Podstawy finansów i bankowości
Wykład XIV
Temat: Bank w gospodarce rynkowej
Bank - najczęściej wiąże się z charakterystyką działalności. Obowiązuje ustawa „Prawo bankowe” i z samej tej ustawy możemy się pokusić o definicje banku. Polskie prawo bankowe stanowi, że bank jest osobą prawną, działającą na podstawie zezwoleń upoważniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem powierzone mu środki. Ustawa mówi, że do podstawowej działalności baku należy:
Gromadzenie środków pieniężnych
Udzielanie kredytów
Prowadzenie rozliczeń pieniężnych.
Prowadzenie działalności bankowej wymaga określonych zezwoleń. Prawo w szczególny sposób chroni interesy osób powierzających pieniądze bankom. W Polsce zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej wydaje Komisja Nadzoru Bankowego. Komisja Nadzoru Bankowego jest organem niezależnym na jego czele stoi prezes NBP. Organem wykonawczym jest Generalny Inspektorat Nadzoru bankowego, który mieści się w strukturach Narodowego Banku Polskiego.
Aby uzyskać taką zgodę trzeba spełniać kilka wymogów:
Określone minimum kapitałowe
Posiadanie odpowiednich pomieszczeń
Stanowiska w banku muszą być pełnione przez kompetentne osoby.
Zastrzeżona jest nazwa bank i kasa oszczędnościowa. Kto bezprawnie używa tej nazwy może być karany nawet więzieniem. Bank jest przedsiębiorstwem. Jest nastawiony na maksymalizację zysku i pełni usługi społeczne. Za wyjątkiem banków spółdzielczych to są prawie w 100% banki akcyjne.
Bank różni się od przedsiębiorstwa:
Sferą formalno-prawną
Pełni inne funkcje w gospodarcze
Ma inne zasady księgowości i sprawozdawczości.
Bank jest przedsiębiorstwem, które sporządza największą ilość bilansów
System podatkowy.
Wiążącym aktem prawnym dla banku jest prawo o bankowości i zalecenia NBP. W bankach spółdzielczych obowiązuje jeszcze prawo spółdzielcze.
Biuro Informacji Kredytowej - zbiera informacje dotyczące kredytobiorców.
Modele sektora finansowego- w trakcie ewolucji systemu finansowego wytworzyły się dwa modele:
Anglo-saski - Opiera się na rynkach finansowych. Wpływa to na uniezależnienie wielkich korporacji przemysłowych od banków komercyjnych. Banki komercyjne są wykorzystywane tylko do operacji płatniczych, rozliczeniowych. Podstawowy dopływ kapitału odbywa się poprzez emisję papierów wartościowych i przez giełdę. W tym modelu istotną rolę odgrywają różnego rodzaju fundusze inwestycyjne i banki specjalne (inwestycyjne).
Niemiecko-japoński - Banki udzielające kredyty, oraz biorące depozyty.
Banki inwestycyjne - są to banki (firmy), które zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Dzięki pomocy banków inwestycyjnych, inwestorzy nie korzystają z pośrednictwa banków komercyjnych, by lokować środki w papierach wartościowych. Do banków inwestycyjnych zalicza się także instytucje nie mające charakterów banków, takie jak: Brokerzy(pośrednicy), maklerzy, dealerzy, underwriterzy (ubezpieczają emisję), doradcy finansowi.
W stanach w 1934 roku został wydany akt: Banking akt, który rozgraniczał banki inwestycyjne od komercyjnych. Mamy pojecie banku uniwersalnego, którym może zajmować się wszelką działalnością związana z rynkiem kapitałowym. Oznacza to że „w jednym domu bank prowadzi działalność inwestycyjną (investment banking) oraz kredytowo depozytową (comercial banking)”.
Banki w Polsce w okresie transformacji systemowej.
Po drugiej wojnie światowej w wyniku reform bankowych, w Polsce ukształtował się jednostopniowy system bankowy na czele z NBP, jako centralnym bankiem państwa i było kilka banków o charakterze branżowym:
Bank Inwestycyjny - bank pełnił nadzór nad całą inwestycją.
Bank Rolny
Bank Handlowy
Powszechna Kasa Oszczędnościowa
Bank Polska Kasa Opieki S.A
Uzupełnieniem tych banków były banki spółdzielcze.
Trwało to bez większych zmian do 1989
Na podstawi ustawy z 31 stycznia 1989 roku „Prawo bankowe i ustawy o NBP” mamy od tego momentu system dwu stopniowy. Pierwszy stopień to NBP, a drugi to banki komercyjne. Przesłankami były:
System musiał się dostosować do zmian zachodzących w gospodarce
Bezwzględny wymóg dostosowania się do UE. W traktacie o stowarzyszeniu jest zapis, że Unia konsekwentnie przestrzega zasad jednakowych korzyści, która chroni państwa członkowskie przed ich nierównoprawnym traktowaniem w państwach nie należących do Unii (np.: Polska).
W tej chwili 80% systemu bankowego jest własnością obcego kapitału. Normy UE to udział kapitału zagranicznego w wzajemnym przenikaniu to 10-15%.
Reforma systemu bankowego odbywała się etapowo:
W I etapie ze struktur NBP wydzielono Powszechną Kasę Oszczędności. Przejęła rozliczanie kredytów, obsługę ludności i rozliczała kredyty mieszkaniowe, Udzielała też kredytów dla podmiotów gospodarczych.
W 1988 roku rozpoczął się II etap. Urealniono stopy od kredytów i depozytów. Rozporządzeniem Rady ministrów z 11 kwietnia 1988 roku z NBP wyodrębniono 9 banków, w formie jednoosobowych spółek skarbu państwa. Po to zostały powołany, by konkurować z bankami zagranicznymi. Były to:
Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie (PBK)
Bank Gdański w Gdańsku
Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie
Bank Śląski w Katowicach
Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu
Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie
Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi
Bank Zachodni we Wrocławiu
Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie
III etap przypadł na rok 1889. Sejm ustanowił dwie ustawy „Prawo bankowe” i „O NBP” Na mocy tych ustaw banki stały się:
samodzielnymi, samo finansującymi się jednostkami organizacyjnymi, prowadzącymi działalność na podstawie statutu, pomagająca przede wszystkim na gromadzeniu środków pieniężnych, przeprowadzaniu rozliczeń pieniężnych, oraz udzielaniu kredytów i pożyczek pieniężnych.
Banki mają prawo tworzenia spółek prawa handlowego i cywilnego, oraz spółdzielni, oraz podejmowania działalności gospodarczej w innych formach. Zniesione zostały podmiotowe i terytorialne ograniczenia działalności banków.
Jednostki gospodarcze uzyskały pełną swobodę wyboru banku, a całokształt stosunków pomiędzy klientem a bankiem został oparty na umowach.
Stworzono warunki do konkurencyjności między bankami, co spowodowało odejście banków od specjalizacji branżowej.
Zmieniły się relacje pomiędzy bankami komercyjnymi a bankiem centralnym. Odstąpiono od metod administracyjnych, np.: limitujących kredyty. Bank centralny zaczął używać narzędzia ekonomicznych takich jak:
Stopy procentowe
Rezerwy obowiązkowe
Kursy walutowe
Operacje otwartego rynku
Te 9 banków do 1996 roku miały się sprywatyzować.
Duże zmiany przeszedł sektor bankowości spółdzielczej. Naczelnym jest Bank Gospodarki Żywnościowej (BGŻ). Bank spółdzielcze zostały włączone w ramy dziewięciu banków regionalnych. Banki regionalne mają pełną autonomię.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl