GRZYBY ustalono ponad 250 000 gatunków grzybów, ale tylko część jest w pewnych warunkach szkodliwa dla człowieka • niekorzystne efekty zdrowotne u ludzi powiązane są z intensywnym narażeniem na kontakt z pleśniami z rodzaju Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Trichoderma czy Stachybotrys • biologicznym narażeniem organizmu są głównie zarodniki grzybów, jako naturalny składnik bioaerozolu i najsilniej alergizująca część grzybów Heterotroficzne organizmy eukariotyczne, Nie zawierają chlorofilu • Ściana komórkowa zbudowana z chityny + domieszki glukanu, celulozy/innych polimerów • Ciało grzybów - plecha; nitkowato rozgałęziona - grzybnia; każde odgałęzienie -strzępka Wyróżniamy zarówno formy wielo- jak i jednokomórkowe • Trawienie pozakomórkowe • Ich odżywianie zachodzi na drodze saprotrofii, pasożytnictwa lub symbiozy • Rozmnażanie bezpłciowe (zarodniki, pączkowanie, fragmentacja) • Rozmnażanie płciowe (3 etapy: plazmogamia, kariogamia, mejoza) • Głównym zadaniem zarodników jest ułatwienie grzybom rozprzestrzeniania się oraz przetrwanie niekorzystnych warunków Podstawową jednostką budulcową pleśni jest wielokomórkowa lub wielojądrowa strzępka. Zorganizowana struktura wielu strzępek nazywana jest grzybnią (mycelium). Rodzaje grzybni cenocentryczna - zbudowana z komórek zawierających wiele jąder; wielokomórkowa - gdy strzępki grzybni są podzielone poprzecznymi przegrodami (septami) powierzchniowa (powietrzna) -służy do pobierania z powietrza tlenu oraz do wydalania dwutlenku węgla i wody substratowa (wgłębna) - wnikająca do podłoża Zarodnikowanie Rozmnażanie wegetatywne pleśni zachodzi głównie przez tworzenie się zarodników (spor). Ze względu na budowę i sposób powstawania spor wyróżnić można: Endospory -zarodniki wytwarzane w zarodniach zwanych sporangium np. u Mucor i Rhizopus Konidia - są formowane egzogeniczni (egzospory) na wierzchołkach strzępek powietrznych np. u Aspergillus i Penicillium Artrospory powstają w wyniku fragmentacji strzępki wegetatywnej u pleśni Geotrichum candidum. • Powszechnie występujące saprofity stanowiące ważne ogniwo w krążeniu węgla, azotu i innych pierwiastków - grzyby należące do 4 grup: • Oomycetes - lęgniowce • Zygomycetes - sprzężniaki • Ascomycetes - workowce • Deuteromycetes - grzyby niedoskonałe Klasa Oomycetes • Grzyby wodne i lądowe • Rozmnażanie bezpłciowe - dwuniciowe zoospory • Rozmnażanie płciowe - bezpośredni kontakt gametangiów • Saprolegnia sp. , Leptomitus sp. - „pleśń wodna” • L. lacteus - masowo w wodach silnie zanieczyszczonych substancjami organicznymi Klasa Deuteromycetes (stara nazwa - Fungi imperfecti) • Grzybnia wielokomórkowa (podzielona septami), rozgałęziona • Klasę Deuteromycetes reprezentują drożdże i pleśnie • Rozmnażanie tylko wegetatywne • Rozmnażanie wegetatywne - z grzybni wyrasta strzępka owoconośna (konidiofor), na której powierzchni znajdują się zarodniki zewnętrzne - konidia (egzospory) - Klasa Zygomycetes - Sprzężniaki Grzybnia jednokomórkowa, wielojądrowa Rozmnażanie wegetatywne i generatywne Rozmnażanie wegetatywne - zarodnikowanie (endospory). W wyniku rozwoju komórki wegetatywnej strzępki powstaje strzępek owoconośny zwany sporangioforem . Na szczycie sporangioforu formuje się zarodnia - sporangium. W zarodni powstają zarodniki zwane sporangiosporami. Zarodnia łączy się ze strzępką wegetatywną kolumellą. Rozmnażanie generatywne - w wyniku zlania dwóch odcinków strzępek grzybni (gametangia) powstaje zygospora, która kiełkuje tworząc nową grzybnię. Rodzaj Rhizopus - grzybnia pleśni z rodzaju Rhizopus sp. wrasta częściowo pod powierzchnię za pomocą chwytników. Chwytniki wyrastają ze stolonów (strzępek grzybni rosnącej na powierzchni). Występuje często na powierzchni produktów spożywczych np. owocach i chlebie. Najważniejsi przedstawiciele to gatunki: Rhizopus nigricans, Rhizopus microsporus, Rhizopus stolonifer. Rhizopus nigricans - często porasta produkty spożywcze np. owoce i chleb, początkowo tworzy grzybnię białą, a następnie szarą Klasa Ascomycetes • Jednokomórkowe / wielokomórkowe o nitkowatej grzybni, septowane • Rozmnażanie bezpłciowe - pączkowanie, konidia • Rozmnażanie płciowe - zarodniki workowe (askospory) W powietrzu występują najczęściej rodzaje: Penicillium, Aspergillus, Alternaria, Fusarium, Cladosporium • Rodzaj Mucor - pleśnie te tworzą pojedyncze zarodnie na szczycie rozgałęzionych lub nie rozgałęzionych strzępek. Tworzą wysoką grzybnię o wełniastej strukturze. • Występują na owocach, pieczywie oraz ziarnach zbóż. Najważniejsi przedstawiciele to gatunki: Mucor mucedo, Mucor racemosus, Mucor javanicus, Mucor rouxii. • Mucor mucedo - często występuje na psujących się owocach. Rodzaj Penicilium - pędzlaki • Wytwarzają charakterystyczne rozgałęzione konidiofory. Konidia powstają na szczycie butelkowatych komórek konidiotwórczych-fialid. Fialidy wyrastają z metuli. U pędzlaków nie wyróżnia się kolumelli. • Młoda grzybnia jest biała, a następnie przybiera kolor zarodników charakterystycznych dla gatunku (np. żółty, zielony, niebieski). Rodzaj Aspergillus • Kropidlaki, wytwarzają konidiofory nierozgałęzione, rozszerzone i zaokrąglone. Na powierzchni kolumelli wyrastają metule, a następnie fialidy (komórki konidiotwórcze) lub tylko fialidy Rodzaj Aspergillus • Ważniejsi przedstawiciele rodzaju Aspergillus: Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Aspergillus ochraceus, Aspergillus parasiticus, Aspergillus glaucus, Aspergillus oryzae. • Pleśnie Aspergillus są bardziej puszyste niż pleśnie Penicillium, młoda grzybnia jest biała, z czasem przybiera kolor zarodników (czarny, zielony, brązowy). |
Rodzaj Fusarium Grzybnia Fusarium zwykle zabarwiona jest na kolor czerwony, różowy. Często występuje na roślinach, głównie zbożach, ale także często spotykany w powietrzu, np. Fusarium graminearum, Fusarium sporotrichoides, Fusarium proliferatum, Fusarium lini, Fusarium avenaceum Morfologia pleśni - opis makroskopowy Przy opisie morfologii koloni pleśni pod uwagę brane są następujące cechy: wygląd i zabarwienie grzybni, zmiany barwy w czasie zarodnikowania, zmiany barwy od spodu grzybni wielkość kolonii - duże, średnie, małe, drobne, średnica kolonii podana w milimetrach brzeg kolonii: równy, falisty, postrzępiony itp. obecność stref koncentrycznych rodzaj powierzchni kolonii np. wełniasta, puszysta, zbita, skórzasta itp. Zagrożenia mikologiczne Obfitość i różnorodność występujących gatunków grzybów mikroskopowych w otoczeniu, sprawia że coraz więcej grzybów uważanych dotąd za typowe saprotrofy staje się oportunistami Łatwość ich adaptacji do zmian środowiskowych, powoduje, że grzyby zasiedlają nowe nisze ekologiczne takie, jak np. organizm żywego gospodarza-żywiciela Dodatkowa możliwość rozproszenia i przenoszenia z wiatrem na duże odległości wpływa negatywnie na zdrowie ludzi i środowisko naturalne Skutki zdrowotne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, astma oskrzelowa, syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym, „płuco rolnika” grzybicze alergiczne zapalenie zatok aspergiloza oskrzelowo-płucna alergiczny nieżyt błony śluzowej zapalenie spojówek
PIERWOTNIAKI ● Jednokomórkowe organizmy o zróżnicowanej budowie morfologicznej ● Otoczone pelikulą ● Komórki wypełnia cytoplazma, często podzielona na zewnętrzną ektoplazmę oraz ulokowaną centralnie w komórce endoplazmę ● Głównie organizmy heterotroficzne, część może odżywiać się autotroficznie Znaczenie pierwotniaków ● Pomoc przy wchłanianiu błonnika (orzęski u przeżuwaczy) czy trawieniu celulozy (wiciowce u termitów) ● Użyźnianie gleby uczestniczenie w tworzeniu próchnicy ● Pokarm dla innych zwierząt (skład zooplanktonu) ● Tworzą pokłady skał wapiennych na dnie zbiorników wodnych ● Skamieniałości przewodnie, na podstawie których ocenia się wiek osadów ● Wskaźniki czystości zbiorników wodnych ● Wykorzystywane przy biologicznym oczyszczaniu ścieków ● Pasożyty roślin i zwierząt ● PASOŻYTNICTWO stały lub czasowy związek między dwoma organizmami, z których jeden (pasożyt) jest uzależniony metabolicznie (bezpośrednio lub pośrednio) od drugiego (żywiciel) i żyje jego kosztem Podział pasożytów ● Bezwzględne i względne ● Czasowe, okresowe i stałe ● Stenokseniczne i eurykseniczne ● Zewnętrzne i wewnętrzne ● Kosmopolityczne i zawleczone Podział żywicieli ● Główny i pośredni ● Parateniczny ● Przypadkowy Drogi wnikania pasożytów ● Pokarmowa ● Inhalacyjna ● Płciowa ● Przez łożysko ● Zarażenia przez: ● Skórę (aktywne, z pomocą wektorów) ● Błonę śluzową ● Spojówkę, rogówkę Pierwotniaki - pasożyty człowieka ● Plasmodium sp. ● Leishmania sp. ● Trypanosoma sp. ● Babesia sp. ● Toxoplasma sp. ● Giardia sp. ● Cryptosporidium sp. ● Entamoeba sp. ● Trichomonas sp. ● Isospora sp. ● Blastocystis sp.
|
Trypanosoma brucei gambiense Trypanosoma brucei rhodesiense ● Typ: Sarcomastigophora ● Klasa: Zoomastigophorea ● Rząd: Kinetoplastida ● Podrząd: Trypanosomatina ● Transmisja: muchy tse-tse (Glossina palpalis, G.morsitans), ● Transfuzja krwi, transmisja przez łożysko ● Trypomastigota - wrzecionowata, duże jądro i kinetoplast, występuje wić i długa błona falująca; postać pozakomórkowa; w jelicie owada i płynach ssaków ● Epimastigota - wrzecionowata, duże jądro, wić i krótka błona falująca; postać pozakomórkowa, w hodowli / u stawonoga ● Promastigota - wrzecionowata, duże jądro, wić, brak błoby falującej; postać pozakomórkowa, w hodowli / u stawonoga ● Amastigota - okrągła, owalna, okrągłe jądro, brak wolnej wici i błony falującej; postać wewnątrzkomórkowa, w komórkach ssaka ● I stadium: grudkowaty odczyn zapalny w miejscu ukłucia; bolesny wrzód; 1-2 tygodnie ● II stadium: przechodzenie do węzłów chłonnych, zwłaszcza szyjnych (objaw Winterbottoma); wykrywane we krwi ● Gorączka, dreszcze, osłabienie, tachykardia, zapalenie mięśnia sercowego ● III stadium: objawy neurologiczne, wykrywane w płynie mózgowo-rdzeniowym ● Obrzęk na twarzy, skurcze mięśni twarzy, brak koordynacji ruchowej, trudności w mówieniu, przeczulica dotykowa Rodzina: Reduviidae Triatoma infestans Rezerwuar: ponad 100 gatunków ssaków (głównie zwierzęta domowe) ● W miejscu wniknięcia - charakterystyczny guzek (chagoma), bardzo bolesne, znikają po 2-3 m-cach ● Postać ostra: ZOM, zapalenie mięśnia sercowego, tachykardia ● Postać przewlekła: powiększenie serca, wsierdzia i osierdzia, rozszerzenie moczowodów, dwunastnicy, jelita Leishmania donovani Leishmania tropica Leiszmanioza narządowa - rezerwuar - ssaki (na subkontynencie indyjskim - ludzie) Choroba - kala-azar, czarna choroba, atakowanie układu siateczkowo- śródbłonkowego i narządów wewnętrznych Inkubacja: 10 dni-10 lat Bóle głowy, nieregularna gorączka, czarne zabarwienie skóry W postaci ostrej śmierć może nastąpić w ciągu kilku tygodni, w przewlekłej w ciągu 2-3lat Wektor - moskity z rodzaju Phlebotomus Leiszmanioza skórna -rezerwuary - ssaki, możliwe jest zarażenie kontaktowe Leiszmanioza skórna: ● ogniskowa: zmiany pierwotne w miejscu ukłucia, zmiany martwicze, owrzodzenia ● rozsiana: guzki, owrzodzenia na twarzy i kończynach ● błon śluzowych (espundia): w miejscu ukłucia, potem wtórne ogniska w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, gardła, nosa, także odbytu, w pochwie, na napletku; obserwowane duże zniekształcenia twarzy, utrata głosu Plasmodium vivax Plasmodium falciporum Plasmodium malariae Plasmodium ovale Typ:Apicomplexa Rząd: Eucoccidiorida Rodzina:Plasmodiidae Rodzaj: Plasmodium Gatunek: Plasmodium sp. ● P. vivax - zimnica trzydniowa ● P. malariae - zimnica czterodniowa ● P. falciparum - zimnica podzwrotnikowa ● P. ovale - zimnica przypominająca trzeciaczkę Wektor - komary (Anopheles • gorączka występuje w czasie uwalniania merozoitów z erytrocytów (P. vivax i P. ovale co 48h, natomiast w przypadku P. malariae co 72h) • P. falciporum nie daje tak wyraźnych objawów gorączkowych. Powoduje postać mózgową choroby •W przypadku inwazji P. ovale i P. vivax choroba lub jej nawroty mogą wystąpić po miesiącach albo latach (pasożyty wytwarzają specjalne formy - hipnozoity) •Powikłania malarii •ciężka niedokrwistość •pęknięcie śledziony •malaria mózgowa - objawiająca się zaburzeniami przytomności do śpiączki włącznie, •hipoglikemia •skaza krwotoczna •niewydolność nerek •ostra niewydolność oddechowa (obrzęk płuc albo ARDS) •wstrząs. •nadreaktywny zespół malaryczny z hipersplenizmem (zespół splenomegalii tropikalnej) •zespół nerczycowy •chłoniak Burkitta •zwłóknienie wsierdzia ● Typ: Apicomplexa ● Rząd:Piroplasmida ● Rodzina:Babesiidae ● Rodzaj: Babesia ● Transmisja: kleszcze z rodzajów Ixodes sp., Dermatocentor sp., Boophilus sp. ● Żywiciel pośredni: drobne gryzonie (Microtus sp., Apodemus sp., Myodes sp ● B. microti ● Inwazja bezobjawowa, objawy grypopodobne ● Nieregularna gorączka, dreszcze, bóle głowy ● Postać ostra: anemia, żółtaczka, spłycenie oddechu, parazytemia sięga 85% ● B. divergens ● Podobne objawy, cięższy przebieg mimo niższej parazytemii ● Nieleczone: odma płucna, zatrzymanie pracy nerek |