Temat: Empatia jako istotny element kontaktu z pacjentem.

Empatia to rodzaj wczucia w świat wewnętrzny drugiego człowieka. Termin pochodzi z języka greckiego pathos oznacza czucie, ciało to jedna z trzech części duszy wymienionych u Platona obok thymosu, czyli duszy uczuciowej i logosu - duszy intelektualnej. Pathos jest duszą cielesną w znaczeniu fizycznym i mistycznym.

Empatia jest środkiem z innymi ludźmi i środkiem poznania samego siebie. Człowiek może określić: czym nie jesteśmy, czym więcej albo mniej, jesteśmy niż inni.

Teoria duchowa i empatia wg Edyty Stein.

Empatia jest też środkiem samooceny gdyż zdolność do przeżywania uczuć i wartości pozwala zrozumieć swoją własną wartość, doświadczyć jej wewnątrz siebie.

Wg Józefa Rembowskiego wykorzystywanie umiejętności empatycznych zwiększa możliwość sukcesów w kontaktach międzyludzkich. Do tego potrzebne są: pewność siebie, pomaganie w zrozumieniu zmian społecznych, w otoczeniu wynoszą jednostkę na wyższy poziom moralny.

Wzbogaca możliwość pomocy innym, budzi szacunek do samego siebie. Brak empatii powoduje zachowania aspołeczne, wywołuje agresję.

Zdolności empatyczne występują wraz z wiekiem od wczesnych lat życia. Ich ilość i jakość wzrasta z wiekiem i różnicuje się zależnie od warunków społeczno rodzinnych rozwoju intelektualnego oraz indywidualnych zdolności (np. plastycznych) i zainteresowań dziecka.

Beeteker proponuje wprowadzić trening rozwoju empatii u dzieci, sformułował program rozwoju empatii. Uwzględnił 2 rodzaje empatii: poznawczy i emocjonalny.

Poznawczy polega na identyfikacji stanów uczuciowych innych osób w różnych sytuacjach zaś emocjonalną istotą jest uczucie w ich stan psychiczny. Empatia człowieka rośnie wraz z wiekiem. W wieku dojrzałym utrzymuje się na jednym poziomie. Na starość spada.

Empatia człowieka odgrywa ważną rolę w terapii szczególnie grupowej. Istotą grupy terapeutycznej to wytworzenia wyobrażenia o osobach z grupy do prowadzenia do porozumienia pomiędzy członkami grupy porozumienie między sobą członków grupy.

Grupy terapeutyczne cechują się podwyższoną interpersonalną empatią i spójnością grupy zaś psychoterapeutyczne mają za zadanie podniesienie empatii do siebie samego i swojej wewnętrznej spójności.

G. Barrett- Leonard podzielił empatię na : proces wewnętrzny czyli empatyczne wyznanie.

W tej fazie pacjent wchodzi w kontakt z terapeutą uświadamia sobie swoje doświadczenie empiryczne, w czym pomaga mu terapeutą dzięki swemu doświadczeniu wewnętrznemu. Pacjent uczy się rozdzielać ja - inna osoba. W następnej fazie pacjent przejmuje doświadczenie wewnętrzne. Pacjent i terapeuta zostają z sobą złączeni w realizacji określonego celu. Kolejna faza terapeuta uświadamia sobie wewnętrzne doświadczenie pacjenta. Stan psychiczny pacjenta ulega zmianie.

K. Corcoran wyróżnił empatię wewnętrzną czyli doświadczenie wewnętrzne w teorii Barretta- Leonnarda i zewnętrzną (ekspresyjną).

R. Katz doszedł do wniosku, że lepsze wyniki w terapii osiąga terapeuta empatyczny, który nie traktuje pacjenta jak osoby poddanej instrumentalnemu aktowi ematyzowania.

Kalisch zauważył brak empatii u pielęgniarek w stosunku do pacjenta.

W 1969 D. Shapiro wyróżnił 3 zmianie w procesie terapeutycznym: empatia, ciepło, szczerość. Ciepło i szczerość mają dobry wpływ na przebieg empatii. Jego zdaniem empatia to nie tylko zdolność do dokładnego odczuwania prywatnego świata pacjenta, ale przyjęcie tego świata jako własnego. O zdolności do empatii terapeuty świadczy też umiejętność interpretacji zebranych przez terapeutę danych na temat pacjenta.

Ciepło - pozytywne nastawienie. Chodzi tu o zainteresowanie pacjentem jako osobą chęć uczestnictwa w jego przeżyciach, akceptacja pacjenta i jego przeżyć oraz doświadczeń życiowych, ograniczanie skłonności do oceny, dezaprobaty wobec osoby i działań pacjenta.

Szczerość terapeuty to skłonność do wyrażania swoich uczuć do autentyzmu.

O szczerości wypowiedzi świadczy też słownictwo, ton głosu, sposób wyrażania się. W rodzinach z niższych warstw społecznych bardziej empatyczni są ojcowie, wyższych matki.

Dziewczęta po osiągnięciu dojrzałości są bardziej ematyczne niż przed: adolescencją.

Hoffman zauważył że dziewczyny są kształcone w rozwoju empatii, umiejętności współodczucia, wywołania wzruszeń, zaś chłopcy w rządzeniu, rozwiązywaniu, problemów.

Wg Zygmunta Freuda kobiety mają słabsze ego i super ego gdyż nie pokonują kompleksu Edypa. Są z tego powodu bardziej emocjonalne niż racjonalne. Większe pobudzenie empatyczne kobiet wynika z większej zdolności do oceny uczuciowego stanu procesów poznawczych lecz z mniejszej zdolności do percypowania perspektywy przestrzennej.

Badania dowiodły, że kobiety, które studiują pedagogikę są bardziej empatyczne niż te które studiują psychologię. Mniejszą empatią wykazują studenci Akademii Medycznej i Politechniki. Empatyczność badanych ustalono od następujących aspektów: podatności na emocjonalne zarażenie w rozumieniu uczuć osób nieznanych i dalekich, ekstremalnej wrażliwości emocjonalnej tendencji do wzruszania się doświadczeniami emocjonalnymi pozytywnie przeżywają przez innych, tendencji do współczucia i sympatycznego odniesienia się do innych gotowości do zacierania kontaktów z osobami potrzebującymi pomocy.

Rozwój empatii

Empatia to zjawisko dynamiczne. Wciąż się rozwija, zmienia wraz ze zmianą osobowości człowieka.

Zjawisko empatii badał prof. Kazimierz Dąbrowski. Zdaniem jego syntonia może przekształcić się w empatię. Proces ten zmienia obraz osobowości człowieka i jest wskaźnikiem poziomu rozwoju jednostki. Syntonia to niższy wskaźnik i oznacza współdźwięczenie własności temperamentalnych, oparta jest o nastroje jednostki. Funkcjonuje w kontaktach grupowych: I poziom to zindywidualizowanie syntonii. Towarzyszą jej dynamizmy rozwojowe takie jak: III czynnik, świadoma hierarchia wartości, dynamizm przeróbki wewnątzpsychicznej. Charakteryzuje ją życzliwy stosunek do drugiej osoby, połączony z chęcią pomocy, refleksyjna identyfikacja cząstkowa z jednostką o różnym poziomie rozwoju, nieakceptowanie czynności sprzecznych z moralnością jednostki ematyzującej.

Empatia związana jest dążeniem do realizacji własnego ideału i rozumieniem możliwości rozwojowych innych jednostek. Jest ona głębokim pragnieniem przyjścia z pomocą w niepowtarzalnym wyższym rozwoju aż do szczytowego i transcendalnego.

Empatia odgrywa ogromną rolę w procesie poznania siebie i drugiego człowieka. Jest zjawiskiem wielopoziomowym. Na niższym poziomie jest formą postawienia się w sytuacji drugiej osoby w znaczeniu niemal dosłownym. Człowiek traci swoją autonomiczną, tożsamość i psychicznie zleca się z drugą osobą. Ten rodzaj uczucia często oparty jest na spostrzeżeniu zmysłowym, racjonalizacji czy nastrojach i wzruszeniach czasem także emocjach. Jest to niższa odmiana empatii nazywana syntonią. Wyższą formą wczucia jest empatia. Polega ona na odczuciu stanów drugiej osoby bez przekraczania jej psychicznych granic. Tu wczuwający zachowuje swą tożsamość, autonomię i z pozycji swego Ja dostrzega ja drugiej osoby, jednocześnie zachowuje wobec niego dystans, dlatego też człowiek patrzący z tego punktu widzenia może autentycznie pomóc drugiemu ukazując mu nowe aspekty problemu, których tamten nie dostrzegał. Tego zdrowego dystansu terapeutycznego pozbawiona jest syntonia.

W ramach wczucia Edyta Stein wyróżnia wczucie osób duchownych oparte na przeżyciu wartości. Moim zdaniem jest to wyższa forma empatii nawiązująca nie tylko do immanenscencji drugiego człowieka, lecz do jego trandenscencji. Daje to możliwość poznania wyższej rzeczywistości, rzeczywistości Boga poprzez dostrzeżenie tego, co piękne, dobre i autentyczne. Empatia pozwala wydobyć ten skarb człowieczeństwa zgłębi duszy człowieka.

Nawiązanie kontaktu z pacjentem.

Kontakt pomiędzy pacjentem i psychoterapeutą stanowi niezbędny warunek rozpoczęcia, trwania i powodzenia procesu zmian. Istotny nośnik pomocy psychoterapeutycznej to właściwy kontakt, techniki i interwencje stosowane są przez psychoterapeutę są pretekstem do nawiązania i podtrzymania tej specyficznej więzi z pacjentem. Freud twierdził że nie może być zmiany jeżeli nie wytworzy się pomiędzy pacjentem i psychoterapeutą tzw. „współpracy psychoterapeutycznej”. Jest ona wyrazem wspólnej miary w potrzebę podjęcia leczenia a także nadzieję na pomyślne rozwiązanie problemów pacjenta.

Niekonwencjonalne formy relacji pacjent-psychoterapeuta zawsze opierają się na założeniu że stanowią specyficzną manifestację sojuszu pomiędzy nimi, który powinien być rozważany w emocjonalnym, poznawczym oraz społecznym aspekcie.

Ad. I Emocjonalny aspekt kontaktu.

Od samego początku wiele intencjonalnych zachowań psychoterapeuty świadczy o jego zaangażowaniu, pozytywnym nastawieniu wobec pacjenta. Należy tu wymienić formy podkreślania szacunku dla pacjenta. Pierwsze spotkanie określane jest na jakąś określoną godzinę, przewidziana jest znana ilość czasu. Stanowi to dla pacjenta komunikat, że psychoterapeuta traktuje rozmowę z nim jako zdarzenie szczególnie ważne, któremu nie może towarzyszyć np. konieczność długotrwałego wyczekiwania w poczekalni, niepewność czy pośpiech. Jest zasadą że rozmowę nie może przerwać przez rozmowę telefoniczną, kontakty z innymi pacjentami czy osobami należącymi do personelu.

Zasadniczą cześć spotkania poświęcona jest na wysłuchiwaniu pacjenta. Odbywa się to w atmosferze powagi i spokoju dzięki czemu pacjent może nabrać przeświadczenia, że jego osobisty punkt widzenia jest wartościowym źródłem, który posłuży psychoterapeucie jako podstawne odniesienie przy udzielaniu pomocy. Gdy pacjent zgłasza się do psychoterapeuty jest ona często przekona że jej objawy czy trudności są błahe i śmieszne lub wprost przeciwnie nienaturalnie, przerażające, odrażające czy kompromitujące. Gdy psychoterapeuta odnosi się do nich z zainteresowaniem i spokojem dodaje to pacjentowi odwagi oraz chęci do ich przezwyciężania. Dla podkreślania pozytywnego nastawienia do pacjenta psychoterapeuta posługuje się wieloma sygnałami takimi jak: odpowiednie formy przedstawiania się, powitania, pożegnania, sposób ubrania, nastrój pomieszczenia, sposób zwracania się do pacjenta.

Psychoterapeuta stara się o odpowiednią prezentację własnej osoby. Demonstrowane przez niego opanowanie, pewność siebie, także niekiedy ujawnienie własnego statusu zawodowego (np. tytułu naukowego, zajmowanego stanowiska podkreślają jego kompetencje i służą często umocnieniu wiary pacjenta. W możliwość uzyskania pomocy. Poczucie bezpieczeństwa pacjenta wzmacniane jest dodatkowo przez zapewnienie o spoczywającym na psychoterapeucie obowiązku zachowania w tajemnicy wszystkiego, co zostania ujawnione w trakcie psychoterapii.

Podjęcie problemu relacji pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem jest zdefiniowanie jej jako partnerskiej. Zachęcanie pacjenta oraz zrobienie w niej osoby ważnej, współodpowiedzialnej za przebieg i ostateczny efekt leczenia umacnia jego zaangażowanie i poczucie kontroli nad mającym rozpocząć się procesem zmian. Rzadko psychoterapeuta komunikuje pacjentowi jego emocjonalny stosunek. Wyjątek to psychoterapia skierowana na siebie. Niekonwencjonalnym przykładem wyrażania przez psychoterapeutę własnych uczuć wobec pacjenta jest to tzw. psychoterapia prowokacyjna. W podejściu tym psychoterapeuta otwarcie manifestuje serdeczność wobec pacjenta ale również wyśmiewa dysfunkcyjne aspekty jego zachowania wyrażając w ten sposób poświadczenie o potencjalnych możliwościach pacjenta do nie zaburzonego funkcjonowania. Innym przykładem jest tzw. reberting gdzie psychoterapeuta komunikuje pacjentowi swoją transndentalną i nieerotyczną miłość wobec niego jako innej osoby ludzkiej.

Ad. II poznawczy aspekt kontaktu.

Pacjent zgłaszający się na psychoterapię na pewne oczekiwania i przewidywania na czy polega ta forma pomocy. Zdarza się tak, że pacjenci mają za sobą wcześniejsze leczenie psychoterapeutyczne lub z racji swego wykształcenia czy szczególnych zainteresowań posiadają fachową wiedzę o rodzaju i zakresie oddziaływań psychoterapeutycznych.

Pacjenci tacy zwykle starannie wybierają instytucje czy nawet określonego psychoterapeutę i mają dobrą orientację w tym jak i psychoterapia będzie przebiegać. Najczęściej jednak osoby podejmujące psychoterapię kierują się potoczną wiedzę i dokonują wyboru tej formy leczenia opierając się na pozamerytorycznych przesłankach. W wyborze poradni kierują się jej bliskością od miejsca zamieszkania lub informacją kogoś znajomego, kto korzystał z tej pomocy.

Potoczna wiedza na temat psychoterapii uformowana jest na podstawie wypowiedzi psychoterapeutów przeczytanych przypadkowo w czasopismach, zasłyszanych w audycjach telewizyjnych, filmach fabularnych w których w akcję wpleciony jest w wątek leczenia zaburzeń i problemów psychologicznych. Częściej wiedzę współtworzą relację znajomych, którzy osobiście zetknęli się z psychoterapią.

Pacjenci żeby dowiedzieć się coś o psychoterapii szukają o tej formie leczenia z książek popularnonaukowych lub nawet sięgają po literaturę fachową jaka jest dostępna.

Pacjent może być zdecydowany do odbycia psychoterapii: 1) wybrać psychoterapię jako alternatywę wobec leczenia farmakologicznego, 2) zostać nakłoniony do niej przez osobę niezdolną z jego funkcjonowania (np. rodzice, nauczyciel, przełożony czy współmałżonek), 3) zostać do niej zachęcony przez kogoś współczującego doradzającego ją jako ostatnią deskę ratunku.

Pierwsza rozmowa psychoterapeuty z pacjentem opiera się na tłumaczeniach i zachęcić ma pacjenta aby mógł skorzystać z tego leczenia. Wg podejść psychoanalitycznych i gestaltowskich psychoterapeuta udzielając ogólnych informacji a później je sprostowując są dla pacjenta wyważone za wystarczające.

Są też inne podejścia np. analiza transakcyjna, racjonalno- emotywna, w których informowanie pacjenta o podstawowych założeniach i metodach stosowanej psychoterapii stanowi bardzo ważny element przygotowania go do rozpoczęcia pracy. Wyjaśnienia te spełniają 2 funkcje:

1. Podejście zakładające partnerską relację pomiędzy pacjentem psychoterapeutą.

Uważa się, że przyjęcie przez obydwie zaangażowane strony tego samego punktu widzenia na istotę zaburzeń, ich genezę oraz możliwości korygowania jest niezbędnym punktem wyjścia porozumiewania się na temat dalszej współpracy

2. Pacjent zachęcany jest do zachowań, które w myśl respektowanych przez niego norm obyczajowych mogą wydawać się mu dziwne niewłaściwe np. głośny krzyk i płaszczyźnie w psychoterapii. Psychoterapeuta nie tylko chętnie odpowiada na wszelkie pytania pacjenta, ale podejmuje wyjaśnienia z własnej inicjatywy: posługuje się przy tym materiałami w postaci specjalnie opracowanych lektur omawiających podstawy teoretyczne lub filmów pokazujące przebieg psychoterapii. Jeśli to potrzebne, psychoterapeuta podejmuje z pacjentem dyskusję, aby przekonać go o zasadności własnych poglądów teoretycznych i skuteczności stosowanych metod.

3. Społeczny aspekt kontaktu.

Kontakt między psychoterapeutą i pacjentem zachodzi w określonym kontekście społecznym. Obydwie osoby prezentują wzajemne atrybuty związane z płcią i wiekiem, z pełnionymi poza psychoterapią rolami społecznymi, posiadanym statusem społecznym lub materialnym z przynależnością do określonych środowisk i grup społecznych (np. warstw społecznych, wspólnot religijnych, partii politycznych, organizacji społecznych, grup etnicznych). Może wystąpić ograniczenie wpływu kontekstu społecznego na przebieg psychoterapii przez znaczne zredukowanie autoprezentacji psychoterapeuty wobec pacjenta.

W klasycznej psychoterapii analitycznej psychoterapeuta prezentuje własną osobę w sposób najbardziej możliwie najbardziej powściągliwie, utrudniający pacjentowi odczytanie czegokolwiek o nim poza tym, że jest psychoanalitykiem. Przy pełnym postrzeganiu tej zasady, całkowite wyeliminowanie czynników społecznych nie wydaje się możliwe leczenie młodej, silnie uzależnionej od matki pacjentki inaczej potoczy się gdy jej psychoanalitykiem będzie młody mężczyzna, a inaczej gdy będzie to kobieta w średnim wieku.

2 rodzaje uwarunkowań procesu psychoterapii przez społeczne atrybuty uczestniczących w nim osób.

I. Ważne są różnice i podobieństwa pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem. Nastawienie na bliski osobisty kontakt pomiędzy tymi osobami akcentuje się pozytywne konsekwencje podobieństwa ich atrybutów w możliwie wielu wymiarach. Ułatwia to empatię komunikację przez odwołanie się do wspólnych doświadczeń czy symboli, zapewnia bezpieczeństwo wynikające z obcowania dobrze znaną realnością społeczną.

Różnice statusu społecznego i większości etniczne stanowią w takim ujęciu pewną barierę w nawiązaniem więzi. Rozwój człowieka jako podstawowy cel leczenia różnice pomiędzy pacjentem i terapeutą traktowani są z reguły jako czynnik wzbogacający psychoterapię . Psychoterapeuta nastawiony na stworzenie nowego kontekstu społecznego dla samych pacjentów zaaranżuje sytuację w sposób daleko odbiegający od typowego dla środowiska, z którego wywodzą się jego pacjenci. Jeżeli do niego przychodzą ludzie w średnim wieku o dojść wysokim statusie społecznym i materialnym może on przyjmować ich w pomieszczeniu przypominającym salę gimnastyczną niż gabinet specjalisty. Drugim czynnikiem branym pod uwagę są nastawienia i stereotypy społeczne. Niektóre maja charakter uniwersalny, stereotypy związane z płcią. Kobiety spostrzegane są jako bardziej ciepłe, opiekuńcze i tolerancyjne ale mniej kompetentne w pracy zawodowej. Mężczyźni natomiast traktowani są najbardziej chłodni i mniej zaangażowani ale wiarygodni i bardziej profesjonalni. Są też inne stereotypy takie jak: narodowościowe, rasowe, występują szczególnie wyraźne o znacznym zróżnicowaniu etnicznym.

Stereotypy społeczne są ważne i mogą mieć duże znaczenie w nastawieniu psychoterapeuty do pacjenta. Znaczenie społecznych atrybutów psychoterapeuty dla sposobu w jaki jest on odbierany przez pacjenta, jest dość wyraźnie brane pod uwagę, o tyle zależność przeciwna stosunkowo rzadko bywa przedmiotem rozważań. Społeczne atrybuty pacjenta mają dla psychoterapeuty nie tylko wartość diagnostyczną ale także wywołują konsekwencje w sferze uczuć i nastawień.

Wstępna diagnoza

Psychoterapeuci zbierają informacje o danym pacjencie żeby jego zrozumieć i jego problemy.

Ujmowanie diagnozy raczej jako procesu niż jako formy określonej działania wynika z przyjęcia że jednym z podstawowych zadań psychoterapeuty jest rejestrowanie i rozumienie zmian funkcjonowania pacjenta w miarę trwania psychoterapii. Psychoterapeuta robi takie rozpoznanie, które ma na celu dostarczanie odpowiedzi na 2 podstawowe pytania. Czy należy podejmować psychoterapię z danym pacjentem i jaką strategię przyjąć postępowania. Główne źródło dla psychoterapeuty jest ważne co sam pacjent ujawnia w słowach jak i przez swą niewerbalną i ekspresyjny, styl zachowania. Niektórzy psychoterapeuci przywiązują do informacji branych z innych źródeł psychoterapeuta uzgadnia z pacjentem.

Diagnoza motywująca pacjenta.

Korzystną motywację zgłoszenia się na psychoterapię uważane jest pragnienie dokonania zmiany we własnym sposobie funkcjonowania. Pacjent nie ma jasności co by chciał w sobie zmienić, ale posiada pewien stopień świadomości (intuicja), że źródłem jego problemów jest jego specyficzna dyspozycja psychiczna oraz pewien stopień determinacji aby podjął ryzyko eksperymentowania z nowymi sposobami funkcjonowania. Taka motywacja stanowi bardzo korzystny punkt wyjścia do rozpoczęcia psychoterapii, ponieważ wywołuje postawę otwartości a także wyzwala energię do podjęcia aktywnej współpracy z psychoterapeutą.

Większość pacjentów kieruje się motywację innego rodzaju, którą można określić jako motywację do przychodzenia na psychoterapię. Pacjenci tacy zgłaszają się na psychoterapię, że świadomie bądź nieświadomie przyniesie jakieś korzyści.

Pacjenci traktują psychoterapię jako okazja nawiązania kontaktu z osobą życzliwą, cierpliwą poświęcająca im czas. Pacjentowi takimi są wyizolowani ze społeczeństwa.

Chętnie odpowiadają na zadawane pytania mają tendencję do przedłużania spotkań, telefonowanie pomiędzy spotkaniami.

Pacjenci zgłaszają się na psychoterapię po to, aby „oddać się pod opiekę”. Chcą od psychoterapeuty różnych porad jak rozwiązywać konkretne problemy, a także niejednokrotne praktycznej pomocy w przeprowadzeniu tego lub w uniknięciu konsekwencji własnego postępowania.

Motywacja może też być traktowana jako przejaw zaburzeń. Zakłada się że wyniku zaburzeń psychoterapeutycznych motywacja pacjenta ulegnie zmianie (np. podejście skoncentrowane na osobie) lub że pacjent uczestniczący w psychoterapii bez względu na motywację podda się procesami zmiany, niezależnie od tego czy jest na to przygotowany czy nie (psychoterapia strategiczna).

Psychoterapeuci mają kłopoty z nawiązaniem kontaktu lub zmotywowaniem pacjentów, którzy zgłaszają się z przymusu na psychoterapię. Są to pacjenci z intuicji psychiatrycznych, których psychoterapia traktowana jest jako typowy element kuracji lub o zniesieniu niektórych ograniczeń swobody są uzależnione od tego czy pacjent uczestniczy regularnie w psychoterapii.

Inną grupą pacjentów stanowią osoby, które zgłaszają się na psychoterapię wyniku skierowania wyroku sądownego.

Zawarcie kontraktu psychoterapeutycznego.

Wstępny kontrakt z pacjentem i wstępnych ustaleń diagnostycznych obydwie strony przygotowywane są do podjęcia ostatecznej decyzji co do rozpoczęcia psychoterapii. Jeśli decyzja jest pozytywna to wystarczy ustalić jak program psychoterapii ma przebiegać. Umowa taka w psychoterapii nazywa się kontraktem.

Ustalenie celu psychoterapii określane są z różną precyzją oraz z różnym stopniowaniem ich zrelatywizowania do oczekiwań pacjenta.

Podejście zakładające, że zaburzenia psychiczne są też same z zablokowaniem możliwości rozwojowych, potrzeb organizmu za cel psychoterapii w każdym przypadku przyjmują przywrócenie pacjentowi zdolności do rozwoju.

Jej oczekiwanie ma nie określone doświadczenie „bycie sobą”, „realizowanie siebie”, o którym wielu psychoterapeutów reprezentujących ten sposób myślenia mówi pacjentowi jedynie tyle, że trzeba je samemu przeżyć, ale dowiedzieć się, czym jest, a zarazem że przeżycie tego doświadczenia będzie oznaczać osiągnięcie celu psychoterapii.

Pacjent z reguły formuje własne oczekiwania w sposób odmienny niż psychoterapeuta. Bardzo często to czego oczekuje i pragnie pacjent, bezpośrednio wiąże się z tym co wywołało cierpienie będące powodem zgłoszenia się na psychoterapię.

Są takie przypadki że cel psychoterapii nie zgadza się ze stanowiskiem psychoterapeuty:

1. Pacjenci pragną dla siebie tego, co wmyśl przyjmowanych przez psychoterapeutę założeń jest w istocie jeszcze głębszą lub inną formą patologii(np. nieszczęśliwa mężatka próbuje manipulować zachowaniem i uczuciami męża).

2. Pacjenci oczekują tego, że pod wpływem psychoterapii zmieni się ktoś lub coś co stanowi przyczynę ich cierpienia (np. mój mąż będzie mnie bardziej akceptował).

Wiadomo, że pacjent widzi i wyraża swoje dążenia, wynika m. in. Z jego zaburzeń. Rozbieżność pomiędzy perspektywą psychoterapeuty jest mieć czymś naturalnym.

Ignorowanie subiektywnej wizji własnych problemów u pacjenta i formułowanie psychoterapii w kategoriach daleko od niej odbiegających sprawia, że pacjent traci możliwość utożsamienia z psychoterapię.

Eright (1987) twierdzi, że określenie psychoterapii zgodnie z tym, czego doświadcza sam pacjent, jest jednym z niezbędnych warunków powodzenia leczenia.

Przygotowanie pacjenta do procesu zmian.

Podstawa pacjenta wobec psychoterapii złożona jest z 2 zasadniczych elementów:

1. Dążenie do zmiany - każdy najgłębiej zaburzony człowiek, posiada pewien potencjał rozwojowy dzięki któremu jest on zdolny do podjęcia psychoterapii.

2. Tendencja konserwatywna - najmocniej umotywowany do zmiany pacjent przeżywa niepokój przed nieznanym, który przyniesie rozwój.

Obie tendencje rozwojowa i konserwatywna są wzajemnie ściśle powiązane:

Im silniejsza otwartość na zmianę tym silniejszy niepokój przed nieznanym im głębsze utwierdzenie w istniejącym w stanie rzeczy tym silniejsze pragnienie zmiany.

Praca nad problemami pacjenta.

Praca nad problemami pacjenta stanowi zasadniczą część psychoterapii.

Wiążą się one przede wszystkim z niedotrzymywaniem przez pacjenta zobowiązań wynikających z kontraktu. Należą do nich próbą dokonania zmiany przez pacjenta zmiany rodzaju relacji z psychoterapeutą.

Zdarza się, że pacjent objawia zachowania wobec psychoterapeuty, które nie mieszczą się w ramach określonych kontraktem. Są one wyrazem dążenia do nadania związkowi z psychoterapeutą bardziej osobistego i nieformalnego charakteru. Pacjent może zmienić relację z psychoterapeutą o charakterze towarzyskim.

Proponuje psychoterapeucie spotkania poza sesjami terapeutycznymi.

Innym przykładem może być próba wprowadzenia do wzajemnych stosunków treści erotycznych. Pacjent ujawnia wobec psychoterapeuty zainteresowania i pragnienia o charakterze seksualnym np. uwodzenie, flirtu, wyznań miłosnych, ujawnia fantazje erotyczne związane z osobą psychoterapeuty, otwarte propozycje o charakterze erotycznym.

Inną grupą trudności stanowią tzw. wypadanie pacjentów z psychoterapii jednostronnym podejmowaniem przez nich decyzji o zakończeniu psychoterapii przed wypełnieniem ustaleń w kontrakcie np. niepowodzeniu w leczeniu psychoterapią, nie ma żadnych korzyści z leczenia.

Kolnyt ustalił wiele przyczyn dlaczego wypadają pacjenci z psychoterapii.

Uważał on, że psychoterapia przebiegała w sposób mało intensywny i pacjent przestał wierzyć, że będzie jakaś poprawa, albo psychoterapia była prowadzona zbyt intensywnie i pacjent został obciążony zbyt wieloma nowymi doświadczeniami, których nie był w stanie konstruktywnie wykorzystać, lub droga w leczeniu psychoterapią jest mniej atrakcyjna, trudniejsza, bardziej niebezpieczna niż było przewidziane.

Literatura:

1. Grzesiuk L. „Psychoterapia”

2. „Empatia”

---