Wykład
2
Spostrzeganie
jako podstawowy proces odbioru informacji
Podstawowe
procesy odbioru informacji:
-
wrażenia
zmysłowe
-
spostrzeganie
Pojęcie
receptora, analizatora i detektora
RECEPTOR
- wyspecjalizowane komórki lub zakończenia nerwowe przetwarzające
sygnały z danej modalności /np. fale świetlne czy akustyczne/ na
sygnały nerwowe.
ANALIZATOR-
zespół receptorów, struktur i dróg nerwowych wyspecjalizowanych
w odbiorze i analizie bodźców określonej modalności np.
wzrokowej, węchowej, słuchowej, dotykowej, smakowej
DETEKTOR
- zespół komórek nerwowych wyspecjalizowanych w odbieraniu i
rejestrowaniu ściśle określonych właściwości przedmiotów
Równowaga-
k. włosowe kanałów półkolistych i przedsionka w uchu wew. -
ruch w przestrzeni i siła ciążenia
Różne
ujęcia spostrzegania
I.
Koncepcja potoczna
II.
Koncepcje klasyczne
-
asocjacjonistyczna (atomizm)
-postaciowa
(strukturalizm)
Różne
ujęcia spostrzegania
-
koncepcje klasyczne
ASOCJACJONIZM
/Wundt,
Titchener/
Prymat
części nad całością.
Wrażenia
są pierwotne, spostrzeżenia wtórne.
Łączenie
wrażeń następuje na podstawie praw kojarzenia.
STRUKTURALIZM
/Wertheimer,
Koffka/
Prymat
całości nad częściami.
Spostrzeżenia
są pierwotne, wrażenia można poznać na podstawie analizy
spostrzeżeń.
Wyodrębnianie
całości następuje w oparciu o zasady Wertheimera.
koncepcje
klasyczne - cd.
ASOCJACJONIZM
Wszystkie
części są jednakowo ważne.
Nie
są znane fizjologiczne podstawy wrażeń, subiektywnie pierwotnych.
Nie
wiadomo, jakie elementy są konstytutywną częścią spostrzeżeń.
STRUKTURALIZM
Podział
pola percepcyjnego na figurę i tło.
Nieznane
podstawy fizjologiczne spostrzeżeń oraz ich „spoiwa”.
Izomorfizm.
FIGURA-TŁO
Zasady
Gestalt percepcji wzrokowej
PODEJŚCIE
INFORMACYJNE
Człowiek
tworzy struktury poznawcze.
-
Mapy poznawcze jako umysłowe reprezentacje umożliwiają orientację
w otoczeniu.
-
Wnioskujemy o świecie na podstawie już posiadanej wiedzy.
-
Poznajemy świat pośrednio.
PODEJŚCIE
EKOLOGICZNE
Analiza
zachowania należy zacząć od opisu naturalnego środowiska.
Analiza
aktywności człowieka w relacji do tego środowiska.
Organizm
i środowisko stanowią nierozerwalne elementy danego ekosystemu.
Należy je badać łącznie.
Ekologiczna
teoria percepcji. Gibsonizm.
Punktem
wyjścia nie jest modelowanie funkcjonowania mechanizmu sensorycznego
oka czy ucha, tylko
środowisko
tj. analiza zawartości informacyjnej bodźca od którego zależy
spostrzeganie /Neisser, 1984/.
Teoria
Gibsona
1.
Percepcja ma charakter
motoryczny
2.
Percepcja polega na wykrywaniu
niezmienników
(wielkości, masy, itp.)
Niezmiennik
„ pewna liczba własności pola percepcyjnego, która zmienia się
regularnie i zgodnie z pewnymi prawami wraz ze zmianą punktu
obserwacji”
3.
Percepcja ma charakter wyuczonej
umiejętności /korygujemy
błędny obraz na siatkówce/
Charakterystyka
ekologicznej koncepcji spostrzegania
1.
Porównanie percepcji pośredniej i bezpośredniej.
-
pogląd „teorioinformacyjny”
-
pogląd „ekologiczny”
2.
Spostrzeganie jest zdolnością nabywaną dzięki uczeniu się
percepcyjnemu.
/Pobudzenie
zmysłu wzroku nie jest warunkiem koniecznym dla fiksacji,
akomodacji czy konwergencji, ponieważ reakcje te występują przed
odbiorem stymulacji.
3.
Informacja zawarta jest w środowisku.
4.
Organizm pobiera ze środowiska dane o niezmiennikach percepcyjnych.
5.
Stałość spostrzegania dotyczy: barwy, kształtu, jasności i
wielkości.
Bufor
sensoryczny- badania Sperlinga
Dane
sensoryczne muszą być przechowywane dopóki, dopóty nie zostaną
porównane z zawartością pamięci.
Pamięć
sensoryczna (ultrakrótka) przechowuje dokładny obraz nie dłużej
niż 500 msek.
Pojemność
tej pamięci wynosi około 18 elementów.
Przechowywane
są w niej wyłącznie informacje o fizycznych właściwościach
przedmiotów tj. o ich położeniu, barwie i nachyleniu. Pamięć
tanie
przechowuje informacji oznaczeniu
bodźca
(np. o tym, czy bodziec jest literą, czy też cyfrą)
EKSPERYMENTY
SPERLINGA
REZULTATY
EKSPERYMENTÓW:
Pamięć
ikoniczna zawiera wszystkie litery w zestawie.
Nie
potrafimy VSTM badać wprost, dlatego badamy ją przez STM.
Jeśli
czas po ekspozycji przekroczy jedną sekundę- badani są w stanie
odtworzyć tylko 50% spostrzeżonych liter.
Obraz
w VSTM utrzymuje się tylko w czasie 250-300 milisek.
Maskowanie
wzrokowe
Pamięć
sensoryczna wrażliwa jest na maskowanie wzrokowe.
Bodziec,
który eksponowany jest po bodźcu pierwotnym w przedziale 75-300
msek, nakłada się na bodziec pierwotny.
Ludzie
nie widzą żadnej przerwy między tymi bodźcami. Można zatem w
spostrzeżeniu „złożyć” dwa różne elementy.
Magazyn
echoiczny- dla zmysłu słuchu
-
pojemność pamięci echoicznej /ok.1 symbolu lub krótkiego słowa/
Crowder (69,72)
-
przez pewien czas przechowywane są wszystkie symbole, dlatego mamy
lepszy dostęp do informacji gdy podamy jakąś wskazówkę
-
czas przechowywania ok.4 sek. (okres zaniku)
-
charakter pre-kategorialny
Funkcja
pamięci sensorycznej
Pamięć
sensoryczna pełni funkcje bufora poznawczego - tj. zatrzymuje
informacje sensoryczne (wzrokowe, słuchowe, dotykowe, do czasu ich
wykorzystania. W tym czasie następuje „przekład” z kodu
percepcyjnego na kod pamięciowy. /eksp. Posnera/
Eksperyment
Posnera
Prezentowano
litery /równocześnie albo sekwencyjnie/
Badani
porównywali litery ze względu na kryteria:
I.
Fizyczne /AA, aa, bb/
II.
Nominalne /Aa, Bb/
III.
Kategorialne /reguła/ Ae, bD
Wnioski:
do 2 sek. fizyczny obraz bodźca
po
2 sek. w pamięci pozostaje tylko nazwa
Gotowość
percepcyjna
W
okresie przechowywania w pamięci sensorycznej człowiek szuka
schematu, do którego najlepiej pasują elementy sensoryczne.
Gotowość percepcyjna zależy zarówno od determinant zewnętrznych
jak i wewnętrznych.
Obronność
percepcyjna
Obronność
percepcyjna polega na obniżeniu progu rozpoznawania
dla bodźców zagrażających dla jednostki.