Proza polska wczesnego renesansu. 1510-1550
W-wa 1954r
Opracował i napisał wstęp: Julian Krzyżanowski.
I. Treść
Rozmowy Salomona z Marchołtem - przekład z łaciny Jana z Koszyczek (1521r.)
Rozpoczyna list dedykacyjny od drukarza Hieronima wiktora do Anny z Jacławskich, żony Mikołaja, wielkorządcy w Krakowie.
[Fragment I]
Do króla Salomona przyszedł Marchołt (chłop) ze swoją żoną Powaliszką, toczą rozmowę. Obaj wywodzą się z dwunastu rodzajów; Salomon z prorockich (Judas, Fares, Ezron, Aram, Aminadab, Naazon, Salmon, Boos, Obet, Izai, Dawid, Salomon), Marchołt z chłopskich (Chłoptaś, Gruczoł, Rudek, Rzygulec, Kudmiej, Mózgowiec, Łyp, Potyrała, Kuchta, Trzęsiogon, Opiołka, Warchoł, Marchołt), a Powaliszka z kurewskich.
Ich małżeństwo jest brzydkie, nieatrakcyjne, odrażające.
Salomon jest synonimem mądrości, wymienia się z Marchołtem przysłowiami (dużo np. o niewiastach).
Poborcy Salomona rzekli Marchołtowi
Doradcy chcieli wygnać Marchołta z królestwa, więc odchodzi.
Król Salomon (syn Dawida), gdy wracał z ????, wejrzał w dom Marchołtów
Marchołt mówi bardzo zagadkowo, chytrze. Wyznaje skąd się wzięła jego chytrość; gdy Salomon był mały zabito na lekarstwo sępa, którego serce matka Salomona upiekła na placek i dała do zjedzenia Salomonowi (mądrość), a na głowę Marchołta zrzuciła (?) zaś placek ociekający krwią sępa (chytrość, spryt).
[Fragment II]
Marchołt królowi Salomonowi garniec pełen mleka przyniósł
Matka Marchołta dała mu garniec mleka od krowy, upiekła z mleka placek. Jednak w drodze do Salomona Marchołt zjadł placek i przykrył ganek krowim gównem.
Król Salomon i Marchołt nie spali w nocy
Marchołt powiedział w nocy wiele rzeczy, które Salomon potem kazał mu dowieść; ten czuł się prześladowany i postanowił zabić króla.
Marchołt wszystko, co przedtem powiedział, wywodził królowi Salomonowi być prawdziwe
Udowodnił wszystko, co powiedział poprzedniej nocy (podstęp z mlekiem; dzień jest od niego jaśniejszy). Król oddał mu sprawiedliwość, mógł spełnić jego życzenie. Morhołd miał siostrę Fudozę, która była panną w ciąży (skurwiła się).
Przed króla siostra Marchołtowa była wezwana
Podstęp: Marchołt nie chce by siostra dziedziczyła na równi z nim.
Marchołt na stole królewskim wypuścił myszy ze swego rękawa
Podstęp z kotem (udowodnił, że pochodzenie jest ważniejsze, więcej znaczy, niż ??????, król Salomon wyrzucił go z dworu).
Tutaj Marchołt wypuścił zająca. Psy zasię pognały za zającem, jego zaś zaniechały
Podstępem dostał się na dwór króla, wypuszczono na niego psy, on puścił psom zająca, król zabronił mu pluć na ziemię pokrytą kobiercami.,
Marchołt splunął na oblicze łysego (?)
Potraktował go jak gołą ziemię.
Rozsądek Salomonów o dwu niewiastach swawolnych
[Fragment III]
Biblijny spór dwóch matek o dziecko; Salomon rozwiązuje spór; Marchołt próbuje mu wmówić, że źle postąpił. Mówi, że wieczorem pocznie Salomon ?????? niewiasty. Namawia kobiety, żeby się zbuntowały. Mówi, że król i rada zamierzają wprowadzić wielożeństwo.
Potem jako ??? niewiasty weszły na plac przed ?????? króla Salomona
7 tysięcy kobiet przyszło pod pałac Salomona. Król był zły na Marchołta, wygnał go z pałacu, udobruchał niewiasty.
Potem jako Marchołt, jakoby jakie zwierzę na czterech nogach począł chodzić
Król podążył śladem dziwnego zwierzęcia. Marchołt ukrył się w piecu.
Potem jako Salomon przyszedł przed piec, gdzie Marchołt leżał
Król znalazł go w piecu; ten pokazał mu goły tyłek. Salomon nakazał go powiesić. Marchołt mógł wybrać sobie drzewo.
Potem Marchołt był wiedzion na szubienicę
Żadne drzewo mu się nie podobało; słudzy zdenerwowali się i go puścili. Marchołt uszedł śmierci.
Upomnienie od czciciela (wiersz)
Przedmowa do Polaków (wiersz)
Sowiźrzał (Krotofilczy i śmieszny)
Sowiźrzał urodził się w Krotowicach (niem. Krettingen); ojciec Kulas (niem. Klaus, czyli Mikołaj); matka K????. Na chrzcie dano mu mię Dyl (niem. Till) Sowiźrzał. Był trzy razy chrzczony: raz w kościele, drugi - w drodze powrotnej kuma wpadła z nimi do jeziora, trzeci - umyto go w domu.
Sowiźrzał był coraz bardziej nieznośny; ludzie narzekali na niego. Chciał pokazać ojcu, że ludzie są dla niego niesprawiedliwi. Wypiął swój tyłek na ludzi, oni na niego narzekali, ojciec był za synem, gdyż on tego nie widział. Wkrótce potem po przenosinach do Magdeburgach ojciec zmarł.
Sowiźrzał przygotował misterium wielkanocne - parodię Zmartwychwstania Chrystusa, wywołał drakę.
Książe wygonił go z ziemi lumberskiej, on skrył się w brzuch swego konia, którego zabił = okazał mu łaskę.
W tej samej ziemi chcia… kurwa, te notatki są tak nieczytelne i źle napisane, że nie nadają się do użytku!