„Ja” i ocena samego siebie - Obraz siebie

Rozwija się stopniowo, na jego rozwój wpływają doznania i przeżycia pozytywne i negatywne. Człowiek interpretuje życie przez pryzmat doświadczeń z pierwszych lat życia. Decydują one o nastawieniu do życia; w późniejszym okresie działają w sposób niewiadomy.

W skład tego obrazu wchodzi:

1. Potrzeba psychiczna

2.Obraz własnego ciała, płci

3.Własne umiejętności i zdolności

4.Co mi się należy od innych?

5.Co mamy, co posiadamy?

W obrazie siebie wyróżniamy:

- obraz realny (właściwości, jakie aktualnie posiadamy)

- obraz idealny (właściwości, jakie chcielibyśmy mieć)

- obraz powinnościowy, (jacy powinniśmy być)

Cechy dojrzałego obrazu siebie ( pozytywnego);

a) Akceptacja siebie, oznacza przede wszystkim akceptację różnych uczuć i emocji, które tłumimy, nie uznajemy za swoje, których się wstydzimy. Akceptacja siebie oznacza pogodzenie się z tym, że odczuwamy uczucia gniewu, złości, nienawiści, różnego rodzaju zabronione pragnienia.

b) Stawianie przed sobą realnych celi, które są możliwe do osiągnięcia.

c) Nie posiada nienawiści do innych ludzi

d) Combs i Snygg uważają że najważniejsze w dojrzałej osobowości jest to , aby O.S. człowieka był pozytywny, aby człowiek wierzył, że jest zdolny do walki z życiem i traktował siebie jako osobę, która jest równie wartościowa jak inni

e) Powinien uważać się za normalnego i nie dopatrywać się w swoim postępowaniu i zachowaniu czegoś dziwacznego.

f) Akceptacja siebie takim jakim się jest.

Cechy człowieka o negatywnym obrazie siebie:

a) często odczuwa smutek

b) zanadto zamartwia się o przyszłość

c) mówi, że wszystko robi źle

d) nic nie daje mu pełnego zadowolenia

e) wcześnie się budzi rano i nie może zasnąć

f) martwi się swoim zdrowiem

Właściwości neurotycznego obrazu siebie:

• wiążą się z nienawiścią i pogardą wobec siebie i objawiają się zachowaniami takimi jak:

- stawianie sobie zbyt wysokich wymagań (Charakterystyczną cechą stawianych sobie zbyt wysokich wymagań jest to, że człowiek nie może im nigdy sprostać, że ich realizacja staje się niemożliwa i w związku z tym człowiek taki przeżywa niechęć i nienawiść do siebie)

- potrzeba osiągania perfekcji (wyraża się chęcią bycia doskonałym pod każdym względem)

- nadmierna ambicja

- oskarżanie siebie (Oskarżanie siebie za nie wypełnianie stawianych sobie wymagań, za brak odwagi, zręczności, opanowania, siły woli)

- umyślne wystawianie siebie na frustrację

- autodestrukcyjne impulsy i czyny (niszczenie własnego ciała, sił psychicznych i pozycji społecznej)

Z obrazem siebie łączy się samoocena- określenie wartości własnej osoby, stopień, w jakim ktoś akceptuje siebie i określa się jako zasługujący na pochwałę.

Metody, którymi ludzie się posługują, aby ocenić ogólną wartość siebie:

1. Poznawcza- człowiek sumuje wiedzę o silnych i słabych str., wynik formułuje w ogólną ocenę siebie.

2. Afektywna- koncentruje się na zasadzie przeżyć i emocji; są one pozytywne i negatywne.

Wyróżnia się 3 rodzaje samoocen;

- Samoocena negatywna

Z samooceną zaniżoną mamy do czynienia, gdy jednostka przypisuje sobie niższe możliwości niż posiada rzeczywiście, a więc nie docenia swych możliwości. Niska samoocena powoduje obniżenie poziomu oczekiwań, co do efektów dalszej działalności. Jednostka oczekuje niskich wyników, toteż, gdy staje przed większymi wymaganiami obawia się niepowodzeń i konieczności dalszego obniżenia samooceny.

- Samoocena zawyżona

Samoocena zawyżona polega na przypisywaniu sobie wyższych możliwości, niż się faktycznie posiada. Występuje ona wówczas, gdy człowiek przecenia swe możliwości i bezkrytycznie podejmuje się zadań narażając się przez to na zawód i przykre uczucia. Nie osiągając tego, co zakładał stara się pomniejszyć swoją winę.

- Samoocena adekwatna

Następstwem samooceny adekwatnej ( trafnej) jest podejmowanie zadań odpowiadających możliwościom

Co pozwala na uniknięcie niepowodzeń i chroni przed przykrymi doznaniami emocjonalnymi, marnowaniem wysiłku. Takie jednostki lepiej dają sobie radę z sytuacjami trudnymi niż osoby o samoocenie zaniżonej lub zawyżonej.

Światopogląd- są to zbiory przekonań, które objaśniają porządek całego świata oraz dostarczają wzorca godziwego życia.

Różnorodne sposoby obrony poczucia własnej wartości:

* proces autoafirmacji - ludzie dowiadują się o swoich niskich kompetencjach w jakiejś sferze, starają się wykazać, że są kompetentni w innej dziedzinie.

* dokonywanie porównań z innymi ludźmi- ludzie, których samoocena jest zagrożona szczególnie chętnie porównują się, ale z gorszymi od siebie. Konstatacja, że jesteśmy lepsi od innych, jest źródłem pocieszenia i przychylnego myślenia o sobie.

* unikanie takich zadań, - których wynik może być diagnostyczny dla rzeczywistego poziomu ich kompetencji, bo może okazać się, że wcale nie jesteśmy wyjątkowo mądrzy

* podejmowanie takich zadań, których wynik zawsze może być zinterpretowany z korzyścią dla własnej samooceny- mało diagnostyczne są, np. porażki w zadaniach zbyt trudnych, stąd zadań takich nie trzeba unikać, bo doznane w nich niepowodzenie nie wskazuje na niski zasób umiejętności

* blamaże o charakterze towarzyskim, - jeśli robimy coś źle, ale równie źle jak inni, to nie jest to bardzo obciążające dla naszej samooceny. Nasze zachowania, które wyróżniają nas z otoczenia są podstawą do oceniania, jacy jesteśmy.

* obronne interpretacje wszystkich wyników - źródeł sukcesu upatrują ludzie głównie we własnych zdolnościach, natomiast źródeł porażek w braku szczęścia, tendencyjnych działaniach innych osób ukierunkowanych na odebranie im zasłużonego zwycięstwa. Czasem też przyznają, że źródła porażki tkwią w nich samych, ale poszukiwać ich należy nie w braku zdolności, ale w braku wystarczającego wysiłku włożonego w przygotowanie się do zadania.

* przyznawanie się do jakichkolwiek związków z ludźmi sławnymi, odnoszącymi sukcesy - czerpiąc z tego tytułu dumę i satysfakcję. Wykorzystując fakt, że sami decydują o tym, z kim będą porównywać własne kompetencje i umiejętności podtrzymują wiarę, że są lepsi od innych

* pozytywna autoprezentacja, - czyli ukazywanie siebie w korzystnym świetle podczas kontaktów z innymi ludźmi do wywierania pozytywnego wrażenia. Z kolei świadomość człowieka, że inni myślą o nim b. Pozytywnie poprawia mu samopoczucie i podnosi samoocenę

* rywalizacja z innymi - człowiek preferujący tę formę, dokonuje czynów i wyczynów, które go wyróżniają z otoczenia i wskazują na jego wybitność i niepowtarzalność, zyskują uznanie społeczne. W formie tej ważne znaczenie odgrywa ROZGŁOS I SŁAWA na skalę lokalną lub międzynarodową. Sławne są gwiazdy filmowe, wybitni uczeni, politycy, ale także nauczyciele i lekarze pracujący w lokalnym środowisku.

---