Elementy myśliwskie i rolnicze w religii Indian Prerii

Z wykładu:

Indianie Prerii to zasadniczo wyspecjalizowani łowcy (areał bizona), przy czym system ten jest „importem”. Obszar Wielkich Równin i Prerii jest pewnym konglomeratem: na podstawowe wpływy uto-azteckie nałożyły się algonkińskie i siouańskie. Trzon tworzą takie plemiona jak Kiowa, Komanczowie (południe), Czejenowie (centrum), ludy siouańskie - Dakota, Kruki i Mandanowie. Do tego dochodzą Algonkini z północy (Arapaho, Czarne Stopy). W XVII wieku następuje połączenie w wyspecjalizowaną kulturę łowców z jej charakterystycznymi elementami (fajka pokoju, obrzędy wojenne ze skalpowaniem). Bardzo silnie zróżnicowani - część społeczności była od zawsze łowiecka, część przeszła na tan typ gospodarki później.

Na wzorce rolnicze nakładają się obrzędy rolnicze.

Ceremonie deszczu i płodności (taniec słońca)	Ceremonie deszczu i płodności (taniec słońca)
Poszukiwanie nadnaturalnej mocy (vision quest)	Rytuały kapłańskie (np. Czejeni)
Męska Istota Najwyższa	Boginie i bogowie
Doroczna ceremonia odnowienia kosmosu	Roczny cykl rytuałów płodności
Niewiele stałych miejsc kultu	Stałe miejsca kultu
Szamanizm	Rytuały stowarzyszeń rolniczych
Życie pośmiertne poza horyzontem lub w niebie	Życie pośmiertne w podziemiach albo wśród chmur

Ważnym elementem tej kultury jest wysoki status mustanga (widziane w kategorii daru nieba; mustang to „większy pies”, co ma oznaczać udomowienie). Mit o przekazaniu koni jest mitem o gwiezdnym małżonku (małżeństwo odrzuconej żony z gwiazdą zaranną, z którego rodzi się dziecko. Dziecko otrzymuje od dziadka - słońca drewnianego konia do zabawy. Kiedy żona wraca do pierwszego męża, ten nie pozwala jej karmić dziecka. Pomaga mu przyrodki brat - pierwszy syn kobiety - i dostaje za to konie).

Istnieją tajne stowarzyszenia zarówno męskie (prawdopodobnie wykształciły się na czas wielkich polowań, stowarzyszenia łowieckie; zabezpieczają obecność pewnych zwierząt, organizacja wędrówek, rządy w czasie tej części roku, kiedy wędrują bizony) jak i kobiece (związane z roślinnością.

Z: Posern-Zielińscy „Indiańskie wierzenia i rytuały”

Konne myślistwo Indian prerii ma krótką historię, wykształciło się dopiero po pojawieniu się Europejczyków. Dopiero to doprowadziło do powstania jednolitej kultury.

Obszar dzieli się na dwie części: wschodnią, tzw. Prerie właściwe i zachodnią, tj. Nietrawiaste, wyżynne równiny (granica wzdłuż 100 południka). Pierwsze, nieliczne grupy ludzkie - ok 11 000 lat temu (byli to myśliwi). Ok 5000 lat pne zaczęły się zmiany klimatyczne, które doprowadziły do podniesienia się średniej temperatury rocznej i obniżenia poziomu opadów - zwierzyna się wycofała. Ludność przystosowała się do zbieractwa i łowiectwa zwierzyny, która przystosowała się do półpustynnych warunków. 2500 lat pne sytuacja zaczęła się poprawiać.

Na przełomie er zaczął się trwały, 1000 letni ciąg migracji ze wschodu. Docierające ludy znały garncarstwo, umiejętność uprawy ziemi na małą skalę i zwyczaj sezonowego przebywania w osadach (zajęli oni głównie obszar prerii właściwych). Na przełomie VIII i IX wieku następuje następna fala migracji ze wschodu - znacznie większe zaawansowanie kulturowe, bardziej osiadły tryb życia, intensywniejsza uprawa ziemi. Dolinę Misouri zajmują ludy z rodziny sju oraz caddoańskiej i przemieszały się z zamieszkującymi już Prerie pólkopieniaczami. Uprawiano fasolę, dynię, tytoń i kukurydzę (kobiety) i polowano na jelenie, łosie i bizony (mężczyźni). Dwa razy do roku - wielkie wyprawy łowieckie. Natomiast w zachodniej części stepow przetrwał zbieraczo-łowiecki tryb życia, niekiedy uzupełniany rybołóstwem. Dla tej gospodarki charakterystyczne było koczownictwo. Ta ludność nie znała zwierząt pociągowych oprócz psów) i koła. Scalenie wschodu i zachodu nastąpiło dopiero pod wpływem pojawienia się konia, który był bodźcem do reorganizacji struktury społecznej i kultury. Ten nowy styl życia okazał się atrakcyjny dla kopieniaczy i wiele grup całkowicie porzuciło uprawę ziemi, inne zaś traktowały rolnictwo jako uboczną gałąź gospodarki.

Elementy myśliwskie: wielka rola bizona, męskich związków (tajne stowarzyszenia), rozwój własności prywatnej i wojny (spowodowany pojawieniem się konia i hodowlą stad), indywidualne duchy opiekuńcze (indywidualizacja doświadczeń religijnych), zabiegi magiczne mające oddziaływać na zwierzynę łowną (np. u Pawneesów/Paunisów - magiczne wabienie bizonów obejmujące tańce, modlitwy, posty i ofiary).

Elementy rolnicze: kult słońca (który wchłonął wiele elementów myśliwskich; Np. u Tetonów bizony były „ludźmi słońca”), w tym Taniec Słońca, uroczystość ogolnoplemienna organizowana mniej-więcej w czasie letniego przesilenia, tuż przed rozpoczęciem letnich polowań na bizony. Ważna rola tytoniu, który uważano za środek służący do nawiązywania kontaktu z siłami nadprzyrodzonymi (tytoń wprzęgnięto w rytualy myśliwych: uważano, że tytoniowe rytualy zapewnią wzrost traw, którymi żywią się bizony). Kult tytoniu i słońca został scalony z kultem bizona.

---