BALNEOLOGIA

Nauka zajmująca się badaniem właściwości leczniczych kąpieli i wód mineralnych, zdrojów naturalnych oraz współdziałających z wodą różnorodnych ciał chemicznych i czynników fizycznych i klimatycznych.

BALNEOTERAPIA

Dział lecznictwa w którym wykorzystuje się naturalne tworzywa lecznicze:

• lecznicze wody mineralne

• gazy zawarte w niektórych zdrojach

• peloidy

PELOIDY

Z gr. pelos- błoto. Jest to naturalne tworzywo przyrodnicze składające się z substancji mineralnych, organicznych lub mieszanych, które powstało wskutek naturalnych procesów geologicznych w skorupie ziemi. Po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą stosowane są do celów leczniczych w postaci kąpieli i okładów.

Osady podwodne Ziemie lecznicze

• abiolity → osady mineralne • produkty wietrzenia minerałów:

• biolity → tworzywa powstałe z glinka, margle, less

substancji organicznych np. torfy

muły organiczne, szlamy torfiaste

Torf leczniczy- inaczej borowina. Jest to masa organiczna, która powstała na skutek procesów humifikacji (butwienia) pod wpływem bakterii tlenowych i beztlenowych w środowisku obfitującym w wodę.

Torfowisko- miejsce nagromadzenia torfu o miąższości więcej niż 50cm.

Złoże torfowe- taka warstwa torfu, która nadaje się do eksploatacji.

Typy złóż torfowych:

• Złoża wysokie → powstają w środowiskach obfitujących w wodę a ubogich w składniki mineralne. W takim środowisku mogą rozwijać się rośliny oligotroficzne, głównie mchy. Słabo zmineralizowane, wykazują odczyn kwaśny. Najczęściej wykorzystywane w zabiegach.

• Złoża niskie → na terenach zasilanych wodą bogatą w składniki odżywcze, mogą się tam rozwijać rośliny eutroficzne, dobrze zmineralizowane, odczyn obojętny lub lekko zasadowy

• Złoża przejściowe → powstają w wyniku zachodzących w czasie zmian warunków rozwoju roślin głównie zaniku wody bogatej w składniki mineralne.

Stopień rozkładu torfu → wzajemny stosunek rozkładu roślin rozłożonych do nierozłożonych (np. stosunek celulozy i hemicelulozy do kwasów huminowych)

→ test wyciskania przez palce

→ 10 stopniowa skala ( H1 - H10)

H1 - jeżeli po ściśnięciu masy torfowej spływa między palcami czysta woda

H10 - jeżeli ścieka koloidalna brązowo - czarna bezkształtna masa (cała masa przechodzi

przez palce)

W Polsce od H4 - ok. 35% rozłożonej masy torfowej

Skład chemiczny borowiny:

1. Składniki organiczne

• bituminy (żywice, woski, tłuszcze)

• pektyny np. garbonki

• celuloza, hemiceluloza

• kwasy huminowe

• ligniny, huminy

• związki biologiczne czynne (np. działające jak hormony, enzymy, antybiotyki.)

2. Składniki nieorganiczne

• sole mineralne

3. Składniki mikrobiologiczne

• bakterie tlenowe i beztlenowe

• grzyby

Skład organiczny borowiny:

Nie rozłożone składniki roślin: Produkty przemiany humifikacji:

• lignina • bituminy (woski, żywice

• celuloza- związki ulegające rozpuszczalne w alkoholu)

hydrolizie • kwasy humusowe i huminowe-

• hemiceluloza właściwości koloidów (zdolność

• pektyny wiązania wody)

Pojemność wodna borowiny

• borowina ma dużą zdolność zatrzymywania wody i dużą pojemność wody

• 90% wody już w samym złożu borowiny

Właściwości fizykochemiczne:

• duża pojemność cieplna

• małe przewodnictwo cieplne

Działanie borowiny na organizm:

• cieplne- rozszerza naczynia krwionośne, poprawia krążenie

• mechaniczne- ucisk masy borowinowej, ciśnienie hydrostatyczne w kąpielach borowinowych

• chemiczne- wpływ związków chemicznych

Właściwości fizyczne borowiny

• duża pojemność wodna

• małe przewodnictwo cieplne

• duża pojemność cieplna

• duże właściwości sorpcyjne

Właściwości chemiczne borowiny:

• składniki organiczne i nieorganiczne ulegają depozycji w skórze i wchłanianiu

→okresowe działanie biologiczne

• niepełna wiedza, brak badań klinicznych

Właściwości mechaniczne:

• ciśnienie hydrostatyczne w kąpieli borowinowej nieco większe aniżeli w wodzie

• duża lepkość stwarza opór dla ruchów

• tarcie cząsteczek masy borowinowej o skórę

Przygotowanie borowiny:

• oczyszczenie

• rozdrobnienie

• proces pęcznienia substancji koloidowej

• wymieszanie z gorącą wodą

Temperatura borowiny przygotowanej do zabiegu:

• zabiegi miejscowe → ok. 42 - 46ºC

• zabiegi ogólne 40 - 42ºC

Gęstość papki borowinowej:

• zależy zawsze od wskazań lekarza

Rodzaje zabiegów borowinowych:

• kąpiele (całkowite, półkąpiele, kąpiele ¾)

• zawijania

• okłady

• jonoforeza / fonoforeza

• zabiegi borowinowe w chorobach kobiecych

Kąpiele borowinowe

• wykonywane w wannach

• wymieszanie odpowiednio przetworzonej borowiny złożonej z wodą w wymaganym stosunku (2:1)

• temperatura ok. 40 - 42ºC

• czas trwania kąpieli: 10 - 20 minut

• wykonywanie ruchów wbrew oporowi

Prawo Dastre - Morata (zachowanie się naczyń krwionośnych pod wpływem ciepła) Bodźce termiczne (ciepło lub zimno) działające na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu maja taki sam odczyn jak skóra.

• Uruchomienie zabiegów termoregulacji zabezpieczających przed przegrzaniem

• Przegrzanie tkanek (lepsze niż dotlenieni i odżywienie, przyspieszenie utylizacji produktów przemiany materii i usunięcie metabolitów wysiłku)

• Funkcja autonomicznego układu nerwowego (podczas kąpiel zwiększanie napięcia części współczulnej układu nerwowego po kąpieli przez kilka godzin dominuje cześć przywspółczulna autonomicznego układu nerwowego)

Ciśnienie hydrostatyczne wywołuje przesunięcie krwi do klatki piersiowej

• większe obciążenie prawej komory serca

• poszerzenie dużych naczyń krwionośnych

• zwiększenie pojemności minutowej serca

• wpływ na receptory skórne

• zmniejszenie napięcia mięśni

• duża lepkość - zwiększenie pracy układu oddechowego

• działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe

Zawijania i okłady borowinowe:

• przy użyciu papki borowinowej, która zawiera 80 - 85% wody

• warstwa ogrzanej masy borowinowej o grubości 4 - 5 cm i temperaturze 42ºC + 4 warstwowy podkład

• czas trwania zabiegu: 20 - 30 minut

• po zabiegu krótkie spłukanie borowiny pod natryskiem, wypoczynek po zabiegu

Miejscowe działanie ciepła:

• poprawa ukrwienia

• przekrwienie

• działanie przeciwzapalne

• przeciwbólowe → przede wszystkim w dolegliwościach spowodowanych wzmożonym napięciem mięśni

• poprawa rozciągliwości kolagenowej tkanki łącznej

• poprawa lepkości mazi stawowej i wskutek tego zwiększona ruchomość stawów

• sprzyja resorpcji, zwiększa fagocytozę

• poprawia trofikę tkanek

Wskazania:

• choroby zwyrodnieniowe wytwórcze kręgosłupa i stawów

• choroby pourazowe

• przykurcze stawów, mialgie, miogenezy

• neuralgie obręczy biodrowej i barkowej oraz inne przewlekłe nerwobóle

• niektóre choroby ginekologiczne

• wysięk w okresie zejściowym

• w przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej i nerkowej bez napadów bólowych,

• w przewlekłym zapaleniu wątroby i nieżycie żołądka

Przeciwwskazania:

• ostre i podostre stany zapalne

• niewydolność krążeniowa i oddechowa

• nadciśnienie i niskie ciśnienie krwi

• niedokrwistość

• cukrzyca

• choroby naczyń krwionośnych, zwłaszcza miażdżyca o zakrzepowe zapalenie żył

• choroby nerek i pęcherza moczowego

• skłonność do krwawień

• gruźlica

• nowotwory

• zaburzenia troficzne i zapalenia skóry

• zaburzenia czucia

FANGO

Glinka pochodzenia wulkanicznego w skład której wchodzą głównie krzemiany glinu, potasu, sodu i wapnia.

• Poddawana długotrwałemu działaniu wody siarczkowej

• Rozwój glonów i innych drobnoustrojów charakterystycznych dla danego środowiska

Działanie ogólne:

• pobudzenie przepływu krwi

• obniżenie napięcia mięśniowego

• ogólne odprężenie

• działanie przeciwbólowe

• działanie odruchowe na narządy wewnętrzne połączone tym samym segmentem

• aktywizacja układu naczyń chłonnych

---