawa - ma kształt półksiężyca i zwęża się w kierunku koniuszka serca. Przedsionek prawy z komorą prawą łączy się z ujściem przedsionkowo - komorowym, którym znajduje się zastawka trójdzielna (zapobiega cofaniu się krwi do przedsionka- struny mm.brodawkowatych). Z prawej komory uchodzi pień płucny (posiadający zastawkę trójdzielną półksiężycowatą), który dzieli się na tętnice płucną prawą i lewą 9 uchodzą do płuc). Do przedsionka lewego uchodzą 4 żyły płucne. Przedsionek lewy z komora lewy łączy się ujściem, w którym znajduje się zastawka dwudzielna.
Z lewej komory uchodzą tętnica główna-aorta, która posiada zastawkę trójdzielną półksiężycowata.
Naczynia tętnicze krążenia wielkiego:
tętnica główna - aorta - największe naczynie tętnicze ustroju, o średnicy 28 mm - bierze początek w lewej komorze serca. Dzieli się na 3 części:
aorta wstępująca (wys-początek-pień płucny)z aorty tej uchodzą: tętnica wieńcowa prawa i lewa.
łuk aorty - dochodzi na wys IV kręgu piersiowego - od łuku aorty odchodzą 3 gałęzie: pień ramienno głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa, t. podobojczykowa lewa)
aorta zstępująca(IV kr piers.-IC kr. Lędźwiowy) w dalszej części przechodzi:
aortę piersiową i aortę brzuszną.
Naczynia żylne krążenia wielkiego:
- żyła główna górna, leży na wys. chrząstki i prawego żebra, z połączenia żył i ramienno - głowowych prawej i lewej zbiera ona krew ze ścian klatki piersiowej, głowy, szyi oraz kończyn górnych. Uchodzi ona do przedsionka prawego serca.
Żyła główna dolna jest najgrubszym naczyniem ludzkiego organizmu. Powstaje ona z dwóch żył biodrowych wspólnych, łączących się na wysokości IV -V kręgu lędźwiowego, przez otwór przepony przedostaje się do śródpiersia po czym uchodzi do prawego przedsionka serca
Dopływy żyły głównej dolnej dzielą się na:
dopływy ścienne (żyły lędźwiowe, żyły przeponowe)
dopływy trzewne (żyły jądrowe, jajnikowe, nerkowe i narządów wewnętrznych)
dopływy żyły wrotnej (dopływ krew z wątroby)
żyły biodrowe (dopływa krew z kończyn dolnych)
Naczynia krążenia małego.
Z prawej komory serca wychodzi pień płucny, który dzieli się na 2 tętnice płucne (prawą i lewą) okalające coraz drobniejszymi tętniczkami płaty i pęcherzyki płucne. Z wnęki każdego płuca odchodzą 2 żyły płucne, które po krótkim przebiegu uchodzą (jako 4 żyły) do lewego przedsionka.
Tętnicami płucnymi płynie krew odtleniona (żylna), żyłami krew natleniona (tętnicza)
Niektóre schorzenia układu krążenia:
zawał serca jest to uszkodzenie mięśnia sercowego w wyniku jego niedotlenienia np. gdy skrzep tamuje przepływ krwi do jakiejś części serca.
miażdżyca - choroba zwyrodnieniowa naczyń krwionośnych. Na wewnętrznej powierzchni ścian tętnic powstają blaszki miażdżycowe zbudowane z cholesterolu i odkładającego się w nim wapnia, powodują zmniejszenie się światła naczyń krwionośnych
Niedokrwienie serca- jest to stan spowodowany: niewystarczającą dostawą tlenu do kom. mięśnia sercowego w stosunku do zapotrzebowania energetycznego. Najczęściej jest skutkiem zwężenia zamkniętego lub skurczy tętnicy wieńcowej.
Krwotok - jest to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego utrata krwi do tkanek, jam ciała (krwotok wew) lun na zewnątrz org. (kr.zew). Utrata krwi do 1,5-2 litrów stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Białaczka - to nazwa grupy chorób nowotworowych ukł.k. Nazwa historyczna wywodzi się od białawego koloru próbki krwi chorego na ostra białaczkę. Charakteryzuje się ilościowymi i jakościowymi zmianami leukocytów we krwi, szpiku i narz. Wewn.
Niedokrwistość (anemia) - zmniejszenie poniżej normy ilości krwinek czerwonych (erytrocytów) lub ilości zawartej w niech hemoglobiny (barwnika czerwonego krwi), a w następstwie niedotlenieniu kom i tk ustroju.
Układ limfatyczny - inaczej ukł chłonny to otwarty ukł naczyń i przewodów, którymi płynie jeden z płynów ustrojowych - limfa (chłonka - skład zbliżony do osocza - mniej białek) która bierze swój początek ze śródmiąższowego przesączu znajdującego się w tkankach. Układ naczyń chłonnych połączony jest z ukł krążenia krwią. Oprócz układu naczyń chłonnych w skład układu Lim. Wchodzą także narządy i tkanki limfatyczne. Najważniejsza funkcją ukł.. chłonnego jest obrona przed zakażeniami oraz cyrkulacja płynów ustrojowych. Odkrywca systemu limf. U ludzi był duński naukowiec Thomas Bartholn - XVIIw.
Przewody ukł. Chłonnego:
przewód piersiowy - rozpoczyna się zbiornikiem mleczu, do którego uchodzą naczynia chłonne narządów trzewnych)
przewód chłonny prawy
naczynia chłonne (powierzchowne, głębokie)
węzły chłonne - wytwarzają limfocyty (szyjny, pachowy, piersiowy, pachwinowy, trzewny, lędźwiowe, podkolanowe itd.)
Funkcje:
- odpornościowa - w węzłach Lim. Powstają niektóre białe ciałka krwi( limfocyty)
- neutralizująca - zwalczanie ciał oraz substancji obcych i szkodliwych dla org.
- odprowadzająca- odprowadza limfę z powrotem do krwi.
Układ limfatyczny zbudowany jest z otwartych naczyń limfatycznych oraz tkanki limfatycznej budującej węzły chłonne - grudki chłonne, grasicę, migdałki i śledzionę.
Grasica - funkcjonuje tylko do okresu pokwitania, w tym okresie następuje zanik, a jej miejsce zastępuje tkanka tłuszczowa.
Zadaniem grasicy jest produkcja limfocytów limfocytów, które następnie zarządzają obwodowe tkanki limfatyczne.
Gruczoły przytarczyczne - wydzielają parathormon odpowiedzialny za regulację poziomu wapnia we krwi i płynie tkankowym, zwiększają poziom wapnia we krwi i obniżają ilość jonów fosforanowych we krwi.
Węzły chłonne - są miejscem powstawania limfocytów. limfocytów węzłach tych dochodzi do kontaktu estrogenu z limfocytami pobudzenie procesu immunologicznego.
Migdałki - są skupiskiem tkanek limfatycznych tworzą w gardle tzw. Pierścienie Waldeyera. Migdałki zbudowane są z tk. Limfatycznej, której zadaniem jest rozpoznawanie i zwalczanie szkodliwych czynników zewnętrznych.
Głównym zdaniem śledziony jest wytwarzanie immunologlobuliny (przeciwciał) i usuwanie defektywnych lub starych erytrocytów, trombocytów oraz krwinek biały, a w życiu płodowym jest ona miejscem namnażania erytrocytów.
Niektóre schorzenia układu limfatycznego:
Słoniowacizna - nasilony obrzęk kończyn na skutek utrudnionego odpływu chłonki (limfy). Spowodowany zaczopowaniem pni chłonnych, masywną niedrożnością węzłów chłonnych lub mniejszych naczyń limfatycznych. Najczęściej występuje w rozległych przerzutach raka sutka do węzłów chłonnych pachowych lub po ich operacyjnym usunięciu. Może być również skutkiem bliznowacenia po urazie, napromieniowaniu, operacji oraz zakażenia nitkowcem bytującym w naczyniach chłonnych (tylko kraje tropikalne).
Zapalenie naczyń chłonnych - to stan zapalny powierzchownych naczyń chłonnych, spowodowany najczęściej przerwaniem ciągłości skóry (np. rana) lub powstaniem ropnia. Najczęstszą przyczyną zapalenia naczyń chłonnych są bakterie: paciorkowce i gronkowce. Inne typy bakterii sporadycznie wywołują objawy, najczęściej u osób z obniżoną odpornością. Wokół uszkodzonej skóry pojawia się zaczerwienienie, a następnie pojawia się linijne zaczerwienie o nieregularnych obrysach, biegnące od miejsca zakażenia w kierunku pobliskich węzłów chłonnych. W przypadku "dotarcia" stanu zapalnego do węzłów chłonnych, pojawia się ich obrzęk i ból. Chorobie mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak gorączka, dreszcze.
Krew jest mieszaniną płynnego osocza (50-60%) oraz zawieszonych w nim krwinek (elementów morfotycznych) - krwinki czerwone, białe, płytki krwi (40 - 50%)wypełnia naczynia krwionośne w całym organizmie, zarówno tętnicze, włosowate jak i żylne
funkcje krwi:
przenoszenie tlenu niezbędnego do życia każdej komórki organizmu z płuc do tkanek i narządów (rolę tę pełnią erytrocyty)
przenoszenie CO2 powstałego jako produkt uboczny przemiany materii z tkanek i narządów do płuc, w których zostaje wydalony z organizmu wraz z wydychanym powietrzem (erytrocyty)
transportuje wchłonięte z tkanek produkty przemiany materii do nerek, skąd następuje wydalanie z moczem
przenoszenie substancji odżywczych, mikroelementów, witamin wchłoniętych w jelicie do wszystkich tkanek i narządów (role tę pełnią białka osocza)
transportuje hormony syntezowane w organizmie
wyrównuje różnicę temperatur
wyrównuje ciśnienie osmotyczne krwi
wyrównuje stężenie jonów we wszystkich tkankach
tworzy zaporę przed inwazją drobnoustrojów, które są pożerane przez limfocyty
eliminacja za pomocą przeciwciał substancji obcych - toksyny
hamowanie krwawienia do którego dochodzi np. po zranieniach (udział płytek krwi i osoczowych białek krzepnięcia.
Komórki krwi:
W osoczu znajdują się różnego rodzaju ciałka, spośród których każda spełnia określoną funkcję:
krwinki czerwone - transportują O2 i CO2 pochodzącego z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku
krwinki białe - mają zdolności żerne i poruszania się
płytki krwi - trombocyty - są to kuleczki tłuszczów, lipidów lub cząsteczki barwnika, poruszające się biernie wraz z krążącą krwią, uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi zapobiegając krwotokom.
Powstawanie krwi
W sposób nieprzerwany tworzą się nowe elementy krwi. Każdego dnia powstaje miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi.
Proces ten nazywamy hemopoezą - ma on miejsce głównie w szpiku kostnym, począwszy od komórek macierzystych z których wywodzą się różne komórki krwi.
Krew ma odczyn pH 7,4. zmiana tego odczynu prowadzi do zaburzeń wielu procesów fizjologicznych.
Większość procesów przemiany materii ma tendencje do zakwaszania ustroju. Nad stabilizacją pH krwi czuwa wiele mechanizmów np. nerki i płuca.
Płuca wydalają nadmiar kwasu węglowego w postaci CO2
Nerki wydalają nadmiar kwasu w postaci soli kwaśnych a nadmiar zasad w postaci węglanów, głównie sodowego.
Nad stałością pH krwi czuwają także układy buforowe krwi (kwas węglowy, fosforany, białka krwi, hemoglobina
Hematokryt - stosunek osocza do elementów morfotycznych krwi.
Prawidłowy - 45%
W niedokrwistości 15%
Osocze krwi - zasadniczy, płynny składnik krwi, w którym są zawarte składniki morfotyczne - ok. 55% objętości. Uzyskuje się je przez wirowanie próbki krwi.
W uproszczeniu można przyjąć, że osocze krwi pozbawione fibrynogenu i czynników krzepnięcia jest surowicą krwi.
Osocze jest płynem słomkowej barwy, składającym się przede wszystkim z wody, elektrolitów, białka, składników odżywczych, ale również z produktów przemiany materii.
Osocze mające zdolność krzepnięcia odgrywa podstawową rolę w homeostazie.
Skład osocza:
92% H2O
7% - związki organiczne - białka
1% związki nieorganiczne, elektrolity.
Szczegółowy skład związków osocza:
białka:
albuminy - 2,6% - produkowane w wątrobie, zapobiegają ucieczce płynu z łożyska naczyniowego (powstają obrzęki)
globuliny - 4% - przeciwciała produkowane przez komórki plazmatyczne
fibrynogen, protrombina - 0,4% -białka krzepnięcia krwi
kwasy tłuszczowe
glukoza
cholesterol
trójglicerydy
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K)
dwutlenek węgla
produkty metabolizmu białek (mocznik, aminokwasy)
produkty metabolizmu hemu (bilirubina)
sole mineralne ( Cl- K+, Na+)
Surowica to płynna frakcja krwi pozbawiona krwinek, płytek krwi oraz fibrynogenu, pozostająca po oddzieleniu się skrzepu. W przeciwieństwie do osocza nie krzepnie. Stosowana jest do uodparniania biernego przeciw chorobom zakaźnym lub w przypadku niedoboru przeciwciał.
Skład:
91% woda
7% białka - albuminy, globuliny
2% elektrolity
Płytki krwi czyli trombocyty są odpowiedzialne za prawidłowe krzepnięcie krwi. Ich liczba wynosić powinna 150-400 tys/ 1mm3. są to małe, mniejsze od erytrocytów komórki pozbawione jądra komórkowego, przylegające w miejscu uszkodzenia do ściany naczynia krwionośnego.
Dzięki nagromadzeniu płytek dochodzi do tymczasowego naprawienia ściany naczynia przez tzw. czop płytkowy co skutkuje zatrzymaniem krwawienia z uszkodzonego naczynia.
Krzepnięcie krwi
Po 4 minutach - krzepnięcie, po 5-6 minutach skrzep, który przybiera kształt naczynia w którym odbywa się krzepnięcie.
Polega na przemianie rozpuszczonego we krwi fibrynogenu w postać nierozpuszczalną - fibrynę.
Etapy krzepnięcia krwi:
I - przerwanie naczynia - powstaje aktywator protrombiny
II - aktywator protrombiny katalizuje przemiany protrombiny w trombinę
III - trombina działa jako enzym zmieniając fibrynogen na fibrynę, czyli włóknik (gęsta sieć uchwycająca komórki krwi - stąd barwa czerwona
W procesie krzepnięcia niezbędne są jony wapnia.
Przykładem zaburzenia w osoczowym układzie krzepnięcia może być hemofilia - wrodzona choroba na którą chorują niemal wyłącznie mężczyźni (kobiety przenoszą).
Krzepnięcie - proces niepożądany wewnątrz naczyń (zakrzep tętnicy - zawał), nad tym czuwa układ fibrynolityczny: substancją przeciwkrzepliwą w organizmie jest heparyna - wydzielana przez komórki tuczne w ścianach naczyń krwionośnych.
Barwa krwi pochodzi od erytrocytów czyli tzw. czerwonych ciałek krwi, zawierających barwnik - hemoglobinę, substancja łączy się z tlenem w płucach (krew utlenowana - jasnoczerwona) a oddaje tlen po wszystkich tkankach i narządach (krew bez tlenu - ciemoczerwona). Po odłączeniu tlenu hemoglobina odtlenowana.
Erytrocyty - czerwone krwinki - okrągły, dwuwklęsły w środku, komórka o średnicy zaledwie 6 - 8 mikromilimetrów.
Taka budowa - zwiększenie powierzchni a także łatwe odkształcenie się przy przechodzeniu przez naczynia włosowate.
Wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym - przed wydostaniem się ze szpiku tracą jądro komórkowe (nie rozmnażają się w układzie komórkowym)
1 mm3 zawiera 5,4 mln u mężczyzn, 4,8 mln u kobiet.
Hemoglobina jest białkiem, wiąże się z tlenem za pomocą 2 jonów żelaza tworząc oksyhemoglobinę
Żywotność krwinek to około 120 dni. Po tym czasie następuje niszczenie w śledzionie - rozerwanie pierścienia hemowego - przechodzi w bilirubinę pośrednią (nierozpuszczalną), przechodzi do wątroby, gdzie łączy się z kwasem glukuronowym (nadaje właściwości rozpuszczające) bilirubinę bezpośrednią - następnie zostaje wydalona.
Zawartość bilirubiny w organizmie - 1,5mg w 100 ml krwi - odkłada się w tkankach i skórze - żółtaczka.
Grupy krwi
Charakterystyczna białkowa budowa - antygeny grup krwi
Jeśli te antygeny występują w krwi: A,B, AB, 0
Układ Rh
A - 40% ludności - substancja A
B - 12%
AB - 8%
0 - 40% - brak substancji A i B na krwinkach.
Rh - antygen D - dana osobę określa się jako Rh+
Rh - D nie występuje - Rh -
Przetaczanie:
jednoimienna krew
AB - uniwersalni biorcy
0 - uniwersalni dawcy
krew grupy A można przetaczać biorcy A i AB
krew grupy B można przetaczać biorcy B i AB
krew grupy AB można przetaczać biorcy tylko AB
Rh - nie można przetaczać osobie z Rh+ - najlepsza do transfuzji jest 0 Rh-
Niedokrwistość czy anemia?
Liczba krwinek czerwonych 4 - 6 mln w 1 mm3 krwi
Hemoglobina 12 - 16 g w 100 mm
poniżej aniemia!
Może to wynikać z małej zawartości żelaza (główny składnik hemoglobiny)
Nieprawidłowy rozwój prekursorów krwinek w szpiku - następstwem jest brak witaminy B12 i kwasu foliowego.
Objawy: bladość spojówek, meczliwość, osłabienie, przyspieszona praca serca.
Leczy się podając te substancje, których brakuje.
Leukocyty - krwinki białe
Odpornościowe - czuwają nad bezpieczeństwem organizmu
Tworzą niejednorodną grupę komórek (granulocyty, limfocyty)
Najwięcej jest granulocytów obojętnochłonnych - mają właściwości pochłaniające drobnoustrojów (fagocytoza)
Limfocyty (25 - 40%) - niszczą drobnoustroje, produkowane w grasicy i węzłach chłonnych, śledzionie i szpiku, wytwarzają przeciwciała - cząsteczki białkowe wiążące się z drobnoustrojami.
Monocyty - 4 - 8% wszystkich krwinek białych i spełniają podobną funkcję jak granulocyty obojętnochłonne: fagocytują i unieszkodliwiają organizmy chorobotwórcze.
Jeszcze mniej liczne są granulocyty kwasochłonne - eozynofile 2 - 4% - niszczą drobnoustroje oraz biorą udział w hamowaniu reakcji uczuleniowych.
Granulocyty zasadochłonne 1 % bazofile:
biorą udział w obronie
w wyniku uszkodzenia uwalniają histaminę powodującą uczuleniową reakcję.
Białaczka jest choroba nowotworową. Nazwa tej choroby wiąże się z często występującym objawem - zwiększoną liczba białych krwinek - zdeformowanych.
Mechanizmy obronne krwi
Reakcja immunologiczna - proces reakcji na drobnoustroje niebezpieczne dla życia. Istota tych reakcji polega na wytworzeniu substancji, które reagują z drobnoustrojami tak aby go unieszkodliwić i wydalić.
Czynnik wywołujący reakcję immunologiczną nazywamy antygenem (obce białka) lub białka połączone z lipidami lub węglowodorami - powoduje powstawanie swoistego antyciała
Mechanizm powstawania antyciała
Limfocyt stykający się z antygenem warunkuje szybkie rozmnażanie limfocytów - powstają komórki plazmatyczne, które wywarzają antyciała (swoista globulina) który nastawiony jest na zniszczenie antygenu.
Z przyczyn niezależnych taka komórka plazmatyczna zaczyna się rozmnażać w sposób niekontrolowany - (?) wszystkie plazmocyty - nabierając cech nowotworowych szpiku.
Takie komórki produkują jeden rodzaj białka o charakterze przeciwciał niepotrzebny ustrojowi, organizm traci odporność.
reakcja antygen - przeciwciało może wywołać uczulenie (alergia), w takim wypadku następuje uszkodzenie komórki przeciwciała (wydziela się histamina, serotonina) co powoduje odczyn alergiczny.
Grasica - pierwotne źródło limfocytów, które z niej wywędrowują tworząc w różnych miejscach , np. w węzłach chłonnych, śledzionie.
Naczynia krążenia małego
Z prawej komory serca wychodzi pień płucny, który dzieli się na 2 tętnice płucne (prawa i lewa), okalające coraz drobniejszymi tętniczkami płaty i pęcherzyki płucne. Z wnęki każdego płuca wychodzą 2 żyły płucne, które po krótkim przebiegu uchodzą do lewego przedsionka.
Tętnicami płucnymi płynie krew odtleniona (żylna), żyłami natleniona (tętnicza)
W 1628 roku William Harley odkrył krążenie wielkie i małe (serce jako pompa tłocząca krew przez tętnice i żyły. Inny lekarz - Malpighi w tym czasie odkrywa naczynia włosowate.
Układ krążenia można przyrównać do 2 pomp (prawa i lewa cześć serca) oraz układu rur - naczyń (naczynia płucne i krążenia wielkiego
Ruch krwi w jedna stronę w tętnicach ku obwodowi, w żyłach ku sercu
Jednokierunkowość - uwarunkowania obecnością zastawek (krew nie może się cofać)
Czynność serca - 3 fazy
skurcz przedsionków, komór (faza napinania mięśnia sercowego do momentu aż ciśnienie w komorze przewyższy ciśnienie w tętnicy (zastawki 2 i 3 dzielna zamknięte)
rozkurcz
pauza następuje po rozkurczu - krew z żył wpływa do przedsionków i dalej z przedsionków spływa do komór
oznaczenie stłumienia bezwzględnego i względnego serca
stłumienie bezwzględne odpowiada części serca przylegającej bezpośrednio do przedniej ściany klatki piersiowej
granica górna - górny brzeg 4 zebra
granica lewa - 1,5 palca domostkowego od lewej linii środkowo obojczykowej
granica prawa - lewy brzeg mostka/linia mostkowa lewa
granica dolna - przechodzi w bezwzględne stłumienie wątroby
stłumienie względne wyznaczane jest przez rzut brzegów serca na przednia ścianę klatki piersiowej
górna - górny brzeg 3 zebra
lewa 1-3 cm na zewnątrz od lewej granicy stłumienia bezwzględnego
prawa - prawy brzeg mostka/linia mostka prawa
dolna - przechodzi przez bezwzględne stłumienie wątroby
uderzenie koniuszkowe - powstaje w wyniku skurczu serca (następuje ruch serca wokół osi pionowej w kierunku prawym oraz lekko w dół (wyparcie krwi do tętnic) wyczuwane w V lewym miedzyżebrzu.
Tony serca są to dźwięki powstające przy jego prawidłowej czynności - dzieli się je na:
Ton 1 skurczowy (głuchy i niski) - 3 czynniki:
drganie zastawie i strun ścięgnistych w chwili zamykania
drgania całego mm sercowego
drgania aorty i pnia płucnego w momencie wyrzutu krwi z komór
ton 2 rozkurczowy (krótszy i wyższy) powstaje w wyniku drgań płatków półksiężycowatych oraz ścian aorty i pnia płucnego
ton 3 komorowy, rzadko słyszalny występuje po tonie drugim najczęściej słyszalny u osób młodych po wysiłkach fizycznych itp. Wywołany burzliwym przepływem krwi z przedsionków do komór w fazie rozkurczu izotonicznego serca (w fazie szybkiego wypełniania komór krwią
ton 4 (przedsionkowy) - przedskurczowy napływ krwi żylnej. Ze względu na małą dynamikę zjawisko stwierdzamy metodami aparaturowymi.
Osłuchiwanie serca - warunkiem rozpoznawania pracy serca jest znajomość rzutów zastawek serca na przednią ścianę klatki piersiowej:
1 rzut zastawki dwudzielnej - 3 lewe międzyżebrze przy mostki
2 rzut zastawki trójdzielnej - przyczep 5 prawego zebra do mostka
3 rzut zastawek aorty - środek mostka na wysokości 4 zebra
4 rzut zastawek tętnicy płucnej - 3 lewe zebro przy mostku.
Miejsca osłuchiwania
1 zastawka dwudzielna - koniuszek
2 zastawka 3dzielna - przyczep 6 lewego zebra do mostka
3 zastawka aorty - 2 prawe międzyżebrze przy mostki
4 zastawka aorty - 2 lewe międzyżebrze przy mostku
szmery powstają przy nieprawidłowym domykaniu zastawek. Tony jak i szmery najdokładniej można wykryć na zapisie fonokardiograficznym.
Podstawowe pojęcia hemodynamiczne
Objętość wyrzutowa - ilość krwi wyrzucana przez każdą komorę w czasie 1 skurczu (70-80 ml)
Pojemność minutowa - ilość krwi przepompowywana przez każda komorę w czasie 1 minuty - 5-6 litra
Pojemność objętość minutowa = objętość wyrzutowa x częstość skurczów na minutę.
Objętość minutowa w spoczynku wynosi 5-6 l/min, przy wysiłku dochodzi do 20-22l
Powrót żylny: ilość krwi powracająca do prawego przedsionka w czasie 1 minuty = pojemność minutowa serca
Normokardia - prawidłowa częstość pracy serca zależna od pracy fizjologicznego rozrusznika serca jakim jest węzeł zatokowo przedsionkowy
Bradykardia - rytm serca poniżej 60 uderzeń na minutę może być fizjologiczna u sportowca.
Tachykardia - częstoskurcz - częstość powyżej 80
Wskaźnik sercowy - pojemność minutowa wyrażona na 1 m2 powierzchni ciała
Pojemność całkowita komór (u osoby dorosłej, przeciętnie sprawnej fizycznie ) to 130 - 160 ml. Jest to pojemność późnokurczowa. Późny rozkurcz komór to faza przypadająca na koniec skurczów przedsionków.
Objętość zalęgająca - ilość krwi pozostająca w komorach po skurczu - ok. 50-60 ml.
Ciśnienie krwi w tętnicach zmienia się zgodnie z rytmem pracy komór.
Komora lewa wytwarza ciśnienie 90-140 mmHg. W czasie rozkurzu ciśnienie w komorze obniża się praktycznie do 0mmHg.
Nadciśnienie tętnicze skraca życie
Tętno - chwilowe miejscowe odkształcenie sprężystej ściany naczyniowej spowodowane lokalnym wzrostem ciśnienia krwi.