Ryszard M. Machnikowski
Kacper Rękawek
Centrum Studiów i Prognoz Strategicznych
Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi
Globalne Sieci Islamistyczne (GSI) w Europie Zachodniej w XXI wieku.
Wprowadzenie: myśl globalnie, działaj lokalnie.
W naszym artykule koncentrujemy się na działaniu globalnych sieci islamistycznych (GSI) w Europie Zachodniej w XXI wieku, poddając analizie funkcjonowanie i strukturę kilku z nich, zarówno takich, którym udało się dokonanie zamachów terrorystycznych (Madryt, Amsterdam, Londyn) jak i takich, które były, jak się wydaje, komórkami wsparcia logistycznego (Maaseik) oraz rozbitych przed dokonaniem zamachu (tzw. komórka „czeczeńska”). Są one relatywnie dobrze rozpoznane i opisane w literaturze przedmiotu oraz przez media, zatem istnieje wielość źródeł, z których można korzystać przy ich analizie.
W naszym artykule przyjmujemy stanowisko badawcze, przedstawione przez Marka Sagemana w jego interesującej pracy p.t. Understanding Terror Networks: “grupa ludzi może być rozumiana jako sieć, zestaw węzłów końcowych, połączonych więzami. Niektóre z tych węzłów są bardziej popularne i połączone większą ilością więzów, łączących ich z bardziej izolowanymi węzłami. Są one (…) istotnymi elementami sieci terrorystycznej”.Traktujemy analizę dokonaną przez Sagemana jako istotny pierwszy krok prowadzący do dokładnego i szczegółowego rozpoznania i zrozumienia zarówno motywów jak i modus operandi współczesnych wrogów Zachodnich społeczeństw otwartych. Bez tego nie uda się wygrać tej dziwnej wojny toczonej na niemal wszystkich kontynentach jako, że działania GSI stanowią doskonałą ilustrację dla znanego od dawna hasła myśl globalnie, działaj lokalnie.
Jednakowoż, ograniczamy w naszym tekście zainteresowanie działalnością GSI do wybranych krajach Europy Zachodniej, czyli części kontynentu, którego nasz kraj, Polska, staje się coraz bardziej zintegrowaną częścią. Oznacza to, że prędzej czy później zetkniemy się z wyzwaniami i niebezpieczeństwami widocznymi dziś wyraźnie na ulicach Londynu, Madrytu, Amsterdamu, Paryża czy Rzymu. W interesującym zbiorze Al Qaeda Now zarówno Peter Bergen jak i Rohan Gunaratna, uznani eksperci w dziedzinie badań nad terroryzmem stwierdzili, że “Europa jest niesłychanie ważna” dla walki z GSI, oraz, że w ciągu ostatnich 15 lat wszystkie ważniejsze terrorystyczne spiski były w mniejszy lub większy sposób powiązane z tym kontynentem. Ursula Mueller, niemiecki dyplomata, poszła jeszcze dalej zauważając: “Europa jest celem, a w niej głównym celem jest Wielka Brytania”. Biorąc pod uwagę wydarzenia ostatnich lat oraz ostatnich dni, trudno nie przyznać jej racji.
Musimy także zauważyć, że ograniczenia objętościowe tekstu zmusiły nas do pewnego spłycenia analizy i ujęcia tematu w sposób skrótowy.
Hiszpania. Komórka M 3/11.
Hiszpania była pierwszym krajem europejskim, który został z sukcesem zaatakowany przez GSI w XXI wieku. Atak 11 marca 2004 r. w Madrycie na system masowego transportu wpłynął na wyniki wyborów, które odbyły się w 3 dni później i radykalnie zmieniły sytuację polityczną w tym kraju. Nowy socjalistyczny rząd premiera Zapatero błyskawicznie podjął decyzję o natychmiastowym wycofaniu wojsk hiszpańskich z „antyterrorystycznej” koalicji w Iraku. Ten wspaniały sukces islamistów pokazał, jak gęsta i skomplikowana jest sieć powiązań między terrorystycznymi komórkami w tym kraju, Europie oraz krajach Maghrebu i Bliskiego Wschodu. Warto zauważyć, że w grudniu 2003 r. na stronach internetowych islamistów pojawiły się opracowania prezentujące analizy sytuacji politycznej w Hiszpanii przed wyborami i nawołujące do zaatakowania tego kraju - wzywał do tego sam lider Al Qaedy (AQ) Usama Bin Ladin (UBL) w swoim występie w stacji al Dżazira w październiku 2003 r.
Dokładne śledztwo przeprowadzone po zamachach ujawniło, że ataku dokonała komórka dowodzona przez Tunezyjczyka Serhana bin Abdelmajida Fakheta - szwagra Marokańczyka Mustaphy al-Maymouniegpo, który został wcześniej zwerbowany przez swego krajana Amera Aziziego - członka rozbitej komórki Syryjczyka Imada Eddina Barakata Yarkasa alias Abu Dahdah, powiązanego z Marokańską Islamską Grupą Zbrojną (GICM, al-Jama`ah al-Islamiyya al-Muqatila bi'l- Maghrib) i Libijską Islamską Grupą Zbrojną, powiązanymi z AQ. Komórka Abu Dahdaha została rozbita na przełomie 2001 i 2002 roku, przypuszcza się, że część zamachowców z 11 września była z nią powiązana.
Azizi i al-Maymuni kontynuowali swoją działalność terrorystyczną w Madrycie i marokańskich miastach Kenitra i Larache. Al-Maymuni został później aresztowany pod zarzutem współpracy z grupą, która dokonała zamachów w Casablance 16 maja, 2003. Aziziemu udało się natomiast uniknąć aresztowania. Dwaj hiszpańscy obywatele pochodzenia syryjskiego, bracia Moutaz i Mohannad Almallah Dabas odegrali ważną rolę w działaniach tej komórki. Mieli oni kontakty z Abu Khalidem (osobistym przedstawicielem UBL w Europie) oraz ze znanym kaznodzieją nienawiści Abu Qatadą (Moutaz mieszkał w Londynie i widziano go w niesławnym meczenie Finsbury Park, więcej o jego „duchowym przywódcy w dalszej części tekstu).
Po aresztowaniu al-Maymuniego jego szwagier, Serhane bin Abdelmajid Fakhet został przywódcą tej komórki. W jej skład wchodził także algierczyk Allekema Lamari, Morokańczyk Jamal Zougam, jego krajan Jamal Ahmidan. Serhane pracował jako handlowiec w agencji nieruchomości, pisząc jednocześnie doktorat z ekonomii na uniwersytecie (jako stypendysta rządu hiszpańskiego - sic!), Allekema był członkiem algierskiej Islamskiej Grupy Zbrojnej (GIA) i spędził 5 w hiszpańskim więzieniu (został zwolniony w 2002), Zougam był właścicielem sklepu z telefonami komórkowymi w Madrycie, Ahmidan był handlarzem narkotyków i dołączył do zbrojnego dżihadu w czasie pobytu w więzieniu - jego zadaniem było finansowanie działań komórki oraz dostarczenie broni i materiałów wybuchowych. Inni członkowie komórki, o których warto wspomnieć, to Marokańczycy Mohamed Afallah i Driss Chebli. Byli oni powiązani z Yousefem Belhadżem, przywódcą GICM w Europie. Przypuszcza się, że jako Aby Dujanah, “rzecznik prasowy” AQ pojawił się na kasecie biorąc odpowiedzialność za madryckie zamachy (później został aresztowany w Belgii i przekazany hiszpańskiemu wymiarowi sprawiedliwości). Afallah i Chebli mieli przedstawić Belhadża Serhanowi.
Komórka tego ostatniego była powiązana z dwoma niezwykłymi osobnikami - Rabeim Osmanem Saidem Ahmedem, znanym jako Mohamed Egipcjanin, oraz z Syryjczykiem Mustafą Setmariamem Nasarem, alias Abu Musab al-Suri alias Umar Abd al-Hakim alias Mustafa Abdul-Qadir Mustafa Hussein al-Sheikh Ahmed al-Mazeek al-Jakiri al-Rifa'ei. Ten pierwszy był wysokim przedstawicielem AQ na Europę oraz emirem tej komórki. Miał kontrolować komórki terrorystyczne w sześciu krajach europejskich (Hiszpanii, Francji, Włoszech, Niemczech, Belgii i Holandii), został on zatrzymany w Mediolanie 7 czerwca, 2004 i jest sądzony we Włoszech. Jedna z jego komórek miała planować ataki na Parlament Europejski w Strasbourgu i kwaterę główną NATO w Brukseli. Drugi, Mustafa Setmariam Nasar jest weteranem ruchu islamistycznego, postacią niezwykłego kalibru - praktykiem i teoretykiem zbrojnego dżihadu.
Mimo bardzo licznych aresztowań w środowiskach islamistów po zamachu, rozbicia komórki M3/11 (jak jest nazywana) oraz spełnienia politycznych żądań islamistów, Hiszpania nadal pozostaje państwem poważnie zagrożonym możliwością kolejnego ataku terrorystycznego. Kolejne wykrywane komórki prowadzą do nowych członków terrorystycznych konspiracji. Aresztowania są kontynuowane, co potwierdza jedynie rozległy charakter GSI w tym kraju.
8. Konkluzje.
Marc Sageman zauważył, że “globalny dżihad ma nieokreślone granice. (…) Jest on dynamicznym ruchem społecznym, który tworzy i rozbija więzi miedzy różnymi salafickimi grupami terrorystycznymi, istotą tych więzi może być wsparcie finansowe, logistyczne lub wspólne planowanie operacji”. Przedstawione wyżej przykłady różnorodnej działalności GSI w Zachodniej Europie w pełni potwierdzają to przekonanie. Komórki terrorystyczne mogą działać niezależnie, ale znajdują się wśród nich osoby, które dzięki swoim kontaktom tworzą powiązania między nimi. Sieci tworzą się w oparciu o miejsca, wokół których krążą osoby mogące być do nich zwerbowane, takie jak meczety, centra kulturalne, wiezienia czy uniwersytety. Specjalna rolę odgrywają w nich tak zwani kaznodzieje nienawiści jak Abu Khalid, Abu Qatada, Abu Hamza czy Omar Bakri, którzy mogą przyciągnąć rekrutów i wpłynąć na nich ideologicznie. Dla poszukujących tożsamości w otwartych, heterogenicznych społeczeństwach zachodnich radykalny islam odpowiada na ich ziemskie potrzeby, nadając sens ich życiu, i bardzo często, także śmierci.
Ludzie, którzy stanowią centra sieci terrorystycznych nazywamy superwęzłami, gdyż mają oni powiązania z wieloma komórkami w różnych krajach - są to osoby takie jak: Abu Dahdah, Mohamed the Egyptian, Yousef Belhadj oraz Merouane Benahmed. Są oni połączeni z nomadami, takimi jak Mustafa Setmariam Nasar czy Lahoussine Haski, oraz z lokalnymi węzłami czyli liderami poszczególnych komórek takimi jak Serhane bin Abdelmajid Fakhet i Allekema Lamari, Muhammad Bouyeri i Samir Azzouz, Khalid Bouloudo czy Menad Benchellali. Oni z kolei tworzą powiązania z węzłami końcowymi - zwykłymi członkami sieci.
Ich doświadczenia zwykle się różnią. Superwęzły i nomadzi to zwykle weterani walk z takich miejsc jak Afganistan, Algieria, Bośnia czy Czeczenia, węzły mogą być absolwentami obozów treningowych w takich miejscach, ale nie musi to być regułą (vide komórka Hofstad) a węzły końcowe mogą nie mieć żadnych doświadczeń bojowych. Jedyne, co ich może łączyć to szczera chęć walki z niewiernymi i zdolność odnalezienia tych, którzy mogą się z nimi podzielić swoimi kontaktami i śmiertelną wiedzą. Do siatek terrorystycznych mogą trafiać mężczyźni i kobiety, ludzie młodzi i starsi, więźniowie i studenci, urodzeni muzułmanie i konwertyci. Wszyscy razem stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa europejskich społeczeństw i powinni być zwalczani stanowczo i efektywnie - w przeciwnym wypadku można będzie się spodziewać kolejnych licznych aktów barbarzyństwa popełnianych na ulicach naszych miast.
Tekst został zaprezentowany na II międzynarodowej konferencji “Katastrofy naturalne i cywilizacyjne - terroryzm współczesny. Aspekty polityczne, społeczne i ekonomiczne.”, zorganizowanej przez Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych im.generała Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu w dniach 7 - 9 czerwca 2006. Autor dziękuje organizatorom, w szczególności płk dr inż. Marianowi Żuberowi za zgodę na jego zamieszczenie na stronie internetowej.
M. Sageman, Understanding Terror Networks, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2004, s. 137.
K. J. Greenberg (red.), Al Qaeda Now. Understanding Today's Terrorists, Cambridge University Press, Cambridge 2005, ss. 8, 36.
Ibid., p. 48.
J. Jordán, R. Wesley, “The Madrid Attacks: Results of Investigations Two Years Later”, [w:] Terrorism Monitor, Volume 4, Issue 5, March 9, 2006, [w:] http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2369921.
K. Haahr, “Assessing Spain's al-Qaeda Network”, [w:] Terrorism Monitor, Volume 3, Issue 13, July 1, 2005, [w:] http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2369733.
J. Jordán, R. Wesley, “After 3/11: The Evolution of Jihadist Networks in Spain”, [w:] Terrorism Monitor, Volume 4, Issue 1, January 12, 2006, [w:] http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2369863.
S.Ulph, “Setmariam Nasar: Background on al-Qaeda's Arrested Strategist”, [w:] Terrorism Focus, Volume 3, Issue 12, March 28, 2006, [w:] http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?search=1&articleid=2369941; Murad Al-shishani, “Abu Mus'ab al-Suri and the Third Generation of Salafi-Jihadists”, [w:] Terrorism Monitor, Volume 3, Issue 16, August 11, 2005, [w:] http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?search=1&articleid=2369766.
Sageman, Understanding Terror …, s. 151.
5