Ugrupowania polityczne na ziemiach polskich na przełomie XIX/ XX w.
str. 309-315
1. Ruch robotniczy: socjalizm / komunizm
Nazwa ugrupowania |
Przywódcy |
Program / działalność |
Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat- 1882
* „Wielki Proletariat” |
Ludwik Waryński * Stanisław Kunicki, * Maria Bohuszewiczówna |
- walka klasowa robotników- ustawodawstwo socjalne, równość społeczna) - odrzucenie hasła walki o niepodległość ( internacjonalizm)- powszechna rewolucja - strajki i akty terroru ( zamachy) |
PPS- Polska Partia Socjalistyczna- 1892
PPS- Frakcja Rewolucyjna - 1905
PPS- Lewica- 1905 ( internacjonalizm rewolucyjny)- udział w rewolucjach w Rosji, Niemczech, hasła marksistowskie) |
Józef Piłsudski Stanisław Wojciechowski Feliks Perl * Bolesław Limanowski * Stanisław Limanowski * Feliks Kon * Maria Koszutska |
- walka o idee socjalistyczne poprzez drogę parlamentarną ( skrócenia dnia pracy, równouprawnienie, ubezpieczenie, powszechna prawa obywatelskie) - walka o niepodległość- nadzieja na konflikt między zaborcami - siatka konspiracyjna w zaborze rosyjskim, - współpraca z PPS ( Polską Partią Socjalno- Demokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego) z zab. austriackiego, - zamachy terrorystyczne w okresie rewolucji 1905 r. - Organizacja Bojowa- ( „krwawa środa”- 15 VIII 1906)- walka z caratem |
SDKP - Socjaldemokracja Królestwa Polskiego - 1893 SDKPiL- Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy- 1900 |
Julian Marchlewski Róża Luksemburg Feliks Dzierżyński |
- rewolucja proletariacka, - krytyka programu niepodległościowego, - małe poparcie społeczne |
2. Ruch narodowy: endecja ( Narodowa Demokracja); * Wszechpolacy ( „Przegląd Wszechpolski)
Nazwa ugrupowania |
Przywódcy |
Program/ Działalność |
Liga Polska - 1887 * Szwajcaria |
* Zygmunt Miłkowski ( pseud. T.T. Jeż) Roman Dmowski - * „Myśli nowoczesnego Polaka” ( faktyczny program) * Jan Ludwik Popławski |
- walka o polskie państwo narodowe ( powstanie) - etyka egoizmu narodowego- najważniejsze dobro narodu ( solidaryzm społeczny) - największe zagrożenie dla polskości to germanizacja, - nadzieja na autonomię w związku z Rosją - antysemityzm, - działalność oświatowa - kulturalna wśród chłopów- TON ( Towarzystwo Oświaty Narodowej)- zab. rosyjski, Śląsk - walka z nacjonalizmem ukraińskim i białoruskim, socjalistami |
Liga Narodowa- 1893 |
|
|
* Stronnictwo Narodowo- Demokratyczne- Narodowa- Demokracja ( endecja) - 1897 |
|
|
3. Ruch ludowy: chłopski
SL- Stronnictwo Ludowe- 1895 |
* Jakub Bojko, * Jan Stapiński |
- największe wpływy w Galicji, - obrona interesów chłopów wobec ziemian, - deputowani w Sejmie Krajowym, - walka o prawa wyborcze, reformy oświatowe,
- współpraca z endecją, - współpraca z PPS, |
PSL- Polskie Stronnictwo Ludowe- 1903
PSL- „Piast”- 1913 PSL- Wyzwolenie- 1913 |
Wincenty Witos Jakub Bojko
* Stanisław Thugutt |
|