Źródłami prawa administracyjnego są te przepisy prawne, które zawierają normy prawa administracyjnego.
Źródła prawa administracyjnego są zawarte w aktach normatywnych należących do różnych gałęzi prawa, ale podstawowe znaczenie maja akty normatywne należące do prawa administracyjnego i prawa konstytucyjnego.
Istnieje wiele różnych klasyfikacji źródeł prawa administracyjnego. Istotny jest ich podział na dwie grupy: źródła prawa powszechnie obowiązującego i źródła prawa wewnętrznego.
Źródłami prawa powszechnie obowiązującego w Polsce są:
Konstytucja - najważniejszy ze źródeł prawa obowiązującego w Polsce. Reguluje najbardziej doniosłe sprawy obywateli i państwa - niektóre z tych spraw mają duże znaczenie dla funkcjonowania administracji publicznej w Polsce. W rozdziale I zawarta jest min. podstawa działania wszystkich organów władzy publicznej, w tym również organów administracji publicznej, mówiąca, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Kolejnym ważnym dla funkcjonowania administracji publicznej zapisem jest wyodrębnienie w ustroju RP władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę wykonawczą sprawują: Prezydent RP i Rada Ministrów. Określone są min. kompetencje władzy wykonawczej: Prezydenta RP, Rady Ministrów i administracji rządowej. Konstytucja reguluje również funkcjonowanie samorządu terytorialnego, który uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej w ten sposób, że wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Samorząd wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Jedyną jednostką samorządu terytorialnego wymienioną w Konstytucji jest gmina, którą określono jako podstawową jednostkę samorządu terytorialnego. Inne z zapisów Konstytucji, które dotyczą prawa administracyjnego, odnoszą się min. do:
wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela,
sądów i trybunałów,
organów kontroli państwowej i ochrony prawa,
finansów publicznych.
Ustawy - przepisy zawarte w ustawach muszą być zgodne z Konstytucją. Normy zawarte w ustawach, obok norm prawnych zawartych w Konstytucji, stanowią podstawę działania administracji publicznej i określają obszar jej działania. Ustawy mogą regulować wszystkie ze spraw, które nie są uregulowane w Konstytucji. Z punktu widzenia prawa administracyjnego do najważniejszych spraw, które muszą być uregulowane ustawami, należą:
podział terytorialny państwa,
zadania publiczne samorządu terytorialnego,
tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg przez organy władzy publicznej,
zakres i formy zabezpieczenia społecznego,
warunki i zakres udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych,
udzielanie pomocy osobom niepełnosprawnym w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej,
sposób wykonywania obowiązku szkolnego,
warunki udzielania indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów,
ochrona praw lokatorów,
zakres ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi,
zakres obowiązku służby wojskowej,
zasady odpowiedzialności za spowodowanie pogorszenia stanu środowiska,
zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych,
zakres działania ministrów kierujących działem administracji rządowej,
tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów,
źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego,
zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego,
organizacja Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem,
organizacja Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem i rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu,
zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rzecznika Praw Obywatelskich i Najwyższej Izby Kontroli,
gromadzenie i wydatkowanie środków finansowych na cele publiczne,
zasady i tryb nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne,
zasady i tryb zaciągania pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo,
nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków,
zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej,
organizacja i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz zasady powoływania i odwoływania jego organów.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe - oznacza, że państwo przyjmuje na siebie obowiązek jej przestrzegania. Wiele z umów międzynarodowych dotyczy spraw z zakresu administracji publicznej. Są to np. umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, umowy dotyczące transportu, telekomunikacji czy ochrony środowiska.
Rozporządzenia - są wydawane w celu wykonania ustaw i są wydawane przez podmioty wymienione w Konstytucji (Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji). Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać podmiot, który ma wydać rozporządzenie i zakres regulowanych przez nie zagadnień. Rozporządzenia są określane jako akty wykonawcze do ustaw, ponieważ zawierają one normy prawne, które pozwalają na wykonanie ustaw. Przepisy zawarte w rozporządzeniach powinny dotyczyć zagadnień uregulowanych w ustawie, w której zawarte jest upoważnienie do wydania rozporządzenia. Zawierają one szczegółowe normy prawne dotyczące zakresu spraw uregulowanych w sposób ogólny w ustawach.
Rozporządzenia z mocą ustawy - mogą być wydawane jedynie w okresie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Może być wydane przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Ten rodzaj rozporządzeń dotyczy sytuacji nadzwyczajnych
.
Źródła prawa miejscowego, które są powszechnie obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Źródłami prawa miejscowego mogą być wydane przez:
organy samorządu gminnego (źródłami prawa miejscowego stanowionego przez radę gminy są uchwały; w szczególnych sytuacjach rada gminy lub wójt może wydawać przepisy porządkowe, które maja formę zarządzenia),
organy samorządu powiatowego (rada powiatu może stanowić uchwały obowiązujące na obszarze powiatu; w szczególnie uzasadnionych przypadkach rada lub zarząd powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, niezbędne dla ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska albo dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego),
organy samorządu województwa (sejmik województwa w formie uchwał stanowi przepisy prawa miejscowego województwa, które obowiązują na terenie całego województwa lub jego części),
terenowe organy administracji rządowej (wojewoda oraz organy administracji niezespolonej na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części; wojewoda może wydawać również rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego).
Źródła prawa wewnętrznego są to akty normatywne, które obowiązują jedynie jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt normatywny. Nie mogą być one źródłem praw i obowiązków obywateli, ich celem jest regulowanie stosunków wewnętrznych w ramach aparatu administracji publicznej. Źródła prawa wewnętrznego mogą być stanowione przez organy administracji rządowej oraz przez organy samorządu terytorialnego. Wśród źródeł prawa wewnętrznego Konstytucja wymienia uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i zarządzenia ministrów. Ustawy związane z funkcjonowaniem administracji publicznej dopuszczają również inne źródła prawa wewnętrznego, np. wytyczne, polecenia, statuty, okólniki czy regulaminy.
3
ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO