w4 sciaga, Naika, stomatologia, Fizjoligia narządu żucia


OKRES UZĘBIENIA STAŁEGO

W warunkach fizjologicznych zgryz w uzębieniu stałym ustala się około 13 r.ż. i charakteryzuje się następującymi cechami;

Wyrzynanie trzeciego zęba trzonowego w warunkach prawidłowego zgryzu nie zmienia panujących warunków zwarciowych.

ZMIANY W ZGRYZIE ZWIĄZANE Z WIEKIEM

W wieku dojrzałym łuki zębowe i przyzębie, biorące stale udział w czynnościach narządu żucia, podlegają działaniu dużych sil wywieranych przez układ mięśniowy. W wyniku tego dochodzi do:

Cześć nerwowa przysadki wydziela wazopresynę i oksytocynę.

Cześć gruczołowa wydziela: gonadotopiny (FSH - folitropina, LH- luteotropina, STH lub GH - somatotropina), adrenokortykotropina ACTH, tyreotropina TSH i melanotropina.

U dzieci występuje na skutek uszkodzenia przedniego płata przysadki lub ośrodków podwzgórzowych. Dochodzi do zahamowania wzrostu i niedorozwoju płciowego.

NADCZYNNOŚĆ PRZYSADKI:

Zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu może prowadzić do gigantyzmu przed pokwitaniem, a do akromegalii po pokwitaniu.

Gigantyzm podwzgórzowy wrodzony:

Akromegalia - nadmierny rozrost kości i tkanek miękkich

Hormony tarczycy regulują:

NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY - postać wrodzona:

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY - choroba - Gravesa Basedowa

Parathormon w interakcji z witaminą D i kalcytoniną wpływ na gospodarkę wapniowo- fosforanowo-magnezową ustroju, głownie na równowagę metaboliczną wapnia.

Spowodowana może być pooperacyjnym uszkodzeniem gruczołu lub jego schorzeniami. Obraz kliniczny obejmuje objawy teżyczkowe:

Występuje jako postać pierwotna i wtórna, objawy kliniczne, zarówno ogólne, jak i występujące w jamie ustnej są podobne w obu postaciach. Postać wtórna występuje miedzy innymi w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, zespołu złego wchłaniania i krzywicy.

Objawy nadczynności przytarczyc:

NADNERCZA

Rdzeń nadnerczy wydziela adrenaline i noradrenaline, kora zaś 4 grupy hormonów steroidowych: glikokortykoidy. mineralokortykokidy. androgeny i estrogeny.

Hormony ta wpływają między innymi na:

• przemianę węglowodanów, białek l tłuszczów

• gospodarkę wodno-elektrolitową

• przebieg procesów zapalnych w ustroju

• układ krwiotwórczy i immunologiczny oraz tkankę chłonną

• układ kostny

Postać przewlekła - choroba Addisona (cisawica)

• zmniejsz. m.ciała i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

• ciemne przeb.skóry i bł.śl.(brunat plamy na bł.śl..warg,policzk,dziąseł i w przedsionku j.ust.)

• opóźnienie rozwoju zębów

Postać ostra - zesp.Waterhouse-Friderichsena. Wybroczyny i rozległe wylewy do bł. śluzowych

Nadczynność kory nadnerczy - zespół Cushinga, związany jest z nadmiernym wydzielaniem ACTH. Podobne objawy występują u pacjentów przewlekle leczonych preparatami sterydowymi, zwiększona *masa ciała, okrągła twarz „ Jak księżyc"

Hormonami trzustki regulującymi metabolizm węglowodanów, a wtórnie również tłuszczów i białek, są insulina i glukagon.

Genetycznie uwarunkowane upośledzenie wydzielania tych hormonów prowadzi do cukrzycy. Najbardziej charakterystycznymi zmianami w

cukrzycy są zmiany w układzie naczyniowym o charakterze mikro i makroangiopatii.

Objawy w jamie ustnej:

hipoplazje szkliwa

Hormony grasicy wpływają miedzy innymi na gospodarkę wapniowo-fosforanową, a wiec również na układ stomatognatyczny.

NIEDOCZYNNOŚĆ GRASICY

• opóźnienie wyrzynania zębów stałych i mlecznych

• przedwczesna utrata zębów mlecznych

• Kruchość i łamliwość zębów

NADCZYNNOŚĆ GRASICY

• przedwczesne wyrzynanie zębów mlecznych ł stałych

• nadmierne zmineralizowanie kości i zębów

• zęby o odcieniu niebiesko-białym

SZYSZYNKA

Gruczoł ten pod wpływem bodźców świetlnych wytwarza melatoninę i inne ciała indolowe wpływające na czynność gonad i nadnerczy.

NIEDOCZYNNOŚĆ SZYSZYNKI :

GRUCZOŁY PŁCIOWE

Czynność gruczołowa gonad, sterowana przez podwzgórze l przysadkę, rozpoczyna się w okresie pokwitania.

W okresie dojrzewania obserwuje się zwiększoną podatność dziąseł na czynniki drażniące (zła higiena, wady zgryzu) objawiającą się częstszym występowaniem zapaleń dziąseł, szczególnie u dziewcząt - wpływ folikulotropiny.

NIEDOCZYNNOŚĆ GONAD

•Zespół Turnera - najczęstsza postać dysgenezji gonad, występuje na tle genetycznym, z całkowitą lub częściową monosomią chromosomu X.

• niski wzrost l zaburzenia szkieletu; płetwista, krótka szyja

• zaburzania układu naczyniowego i wady serca

• zmiany w nerkach, skórze l narządzie wzroku

• niedorozwój żuchwy, zaburzenia budowy zębów

• wady zgryzu, stłoczenia zębów, podniebienie gotyckie

* powiększenie języka l ankyloglossia, przerost dziąseł

W przedwczesnym rozwoju płciowym dochodzi do przyspieszenia mineralizacji l wyrzynania zębów.

PRZYZĘBIE (parodontium) jest to zespół jednostek anatomicznych otaczających ząb, a ich rolą jest umocowanie zęba w zębodole i przyjmowanie sił żucia wywieranych na ząb.

Topograficzny podział przyzębia

- przyzębie brzeżne (parodontium marginale) są to tk.stykające się z zębem w obr. jego szyjki

- przyzębie okołowierzchołkowe (parodontium apicalis)

W skład przyzębia wchodzą:

- dziąsło (gingiva)

- ozębna (periodontium)

- kość wyrostka zębodolowego (os processus alveolaris)

- cement korzeniowy (cementum)

Tkanki podtrzymujące ząb przekształcają się w zależności od wykonywanej funkcji. Szczególnie wyraźnie obserwuje się te zmiany w niedoczynności lub wzmożonej czynności oraz w procesie starzenia się ustroju.

Dziąsło pokrywa wyrostek zębodołowy i obejmuje szyjkę zęba. Dzieli się na:

* dziąsło właściwe (zębodołowe, nieruchome)- gingiva propria

Błona śluzowa dziąsła nie posiada błony podśluzowej, utkanie jej przechodzi wprost w okostną wyrostka zębodołowego - w warunkach zdrowia nie jest przesuwalna na podłożu kostnym. Taka budowa dziąsła jest przystosowaniem czynnościowym - pomaga przygotowywać i formować kęs pokarmowy. Dziąsło w okolicy szyjki zęba połączone Jest z twardymi tkankami zęba tzw. przyczepem nabłonkowym, który w procesie odontogenezy powstaje z oszkliwia. Przyczep nabłonkowy stanowi dno szczeliny dziąsłowej (rowka dziąsłowego, kieszonki dziąsłowej), która ograniczona jest z jednej strony szkliwem zęba, z drugiej zaś nabłonkiem błony śluzowej dziąsła brzeżnego.

Nabłonek przyczepu dziąsłowego nie rogowacieje - stanowi więc strukturę szczególnie delikatną. Obszar szczeliny dziąsłowej uważany jest za strefę bardzo dynamiczna, w której zaczyna się większość stanów patologicznych w chorobach przyzębia.

W warunkach fizjologicznych kieszonka dziąsłowa ma głębokość 0,5 do 1,5 mm. W przebiegu periodontopatii (chorób przyzębia przebiegających z destrukcją kości) głębokość kieszonki może przekraczać nawet kilkanaście mm.

Przyczep nabłonkowy utrzymuje się na poziomie szyjki zęba do 25-30 r.ż. potem stopniowo przesuwa się w kierunku granicy szkliwno-cementowej, a następnie wzdłuż cementu korzeniowego. Jednocześnie następuje zanik wyrostków zębodołowych i dziąsła. Proces ten nazywamy starczym zanikiem przyzębia a klinicznym objawem tego procesu jest obniżenie szyjek zębowych i wydłużenie koron zębów tzw. bierne wyrzynanie zębów

CEMENT KORZENIOWY

Cement czyli kostniwo jest zmineralizowaną tkanką pochodzenia mezenchymalnego, pokrywającą korzenie zębów. Rozpoczyna się w okolicy szyjki zęba na granicy za szkliwem i zachowuje ciągłość aż do wierzchołka korzenia, a nawet odkłada się na wewnętrznych ścianach kanału. Najcieńszy jest w okolicy szyjki i grubość jago zwiększa się w kierunku wierzchołka.

Stopień mineralizacji cementu jest podobny do stopnia mineralizacji kości, elementy komórkowe cementu są jednak mniej liczne i struktura ich jest mnie regularna. Cement może, podobnie jak kość, ulegać resorpcji i nawarstwianiu.

Odkładanie cementu wzrasta z wiekiem, może następować również na skutek podrażnień bakteryjnych, chemicznych l czynnościowych, albo jako rodzinne wzmożone odkładanie cementu (hypercementoza).

Funkcje cementu:

-umocowywanie włókien ozębnej

- uzupełnianie patologicznych ubytków cementu powstałych w wyniku resorpcji

- zamykanie wejścia do delty korzeniowe] (obliteracja otworu wierzchołkowego) w zębach z zakończonym rozwojem korzenia

- współdziałanie, wraz z ozębną, w procesie apeksyfikacji (zamykania otworu wierzchołkowego w zębach niedojrzałych

z martwą miazgą)

- zastępowanie tkanki ziarninowej w procesie gojenia tkanek okołowierzchołkowych

- gojenie korzenia zęba po złamaniu

FIZJOLOGIA BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY USTNEJ

Makroskopowo wyróżniamy w jamie ustnej:

1. CZYNNOŚĆ OSŁANIAJĄCA

Nie uszkodzony nabłonek, błona śluzowa l podśluzowa są nieprzepuszczalne dla większości drobnoustrojów. Zjawisko rogowacenia i ciągłego złuszczania się nabłonka oraz obecność licznych włókienek kolagenowych l sprężystych w błonie śluzowej stanowią główne cz. ochronne

2. CZYNNOŚĆ WYDZIELNICZA

Błona śluzowa jamy ustnej zawiera liczne drobne gruczoły śluzowe, śluzowo- surowicze l surowiczo-śluzowe, które stale ją zwilżają. Gruczoły mieszane:

- wargowe, policzkowe, gruczoły przedniej części jezyka

Gruczoły surowicze: - gruczoły językowe tylne (smakowe Ebnera) - obmywają kubki smakowe

Gruczoły śluzowe -językowe w okolicy nasady, podniebienne

3. CZYNNOŚĆ OBRONNA

- ślina stale spłukuje drobnoustroje z powierzchni błony śluzowej (tą one oblepiane śluzem, a następnie połykane i niszczone

przez soki żołądkowe)

- działa bakteriobójczo (zawartość lizozymu l inhibiny)

- pH śliny 5,6- 7,0 ogranicza skład flory bakteryjnej

- temperatura stale utrzymująca się w granicach 37 C nie sprzyja rozwojowi grzybów (poza Candida albicans)

- właściwości żerne komórek śródbłonka naczyń chłonnych i fagocytów

- produkcja przeciwciał przez limfocyty błony śluzowej

4. ZDOLNOŚĆ WCHŁANIANIA

Błona śluzowa lamy ustnej posiada zdolność wchłaniania niektórych tylko substancji:

- nikotyna, nitrogliceryna, metyltestosteron, alkohol, cyjanek

- związki rozpuszczalne w tłuszczach

Największą zdolność wchłaniania posiada dolna powierzchnia języka, co wykorzystuje się do celów leczniczych (lingwetki -tabletki podjęzykowe np. nitrogliceryna, leki przeciwwstrząsowe podawane podjęzykowo w razie braku możliwości podania dożylnego).

Związki chemiczne podawane wewnętrznie nie są wydalam bezpośrednio przez błonę śluzową, ale za pośrednictwem gruczołów ślinowych i łojowych.

5. ZDOLNOŚĆ ODBIERANIA BODŹCÓW • RECEPTORY BŁONY ŚLUZOWEJ

ŚLINA

W skład śliny wchodzą również: