Sen nocy letniej” jest chyba najbardziej znaną komedią Szekspira, wystawianą chętnie na całym świecie. Autor, w okresie pisania dramatu, jest już pisarzem w pełni dojrzałym, łączącym zgrabnie wszystkie elementy swego utworu w jedną, harmonijną całość.
Komedia Szekspira została napisana ok. roku 1594-1595 z okazji ślubu któregoś z arystokratów. Okoliczności stworzenia dramatu są w tym przypadku dosyć istotne - cała sztuka jest szczególnego rodzaju epitalamium. Finał, akcentowany w mocny sposób, łączy węzłem małżeńskim aż trzy pary kochanków, jednak ich droga do szczęśliwego zakończenia nie należy do najprostszych. Zanim komedia dobiegnie końca, aż dwóm z zakochanych par pisane jest ulegnięcie przedziwnym szaleństwom czerwcowej nocy, magii ateńskiego lasu, figlom sił po nim błądzących. Dwukrotnie odmienią oni skłonności swoich serc i zmysłów, ocierając się niemal o granicę obłędu. Na przykładzie zakochanych Szekspir ukazuje nam skomplikowane koleje ludzkich uczuć i wynikającego z nich postępowania. Właściwym podsumowaniem wydają się słowa Tezeusza: „Wariat, poeta, człowiek zakochany - są utworzeni wszyscy z wyobraźni”.
Utwór jest napisany w sposób lekki i wydawałoby się, że służy on jedynie czystej, nie męczącej rozrywce. Szekspir jednak nie byłby Szekspirem, gdyby w owej igraszce, za jaką część czytelników uważa „Sen nocy letniej”, nie ukrył treści głębszych - ironii, może nawet goryczy, przeplatanych z zadumą nad ludzkimi losami, komplikacjami życiowymi, uczuciami - jednak w tym konkretnym utworze ma to raczej charakter marginalny. W „Śnie nocy letniej” przeważa atmosfera zabawy, okraszona wysokich lotów poezją, o której nawet dziewiętnastowieczny poeta i krytyk literacki A. C. Swinburne mówił ze szczerym entuzjazmem, nazywając tę komedię „prawdopodobnie, a raczej na pewno najpiękniejszym dziełem ludzkim”.
Nastrój magiczny, oderwany od szarej rzeczywistości, wprowadza poeta między innymi poprzez nasączenie sztuki elementami z świata czarów: tajemniczej domeny Oberona i Tytanii wraz ze służącymi im elfami (lub duszkami - zależy od tłumaczenia).
Na szczególną uwagę zasługuje wprowadzenie przez Szekspira równocześnie i precyzyjnie z sobą połączonych aż czterech wątków: pierwszy - rozpoczynający i kończący dramat - Tezeusza i Hipolity; drugi wątek dwóch par kochanków (Hermia i Lysander oraz Helena i Demtriusz); rzemieślników ateńskich, przygotowujących ku czci książęcych zaślubin swoją sztukę; wątek świata czarów, ingerującego w losy i życie śmiertelnych.
Ciężko powiedzieć coś na temat jakiejś szczególnej filozofii „Snu nocy letniej”, chyba, że weźmie się pod uwagę niezbyt odkrywczą tezę o zmienności ludzkich upodobań, złudzeniach miłosnej wyobraźni i wyższości, jaka cechuje rzeczywistość słonecznego dnia nad nocnymi majakami.
Utwór nasycony jest wierzeniami ludowymi, z którymi autor niewątpliwie stykał się w młodości. Szczególnie wymowną jest tu postać Pucka (Robina - Dobrego Towarzysza), którego repertuar sztuczek wydaje się żywcem przeniesiony z historyjek, którymi angielskie matki karmiły swoje dzieci, w nadziei, że w ten sposób uda im się nakłonić je do snu.
Zastanawiając się nad istotą utworu, można całkiem poważnie dojść do przekonania, że erotyzm stanowi zasadniczy temat i osnowę komedii, jednak jest to erotyzm pogodny, przepełniony dziewczęcymi marzeniami (skojarzenie - Midsummer Night - noc w wigilię św. Jana!), wiodący czasem na manowce, lecz przede wszystkim ukierunkowany na obudzenie u czytelnika, tudzież widza, pobłażliwego uśmiechu, życzliwego zaciekawienia. Szekspirowski erotyzm ze „Snu nocy letniej” nie ma więc nic wspólnego z wyuzdaniem czy perwersją - mimo iż są krytycy literaccy, którzy właśnie o takie błędne interpretowanie tej komedii się pokusili (np. Jan Kott, autor szkicu „Tytania i głowa osła”).Również rolę w życiu ludzkim wyobraźni, zawartą w utworze przez długi czas demonizowano, wysuwając tezę o namawianiu przez Szekspira do udziału w różnorakich orgiach, oddawania się niczym niepohamowanym zabawom i igraszkom, których źródłem miała być właśnie wybujała wyobraźnia.
Trudno w piśmiennictwie wcześniejszym znaleźć utwór, którego „Sen nocy letniej” mógłby być `szekspirowską wersją', co zmusza badaczy tematu do przyznania, że ta znakomita komedia jest owocem oryginalnej inwencji poety, popartej elementami zaczerpniętymi z różnych źródeł - mitologii, tradycji ludowej, sztuki, literatury i - wreszcie - świata uczuć.