Encyklopedia prawa
Wykład IX
Temat: Prawo i inne normy społeczne.
Normy obyczajowe - są to pewne reguły postępowania, tylko że powstały najpierw jako normy obyczajowe w świadomości poszczególnych ludzi, dlatego że były w danym środowisku przez pewien okres czasu przestrzegane. Aby powstały normy obyczajowe, musiał dość długo istnieć obyczaj postępowania w danej sytuacji w określony sposób
Ludzie, którzy w danej sytuacji postępowali w dany sposób, uważali, iż to postępowanie jest jedynie właściwe, a Ci co postępują inaczej to zasługują na naganę, karę.
Przykład: Kiedyś (przed wojną ) jeśli tramwaj był zapełniony, a obok kogoś siedzącego stała starsza osoba to dobrym zwyczajem było ustąpić miejsce tej osobie.
Normy obyczajowe są przestrzegane nie dlatego, że na ich straży stoi państwo, tylko są przestrzegane dlatego, że na ich straży stoi opinia publiczna, a dokładniej mówiąc opinia środowiska, w której obowiązuje. Sankcjami za nie przestrzeganie norm obyczajowych, są sankcje, które dane środowisko wymyśli.
Twórców norm obyczajowych nie ma, są anonimowi, ponieważ jest to długotrwałe powtarzanie zachowania
Większość norm, które społeczeństwo przestrzega to nie normy prawne, tylko obyczajowe. Im więcej tych norm tym to społeczeństwo jest bardziej zdyscyplinowane, dojrzałe. Państwo może przejmować te normy, ale nie znaczy to, że państwo jest tym lepiej zorganizowane, im większe połacie życia reguluje normami prawnymi. Państwo powinno regulować tylko podstawowe zachowania. Dlatego duży nacisk kładzie się na pojęcie społeczeństwa obywatelskiego. Ma ono na celu wpoić postępowania korzystne dla całego społeczeństwa, a nie tylko nakazane przez prawo.
Prawo zaczęło nabierać na wartości dopiero z powstaniem społeczeństwa kapitalistycznego, przedtem większą rolę odgrywały normy obyczajowe.
Z drugiej strony normy obyczajowe są normami konserwującymi pewne stare sposoby zachowań. Władza nie powinna jako jednego z podstawowych celów ustanawiać, że państwo będzie niszczyło stare normy obyczajowe i ustanawiać na ich miejsce nowe.
Normy moralne - są to pewne reguły postępowania, u podłoża których leży rozróżnienie postępowania człowieka na dobre i na złe. Jeśli jakieś postępowanie oceniane jest jako dobre to jest oceniane pozytywnie, natomiast jeśli jako złe to zachowanie to jest negowane. Zazwyczaj podział ten jest bardzo wyraźny, ale są także czyn graniczne, na temat których istnieje dyskusja czy uważać je za dobre czy za złe.
Strażnikiem postępowania jest sumienie człowieka. Jeśli mam tak zwane wyrzuty sumienia to prawdopodobnie postąpiłem nienajlepiej, jeśli ich nie mam to prawdopodobnie postąpiłem słusznie. Istnieją jednak psychopaci, którzy postępując źle wyrzutów sumienia nie mają. Wyrzuty sumienia są miernikiem w przypadku osób normalnych. Normy moralne powstają w codziennej praktyce życiowej. Jest wiele norm moralnych, które są jednocześnie normami prawnymi.
Każda większa religia ma swój zbiór zasad moralnych. Zbiór ten nazywa się doktryną. Od doktryny moralnej należy odróżnić etykę. Etyka jest nauką o zasadach moralnych. Nie ocenia ich. Ma na celu zbadać skąd dane normy się wzięły, jak są przestrzegane i jak funkcjonują
Normy organizacji społecznych - Normy pochodzące od organizacji społecznych działających w danym państwie np.: normy ZHR. Są to normy, których obowiązek ich przestrzegania obowiązuje dotyczy tylko członków danej organizacji. Normy te nie mogą łamać norm prawnych. Normy organizacji mogą być także przejmowane przez państwo. W państwach socjalistycznych, normy organizacji politycznych włączano do norm prawnych. Sankcją za nie przestrzeganie norm społecznych może być co najwyżej usunięcie z tej organizacji.
Temat: Prawo międzynarodowe publiczna
Prawo międzynarodowe prywatne - rozstrzyga sytuacje kolizyjne z punktu widzenia obywateli różnych państw.
Prawo międzynarodowe publiczne - prawo regulujące stosunki między państwami, oraz niektórymi organizacjami międzynarodowymi, a także między państwem a jednostką.
Normy prawa międzynarodowego publicznego powstają w wyniku porozumień zawartych miedzy państwami. Prawo publiczne to ogol norm uznanych przez państwa i regulujących stosunki miedzy nimi. Normy regulują nie postępowanie obywateli w państwie, tylko normy w stosunkach między państwami. Może być tak, że umowa międzynarodowa reguluje prawa obywateli, ale od razu obu państw. Główna różnica między prawem wewnętrznym a prawe między narodowym publicznym polega na tym, że nic nie mówi się, że na straży norm stoi państwo. Nie mówi się kto stoi na straży tego prawa. Trudno jest w związku z tym wyegzekwować jakieś sankcje w stosunku do stron łamiących to prawo.
Prawo międzynarodowe publiczne od zawsze starało się szukać metody sankcjonowania tego prawa. Jednym z sposobów rozwiązania tego problemu miło być stworzenie międzynarodowego trybunału w Hadze (MTS). Miał on sądzić państwa nie przestrzegające prawa międzynarodowego. Jednak ten zamysł nie sprawdził się w pełni, ponieważ państwo jest organizacją suwerenną, więc jeśli trybunał w Hadze chce rozstrzygnąć jakąś sprawę między dwoma państwami to oba te państwa muszą wyrazić na to zgodę, więc państwo, które łamie prawo międzynarodowe nie bardzo chce się zgodzić na rozstrzyganie tej sprawy. Drugim problemem jest wyegzekwowanie wyroku na państwie, które zostało uznane za winne, ponieważ państwo nie ma obowiązku uznać wyroku.
Jednym z przewodniczący tego trybunału był Polak Bohdan Winiarski, a po nim był Manfred Lachs.
Źródła prawa międzynarodowego publicznego:
Podstawowymi źródłami są:
Umowy międzynarodowe:
Umowy dwustronne
Umowy wielostronne
Zwyczaj międzynarodowy, czyli to co w toku dziejów uznano za normy, które powinny być przestrzegane.
Uchwały prawo twórcze podejmowane w niektórych sprawach przez niektóre organizacje międzynarodowe
Źródła prawa wewnętrznego:
Można powiedzieć że za źródła prawa wewnętrznego uważa się decyzje państwowe ustanawiające lub uznające generalne, ogólne normy postępowania. Bez źródeł prawa nie ma w ogóle prawa. Może to być stanowienie prawa, bądź uznawanie norm już wcześniej istniejących za normy prawne.
W każdym państwie istnieje pojęcie systemu źródeł prawa. W skład systemu źródeł prawa wchodzą wszystkie źródła prawa. W systemie tym istnieje pewien porządek, hierarchia źródeł prawa. W związku z tym mówimy, że poszczególne normy prawne mają określoną moc prawną i moc obowiązującą. Hierarchie tworzymy według mocy prawnej danego źródła prawa. Ma to takie znaczenie, że jeśli jakaś norma prawna znajduje się w dwóch różnych źródłach prawach i różnią się treścią, to norma prawna będąca wyżej w hierarchii uchyla tą znajdującą się niżej. Moc obowiązująca norm prawnych jest zawsze taka sama.
Hierarchia źródeł prawa w Polsce (tworzy ją konstytucja):
Konstytucja
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe, za zgodą ustawy (przez sejm i prezydenta)(przykład: Konkordat).
Rozporządzenia