Zycie erotyczne można podzielić na 5 warstw, z których każda kolejna opiera się na fundamencie niższej.
Tożsamość płciowa
orientacja seksualna
preferencje seksualne
rola płciowa
realizacja seksualna
im niższa warstwa tym trudniej dokonać zmian.
Tożsamość płciowa
Świadomość bycia kobietą i mężczyzną.
Jest niemal równoznaczna z posiadaniem odpowiednich narządów płciowych.
Istnieją jednak sytuacje, gdy wysteruje zaburzenie tożsamości płciowej np. niektórzy mężczyźni (określamy ich tak, ponieważ mają penisa i strukturę chromosomową XY) czują się kobietami uwiezionymi w męskim ciele.
Jeśli zawodzi poczucie naszej płci mamy do czynienia z zaburzeniami tożsamości płciowej, często zwanej transeksaulizmem.
Niezgodność pomiędzy psychicznym poczuciem płci, a biologiczną budową ciała oraz tzw. płcią socjalno-sprawną.
Transseksualizm jest chroniczny: jeśli się pojawi, nie ma możliwości, by samorzutnie zanikł.
Transwestyci zdecydowanie nie są transseksualistami, a idea zmiany płci budzi w nich przerażenie.
2. orientacja seksualna „wybór obiektu”
Fantazje erotyczne zdradzają naszą orientacje seksualną.
Homoseksualna, hetersoksualna, biseksualną, autoerotyczna, aseksualna
Główna teoria źródeł homoseksualizmu utrzymuje, że tendencje te zostają ustalone jeszcze przed narodzeniem i są skutkiem połączenia wpływów zamian genetycznych, hormonalnych i neurologicznych, a do ich uaktywnienia dochodzi pod wpływem zmian hormonalnych na początku okresu dojrzewania. (Bankroft,1994; Eblis, Ames, 1987; McClintock, Herdt, 1996)
Procesy uczenia się mogą jedynie zmieniać, to w jaki sposób, kiedy i gdzie orientacja homoseksualna się ujawni.
Sposób wychowania, modele ról, działanie hormonów okresu dojrzewania, geny, treści zabaw dziecięcych, fantazje i sny, a także wiersze doświadczenia seksualne prawdopodobnie odgrywają pewną rolę w kształtowaniu się orientacji seksualnej. (Bailey, Zucker, 1995)
Parafilie
3. preferencje seksualne
Typy osobników, części ciała i sytuacja będące obiektem fantazji i pobudzenia seksualnego.
- na jakich częściach ciała się skupiasz?
- Jaksie sceny towarzyszą masturbacji?
- o czym myślisz w momencie orgazmu?
Wiele osób poszukuje obiektów niestandardowych, co działa na nich pobudzająco. np. stopy, włosy, uszy, jedwabne lub gumowane materiały
Lub niepospolite sytuacje, jak podglądanie, niespodziewane obnażanie się oraz odczuwanie lub zadawanie bólu.
Jeśli zainteresowania staja na drodze do uczuciowego, erotycznego związku z inną osobą, to przekraczamy wówczas grancie zaburzenia seksualnego.
Jeśli zainteresowania seksualne upośledzają zdolność utrzymywania afektywno- erotycznego związku między ludźmi, nazywa się je parafiliami (z gr. umiłowanie [filia] tego co jest poza [para]
rola płciowa
Jest to publiczne wyrażanie tożsamości płciowej.
To co osoba mówi, robi, by zaznaczyć, ze jest mężczyzną lub kobietą.
Rola jaka przyjmiemy, stanowi rozwinięcie naszej tożsamości płciowej, orientacji i preferencji seksualnych.
Wierzchnia warstwa- realizacja lub funkcjonowanie seksualne
na tym poziomie mamy problemy w życiu seksualnym, które określamy dysfunkcje seksualne.
Stopień adekwatności zachowań z odpowiednią osobą i w odpowiedniej sytuacji erotycznej.
Do opisu seksualności na poziomie najbardziej ogólnych wybrano model ekologiczny, znany także jako model dwóch komponentów Whalena, zmodyfikowany przez Schodka (1974, za Imieliński, 1990)
Istotą tu jest rozwiązanie dwóch problemów . Pierwszy dotyczy istoty motywacji seksualnej, a drugi określenia i rozróżnienia warunkujących ją czynników.
Motywacja seksualna jest dyspozycją do reagowania w określony sposób na określone bodźce, powstające na podłoży dwóch komponentów wrodzonych i nabytych.
Do elementów wrodzonych zaliczono właściwości biofizjologiczne. Są nimi właściwości zaprogramowane genetycznie (ulegające zmianom w toku ontogenezy), przekazywane na zasadzie dziedziczenia, spośród najczęściej wymienia się: kariotyp, stan i sposób funkcjonowania układu nerwowego i hormonalnego, receptorów i zmysłów, budowę anatomiczną ( w tym narządów płciowych) do elementów nabytków zaliczono sumę wszystkich doświadczeń przede wszystkich seksualnych, gromadzonych w procesie socjalizacji.
Z tego wynika stałość i zmienność rozwoju seksualnego.
Stałość oznacza, że seksualność jest atrybutem każdego człowieka (niezależnie od takich cech jak wiek, rasa, przynależność do grupy kobiet czy mężczyzn). Rozwija się pod wpływem stałych wymienionych komponent.
Zmienność wyraża się w dynamicznych proporcjach poszczególnych czynników w zależności od fazy rozwoju, w proporcji oddziaływań, wprowadzania nowych, typowych dla danej fazy czynników i o zanikanie innych, typowych dla fazy wcześniejszej.
W opisie rozwoju seksualnego obowiązują zasady uniwersalności, niepowtarzalności oraz cech specyficznych.
Po pierwsze seksualność każdego człowieka podlega tym samym prawom rozwojowym, uniwersalnym dla wszystkich dla wszystkich istot żywych.
Kontekst rozwojowy przekłada się na niepowtarzalność drogi rozwoju seksualnego każdej jednostki.
„Rozwój jednostki to wypadkowa różnych sił, zarówno o charakterze biologicznym, jak i efekt dojrzewania organizmu, jak i o charakterze społecznym efekt ucznia pod wpływem stymulacji płynącej z otoczenia (Brzezińska, 2000).
Rozwój jednostki ma wymiar czasowy (długość, historia, tempo) i przestrzenny, bo dokonuje się w otoczeniu.
Rozwój psychoseksualny można przedstawić w oparciu o fazy po raz pierwszy opisane przez Zygmunta Freuda i rozwinięte przez psychologów rozwojowych.
W rozwoju w ciągu pierwszych 7 lat życia wyróżnia się trzy fazy:
- oralną
- analną
- falliczną
Zachowania masturbacyjne polegają na samodzielnej stymulacji własnych obszarów erogennych i wywoływania w ten sposób przyjemnych doznań.
Zwykle w drugiej połowie pierwszego roku życia niemowlęta (przy czym chłopcy zwykle szybciej) „odkrywają” i badają tę część ciała, analogicznie do wcześniej poznanych dłoni i palców czy stóp.
Można wyróżnić różne rodzaje masturbacji dziecięcej, które różnią się..
- cechami działania
- celem
- konsekwencjami
Motywy typowe i uznane za rozwojowe to uzyskiwanie przyjemności z dotykania wrażliwych obszarów ciała oraz zaspokajanie ciekawości poznawczej.
Niebezpieczne jest eksperymentowanie z własnym ciałem, związane z chorobami somatycznymi, np. masturbacja wywołana świądem okolic intymnych, oraz zaburzeniami emocjonalnymi, np. uczuciem przejmującej nudy, chęcią zwrócenia na siebie uwagi dorosłych, dostarczaniem przyjemności zmysłowej wobec braku emocjonalnej (niedostatek opieki i miłości)
Masturbacja młodzieńcza ma charakter rozwojowy i mija wraz z wprowadzaniem bardziej dojrzałych zachowań seksualnych.
Masturbacja nałogowa:
W sporadycznych sytuacjach masturbacja może utrwalić się jako dominująca lub jedyna forma obniżania napięć. Jej dostępność, natychmiastowy skutek i całkowita nad nią kontrola powoduje, że może nabrać cech mechanizmu obronnego. Powtarzalność i nadmierna częstość, a potem rytualizacja i przymus stosowania stają się podstawą uzależnienia. (Carnes, 2001)
Masturbacja o dziwacznym schemacie
Jej istotą jest pobudzanie się w sposób nietypowy, dziwaczny lub tak szczególny, że może być trudno wkomponować go w przyszłości w aktywność diadyczną.
Np. Zespół Havelock- Eblisa
Masturbacja zagrażająca zdrowiu i życiu
- poprzez podwieszanie się
Stygmotofilia- osiąganie przyjemności przez nakłuwanie własnego ciała
Apotemnofilia - osiąganie przyjemności poprzez dążenie do samouszkodzenia
Petting
Aktywność seksualna występująca w parze, jej celem jest taka wzajemna masturbacja partnerów, by doprowadzić się do orgazmu, wykluczając stosunek seksualny.
Pieszczoty obejmujące górną część ciała, głównie piersi określany jest jako necking.
Zachowania orientacyjne
Celem zachowań orientacyjnych jest zdobycie informacji na temat różnic płciowych zarówno wśród rówieśników, jak i w świecie dorosłym.
Dzieci podejmują różnorodne wysiłki, by zdobyć tą wiedzę: obserwują, pytają, podglądają ludzi, zwierzęta, czasem prezentują swoje narządy płciowe (ekshibicjonizm dziecięcy)
Na tym etapie uczy się dzieci rozróżnień, na przykład, że chłopiec nie może ożenić się z bratem lub że nie będzie miał dzieci z mamą.
Wychowanie w atmosferze rygoryzmu seksualnego lub poinformowanie o niestosowności okazywania zainteresowania nagością przez rówieśników dzieci będą starały się ukryć swoje zainteresowanie i zdobywać informację w tajemnicy, np. podglądając innych, mając przy tym świadomość przekraczania swoim zachowaniem norm.
W tym czasie dzieci zadają pytania dotyczące sfery seksualnej, co oprócz potrzeby poznawczej pozwala zaspokoić potrzebę emocjonalną dzielenia się.
Zachowania interakcyjne
Zabawy erotyczne. Naturalna ciekawość dzieci i stymulowany rozwój poznawczy przez dorosłych jest w zakresie seksualności objęty przez dorosłych tabu. Ciekawość jednak dzieci pozostaje. U dzieci zabawy seksualne polegają na wymianie doświadczeń i obserwacji. Ich funkcją jest zaspokojenie ciekowości i zdobycie wiedzy, a także dostarczenie przyjemności, stymulacja i ekspresja seksualna w kontakcie z rówieśnikiem.
Zabawy seksualne mogą przybierać następujące formy: naśladowanie zaobserwowanej aktywności seksualnej innych osób, odtwarzanie pozaseksualnych sytuacji, które dostarczają dziecku pretekstu do kontaktu i manipulacji ciałem ( zabawa „w doktora”) odrębną grupę stanowią powtarzane w zabawie przeżytych przez dzieci sytuacji traumatycznych. Celem takiej zabawy jest odreagowanie napięcie i negatywnych emocji.
Zachowania twórcze
Wykonywanie rysunków, lepienie, układanie i uczenie się wierszyków, wyliczanek i opowiadań o treści seksualnej. Funkcja tej aktywności jest przede wszystkim ekspresja i zaspokojenie zainteresowania treściami seksualnymi w pośredni (bezpieczniejszy) sposób.
Kombinacje typów osobowości
Sager (1976)
partner chcący równouprawnienia: oczekuje tych samych praw i takich samych obowiązków
parter romantyczny: oczekuje duchowego porozumienia, pragnie stworzyć związek pełen miłości. Czuje się oszukany, gdy partner odmawia mu romantycznej gry.
parter rodzicielski: lubi troszczyć się o drugiego partnera, dogadza mu, gdy przyjmuje on postawę dziecka.
partner dziecięcy: może wnosić w związek spontaniczność, bezpośredniość i radość, jednocześnie zyskuje przewagę nad partnerem dziecięcym sposobem na poziomie metakomplementarnym, przejawianiem swej bezsilności i bezradności.
parter racjonalny: unika ujawniania emocji, wyznacza dokładnie prawa i obowiązki. Jest odpowiedzialny i rzeczowy, przystosowuje się do świata i nie rozumie dlaczego parter nie zachowuje się podobnie. Deficyty empatii.
parter koleżeński: chce być współtowarzyszem i pragnie mieć współtowarzysza, z którym dzieliłby zwyczaje życie. Nie zależy mu na miłości romantycznej i akceptuje zwykłe powinności życia małżeńskiego.
parter niezależny: domaga się w związku określonego dystansu, stara się uniknąć większej bliskości i che aby jego parter to uszanował.
Niektóre kombinacje typów osobowości są kongruentne (np. niezależny z niezależnym) niektóre komplementarne (rodzicielski z dziecięcym) inne konfliktowe (np. romantyczny z niezależnym)
Żona pragnąca miłości i uczuciowo oziębły mąż.
Kobieta dużo mówi, nierzadko utalentowana artystycznie, atrakcyjna, pełna zapału. Mężowie takich żona zazwyczaj inteligentni, wykształceni i odpowiedzialni, odnoszą sukcesy w pacy i są szanowani w swoim otoczeniu.
Histeryczna żona i obsesyjny mąż. Mąż jest umiarkowanie zależny, ma trudności w okazywaniu uczuć, wydaje się surowy i milczący, i „zawsze robi wszystko właściwie”. Wybiera sobie żonę, która jest ucieleśnieniem kobiecości, zdaje się być bierna, jest pociągająca i ma skłonność do dramatyzowania. Na początku dostarcza mężowi wielu wzruszeń, ponieważ wywołuje w nim uczucia, których dotąd nie znał. To go zachwyca i sprawia, ze wysoko ceni żonę. Opiekowanie się nią daje mu poczucie ważności. Żona zaś szuka „dobrego rodzica”, który zapewniłby jej stabilizacje i bezpieczeństwo. Kiedy po zakończeniu romantycznego okresu pojawiają się różne trudności, mąż zaczyna postrzegać emocjonalny charakter i emocjonalny sposób myślenia żony jako odpychający. Żona zaczyna kłaść nacisk na swoje wymagania i mąż się odsuwa. Związek z dobrego rodzica i grzecznego dziecka przekształca się w oziębłego rodzica i złego dziecka.
Związek dysharmoniczny
Np. partnerka nie odczuwa orgazmu, istnieje między parterami rozbieżność potrzeb seksualnych, oczekiwań i upodobań. Zaburzona może być relacja porozumienia intelektualnego: rozbieżna zainteresowania, różnica poglądów, systemów wartości. Różnice mogą ujawnić się w podziale ról w gospodarstwie domowym, koncepcji wychowawczych, kontaktów z ludźmi, sposobów spędzania wolnego czasu.
Związek „alergiczny”
Zaburzenie więzi uczuciowej, jej przerost nad komunikacją racjonalną. Reakcja alergiczna tzn. wybuch emocji powstaje w przypadku powtarza się przez partnera nieakceptowanych zachowań, przy czym skrajnie negatywnym wyrazem reakcji alergicznej jest awersja seksualna, niechęć do jakiegokolwiek kontaktu fizycznego z parterem.
Związek rywalizacyjny- polega na ujawnianiu przez parterów walki o dominację.
Np. dysfunkcje seksualne, zachowania masturbacyjne mimo możliwości współżycia z parterem, ośmieszanie partnera, zwiększenie wymagań, powoływanie się na doświadczenia z innymi parterami).
Związek z ostrym kryzysem
- ujawnienie zdrady partnera
- urodzenie się dziecka
- niechciana ciąża
- nagłe sytuacje
- pojawienie się dysfunkcji seksualnej
- ujawnienie drażliwych kwestii z biografii życiowej partnera
Zespół nieprzystosowania seksualnego (ZNS)
Zespół problemów prowadzących do małej satysfakcji ze współżycia seksualnego lub jego braku przy zachowanej sprawności seksualnej parterów.
A) wrażenie „luzu w pochwie”
- nawyk masturbacyjny partnera
w wyniku długotrwałej autostymulacji członka mogą pojawić się uwarunkowanie na określonego typu i intensywność bodźców dotykowych. W stosunku bodźce te mogą okazać się słabsze i sprawiać subiektywne wrażenie nadmiernego luzu w pochwie.
-niekiedy bardzo wysoki poziom podniecenia seksualnego kobiety i większe wydzielanie śluzu może również dać poczucie pływania w pochwie.
- zmiany poporodowe u kobiety- zmiana warunków budowy: napięcie mięśni pochwy dające uczucie luzu, rozszerzenie pochwy
- metody antykoncepcyjne- u części kobiet stosujących dopochwowe tabletki, kremy o dzianiu antykoncepcyjnym, w wyniku obfitej wydzieliny może dojść do uczucia luzu w pochwie u obojga parterów
- fizjologiczna niewspółmierność budowy parterów- zdarza się, ze partnerzy o różnej wielkości narządów płciowych miewają uczucie luzu w takcie stosunku. U niektórych mężczyzn po długotrwałej abstynencji seksualnej może dojść do zmniejszenia wielkości członka.
e) nieujawnione zaburzenie erekcji. Zdarza się, że w przebiegu stosunku zmniejsza się erekcja członka, co nie jest odczuwane i uświadamiane przez mężczyznę.
f) specyfika reaktywności seksualnej kobiety
w części kobiet w trakcie podniecenie seksualnego formuje się w pochwie „namiot”, czyli duże poszerzenie w jednym odcinku pochwy.
Kompleks orgazmu łechtaczkowego
Różnice pobudliwości seksualnej
Od szybko do wolno narastającej.
Różnice biorytmów seksualnych
Libido owulacyjne kobiet.
Różnice upodobań seksualnych.
Zespół prowokowanej zdrady- polega na nakłanianiu partnera do zdrady, co wywołuje podniecenie seksualne przeżywane w trakcie wyobrażeń na ten temat lub wymuszaniu i partnera opisu jej przebiegu.
Motywy prowokowanej zdrady mogą być różne ( sprawdzanie postawy wierności, tendencje masochistyczne, orgiastyczne, potwierdzanie własnej roli seksualnej)
Małżeństwo nie skonsumowane (MN)
Przyczyny:
- odczuwanie bólu podczas immisji
- przekonanie, że akt seksualny jest czymś przykrym
- impotencja
- mała pochwa
- wstręt kobiety wobec członka
- lęk przed ciążą
- potrzeba matkowania mężowi
- lęk przed nasieniem
- wady błony dziewiczej, pochwy, guzy nowotworowe, wypadanie macicy, zanikowe zmiany pochwy, infekcje w obrębie narządów płciowych, choroby alergiczne,
- mikro penis i inne wady członka, organiczna impotencja, choroby w obrębie narządów płciowych,
Psychogenna przyczyny ze strony kobiet: dyspareunia, pochwica, brak libido, fobie, podświadome konflikty wiążące się z seksualnością, ciążą, macierzyństwem osobą partnera
Psychogenne przyczyny u mężczyzn: dyspareunia, stany lękowe, impotencja, wytrysk przedwczesny, fobie, ambiwalencja wobec partnerki, podświadome konflikty wiążące się z ojcostwem, seksualnością, patologiczna bierność.
Problemy diadyczne: zła technika współżycia, brak uświadomienia, niewłaściwa komunikacja, sprzeczna fantazje erotyczne, zaburzenia więzi wynikające z alkoholizmu itp.
Zazdrość patologiczna
z. o nietypowych formach treści i poziomie nasilenia.
Poziom nasilenia. Najczęściej przybiera formę długotrwałej obsesji. W lżejszych przypadkach mammy do czynienia z rzutami takiej zazdrości.
Zazdrość anankastyczna- są to natrętne myśli lub czynności wiążące się z zazdrością, często będące objawem nerwicy natręctw.
Zespół Clermabaulta- w pierwszej fazie dominuje okres optymistyczny. W okresie pesymistycznym rozwija się nagle lub stopniowo, bez uzasadnionej przyczyny, wrogie nastawienie do partnera, niechęć, podejrzenia o zdrady, zazdrość. W trzeciej fazie, nienawiść, pogróżki niekiedy dochodzi do „wymierzenia kary” winnemu.
Zespół Otella (inaczej obłęd alkoholowy, paranoja alkoholowa)
Występuje w zaawansowanym stopniu zależności alkoholowej i wiąże się z urojeniami niewierności partnerki.
Zazdrość paranoiczna- osoba zostaje owładnięta obsesyjnym przekonaniem o niewierności drugiej osoby, bez uzasadnionych przyczyn. Najczęściej polega to na tym, że u osoby współistnieją „zdrowa” i „chora” część osobowości.
Pojęcie zdrowia seksualnego.
Zdrowie seksualne jest integracją biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości. (Światowa organizacja Zdrowia, 1986r)
Wcześniej potocznie zdrowie seksualne utożsamiono ze zdolnością do obycia stosunku seksualnego zakończonego u mężczyzny wytryskiem.
Pozaprokreacyjna aktywność seksualna była traktowana jako choroba, ale i przestępstwo (np. stosunki oralne, analne, homoseksualne) Począwszy od XVIII w zdrowie seksualne zaczęto też utożsamiać z brakiem aktywności masturbacyjnej. W drugiej połowie XIX w i na początku XX w jako patologię seksualną traktowano nie tylko pozaprokreacyjne zachowania seksualne, homoseksualizm, ale także uleganie pożądaniu i przeżywanie orgazmu przez kobiety. Kryterium zdrowia seksualnego była płodność, czystość moralna, dystans wobec seksu, ciała. U kobiet, które ujawniały zainteresowanie seksem, fantazjowanie na jego temat, problemem nawilżenia pochwy- rozpoznawano histerię. W pierwszej klasyfikacji zaburzeń seksualnych jako patologię uznawano m.in. masturbację, kontakty przed i pozamałżeńskie, seks oralny. W niektórych stanach USA jeszcze w końcu XX w. było karana całowanie się miejscach publicznych, czy stosunku oralne małżonków.