Etapy rozwoju człowieka
Wyróżnianie poszczególnych etapów życia (rozwoju) człowieka ma charakter umowny i spowodowany jest względami praktycznymi bądź dydaktycznymi.
Powszechnie wśród lekarzy przyjęto podział następujący:
Okres prenatalny (przedurodzeniowy, płodowy) od poczęcia czyli zapłodnienia do porodu
Okres postnatalny:
okres noworodkowy (od porodu do 28 dnia życia)
okres niemowlęcy (od 1 do 12 miesiąca życia)
okres wczesnego dzieciństwa (od 1 do 3r.)
okres przedszkolny (od 3 do 6-7r.)
okres szkolny (od 6-7 do 15r.)
okres młodzieńczy (od 15 do 18r.)
(Nowak: Propedeutyka pediatrii, PZWL)
Inny podział:
okres płodowy
okres noworodkowy
okres dzieciństwa
okres dojrzewania
okres młodzieńczy
(Pediatria, współczesne postępowanie i leczenie, PZWL)
wiek dojrzały
starość
(Polski Słownik Medyczny, PZWL)
Podział okresu prenatalnego: (embriologiczny)
okres rozwoju listków zarodkowych - od 1 do 3 tygodnia. Zaczyna się zapłodniniem komórki jajowej a więc powstaniem zygoty, a kończy okresem powstania tarczy zarodkowej, zawierającej ekto, endo i mezodermę.
okres rozwoju zarodkowego - od 4-go do 8 tygodnia. W tym okresie dochodzi do różnicowania się tkanek i tworzenia zawiązków narządów wszystkich głównych układów narządowych.
okres rozwoju płodowego - od 9-go tygodnia do porodu. Dochodzi do wytworzenia się narządów ostatecznych z zawiązków narządów pierwotnych (K. Ostrowski: Embriologia człowieka, podręcznik dla studentów medycyny, PZWL)
Podział położniczy
jajo (jajo płodowe) - zarodek rozwijający się od chwili zapłodnienia do zagnieżdżenia się w endometrium (...)
zarodek - w położnictwie termin zarodek używany jest dla określenia zarodka w trzecim tygodniu po owulacji, czyli w piątym tygodniu po rozpoczęciu ostatniej miesiączki (...) ósmy tydzień rozwoju został w położnictwie arbitralnie uznany za koniec rozwoju zarodkowego. (...) Dalej rozwijający się zarodek nazywany jest płodem. (K.Ostrowski: Embriologia człowieka, podręcznik dla studentów medycyny, PZWL)
Do niedawna obowiązujący podział urzędowy:
płód niezdolny do życia to płód o masie od 301 do 600g
noworodek niezdolny do życia to noworodek z masą ciała od 601 do 1000g i który albo nie wykazywał oznak życia albo żył krócej niż 24 godziny.
Obecnie za płód niezdolny do życia określa się urodzone dziecko o masie do 500g.
W 1971 roku w Polsce urodziła się dziewczynka o masie 450 g i długości 27 cm (1 pkt Apgar), żyje ona do dziś (rok 1981- PJ) i prawidłowo się rozwija (Nowak: Propedeutyka pediatrii, PZWL)
Najmniejsze dzieci, które żyją mają masę urodzeniową poniżej 400g i wiek ciążowy poniżej 20 tygodni. Według powyższych podziałów dzieci te są jednocześnie płodami niezdolnymi do życia i noworodkami. Zestawienie różnych podziałów posługujących się identycznymi nazwami o różnym niekiedy znaczeniu wskazuje na bezsens powoływania się na nie w jakichkolwiek dyskusjach merytorycznych, gdyż są one tylko wyrazem przyjętej umowy (konwencji) dotyczącej ciągłego i niepodzielnego okresu rozwoju człowieka.
Poniżej zamieszczone zostały zdania dotyczące rozwoju człowieka z podręczników akademickich lub prac popularnych różnych autorów. Znane z kart książki są mi tylko poglądy jednego autora CR Austina z Wielkiej Brytanii, który jest zwolennikiem zabijania dzieci do 22 tygodnia ciąży. Polecam uwadze szczególnie jego definicje. Wszystkie zdania i podziały oraz definicje są dosłownymi lub prawie dosłownymi ( z zachowaniem sensu) cytatami wymienionych obok cytatów autorów).
Nie są więc i nie miały być wyrazem mego osobistego przekonania a tylko zebraniem informacji często trudno dostępnych dla czytelników nie zainteresowanych medycyną rozwojową czy biologią rozwoju. Publikacje pochodzą z okresu obowiązywania oficjalnej doktryny i prawa proaborcyjnego w Polsce i są polecane przez Rady Naukowe lub MZiOS jako podręczniki lub literatura uzupełniająca. Mam nadzieję, że w ten sposób uniknę pomówienia o tendencyjny dobór cytatów. Mimo starań nie udało mi się znaleźć polskiego lub obcego podręcznika, który w rozdziałach dotyczących embriologii szczegółowej nie nosiłby tytułu, bądź nie znajdowałoby się w treści stwierdzenie, że jest to embriologia człowieka lub rozwój człowieka.
Będę wdzięczny za nadesłanie tytułu takiej publikacji.
Piotr Jurkowski
„Rozwój jest procesem ciągłym, rozpoczynającym się od poczęcia i postępującym według kolejno następujących po sobie etapów aż do zgonu. Dzieci siedzą, zanim zaczną stać, wymawiają pojedyncze słowa, zanim zaczną mówić zwrotami i zdaniami oraz rysują kółka, zanim zaczną rysować kwadraty. Rozwój nie przebiega ze stałą szybkością, lecz nagłymi przyspieszeniami, przerywanymi okresami spokoju w postaci płaskiej krzywej rozwojowej.” (Pediatria. współczesne postępowanie i leczenie, PZWL)
„Zapłodnienie, czyli połączenie się dwóch komórek płciowych: jaja i plemnika, oznacza początek nowego życia.” (CR. Austin i wsp.: Rozród ssaków, PZWL)
„Racjonalne będzie na pewno przyjęcie poglądu, że powstawanie istoty ludzkiej jest procesem ciągłym i progresywnym.” (CR. Austin i wsp.: Rozród ssaków, t 5, PZWL)
„Życie pozamaciczne nie jest czymś odrębnym, lecz dalszym ciągiem życia wewnątrzmacicznego. narodziny są dla dziecka jedynie zmianą środowiska jego egzystencji” (Nowak: Propedeutyka pediatrii, PZWL)
SŁOWNICZEK
(źródła: Polski Słownik Medyczny, Embrilogia człowieka, Położnictwo red. R. Klimek)
zygota - komórka diploidalna powstała z połączenia komórek płciowych
zarodek - embryo; u człowieka - rozwijający się osobnik w okresie od zapłodnienia do końca 8 tygodnia ciąży (def. położnicza ) lub do powstania pierwotnych narządów osiowych takich, jak struna grzbietowa i cewa nerwowa, co następuje w końcu 7 tygodnia rozwoju
zapłodnienie - połączenie się gamet żeńskiej z męską i wytworzenie zygoty
gamety - komórki płciowe (plemniki, komórki jajowe)
płód - osobnik od 9 tygodnia (def. położnicza) lub od 7 tygodnia życia (def. embriologiczna) do porodu