VI Metainformacja, metatekst, hipertekst
Henryk Greniewski, twórca polskiej szkoły cybernetycznej: „Zdolność do tworzenia i transformowania metainformacji wydaje się pierwszą istotną różnicą między człowiekiem a zwierzęciem”.
Metainformacja to informacja o innej informacji, nadbudowana nad inną informacją (termin po raz pierwszy użyty został przez Henryka Braniewskiego, powstał przez analogię do wcześniej zdefiniowanych terminów metamatematyka i metajęzyk).
Każda metainformacja komunikuje coś o innej informacji, może więc komunikować coś o:
rodzaju procesu informacyjnego, czyli o:
pobieraniu informacji z jakiegoś źródła
Z komunikatu prasowego dowiedzieliśmy się, że…
nadawaniu informacji
Sławomir Gilonka z SGH mówił o…
utrwalaniu informacji
Nasz reporter zanotował, że…
przetwarzaniu (transformowaniu) informacji
Z zachowania się zwierząt leśnicy wnioskują, że…
elementach sytuacji informacyjnej:
źródle informacji
Z komunikatu PAP dowiadujemy się, że…
nadawcy informacji
Carnap sformułował swą myśl…
odbiorcy informacji
Nasz wysłannik dowiedział się, że…
potencjalnym odbiorcy informacji (obiekcie przeznaczenia informacji, jej adresacie)
Związek zawodowy powiadomił wszystkich pracowników, że…
języku informacji
Trener Gmoch powiedział, że…
(powiedzieć informuje, że informacja została sformułowana w języku naturalnym)
kanale informacyjnym
Kowalski zobaczył, że…
(zobaczyć implikuje kanał wizualny)
cechach sygnału stanowiącego materialny nośnik informacji
Halo! - krzyczy Jan do mikrofonu.
(krzyczeć informuje o dużym natężeniu sygnału akustycznego)
instrumentach informacyjnych
Kowalski telefonował, że…
wartości informacji
Jan skłamał, że…
(kłamać informuje, że nadawca celowo podał nieprawdziwą informację, chcąc wprowadzić odbiorcę w błąd)
a także o innych aspektach informacji.
Tak więc człowiek przekazuje innemu człowiekowi nie tylko treść odebranych przez siebie informacji, ale bardzo często udziela o tej informacji dodatkowych wiadomości.
Metainformacji udzielamy między innymi wtedy, gdy sądzimy, że odbiorcę interesuje źródło informacji, lub gdy sami wolimy je podać, by uwolnić się od odpowiedzialności za jej prawdziwość, np:
Słyszałam, że Kowalski obronił wczoraj doktorat.
Metainformacyjną funkcję pełni też w języku naturalnym tzw. kategoria określoności i kategoria nieokreśloności, która w niektórych językach (np. angielskim i niemieckim) otrzymuje gramatyczny wykładnik w postaci tzw. rodzajników, a w innych (np. polskim) wykładników leksykalnych lub pozycyjnych. Informują one o tym, czy nadawca komunikatu, ewentualnie również jego odbiorca, posiadają o obiekcie, nazywanym (denotowanym) przez towarzyszący takiemu wykładnikowi rzeczownik, informację pozwalającą na jego identyfikację oraz ewentualnie o tym, czy nadawca komunikatu zamierza udostępnić ją odbiorcy komunikatu, czy też nie.
Uczeń ten przyniósł mi list od znajomych.
Ten uczeń przyniósł mi list od znajomych.
Jakiś uczeń przyniósł mi list od znajomych.
Pewien uczeń przyniósł mi list od znajomych.
Metainformacja zawarta jest też w innych leksykalnych wykładnikach określoności/nieokreśloności takich jak: któryś, jeden z, ktoś oraz w rodzajniku określonym.
Metainformowanie jest w procesie komunikacji na tyle ważne, że w wielu językach wykształciły się specjalne struktury gramatyczne służące przekazywaniu metainformacji. W języku polskim temu celowi służy tzw. mowa zależna.
W niektórych językach (np. tureckim, bułgarskim i macedońskim) w funkcji metainformacyjnej wyspecjalizowały się osobne formy gramatyczne czasownika - tzw. auditivus (lub imperceptivus), który wyraża czynności i stany jedynie zasłyszane przez nadawcę informacji (tryb nieświadka) oraz perceptivus służący do przekazywania informacji o stanach i czynnościach bezpośrednio zaobserwowanych przez nadawcę (tryb świadka). W tych językach każde zdanie zawiera więc metainformację, gdyż obligatoryjne jest wybranie jednego z dwóch powyższych trybów. W języku polskim taką metainformację możemy wprowadzić, ale nie jest to konieczne.
W funkcji metainformacyjnej wyspecjalizowało się wiele czasowników, które poza komunikowaniem rodzaju procesu informacyjnego, zawierają też informację o innych elementach układu informacyjnego. Mamy tu na przykład:
czasowniki relacjonujące proces odbierania informacji niesformułowanej w języku naturalnym dotyczącej otaczającego odbiorcę środowiska
wzrok: widzieć, zobaczyć, oglądać
słuch: słyszeć, usłyszeć, podsłuchać
smak: czuć, poczuć
węch: czuć, poczuć
dotyk: czuć, poczuć
bez określenia receptora: zauważyć, zorientować się
czasowniki mówiące o odbieraniu informacji dotyczącej stanu organizmu: czuć, poczuć
czasowniki relacjonujące proces odbierania informacji, której źródła nie można bliżej sprecyzować: czuć, wyczuć
czasowniki mówiące o nastawieniu na odbiór informacji:
wizualnej: patrzeć, rozglądać się
akustycznej: słuchać, przysłuchiwać się
za pomocą węchu: wąchać; węszyć
za pomocą dotyku: macać, obmacywać
bez określenia kanału informacyjnego: poszukiwać, wyszukiwać
czasowniki relacjonujące proces przetwarzania informacji:
określające rodzaj transformacji: domyślić się, obliczyć, odgadnąć
wskazujące relację „bycia informacją wejściową”: widać, wynikać
czasowniki relacjonujące językowe procesy informacyjne, takie jak:
proces odbierania informacji sformułowanej w języku naturalnym: słuchać, słyszeć; czytać, odczytać
proces nadawania informacji językowej, w tym czasowniki:
charakteryzujące stronę fizyczną tekstu: bazgrać, kaligrafować; bełkotać, chrypieć, jąkać się
mówiące o istnieniu szumu w kanale informacyjnym: bełkotać, mamrotać
czasowniki charakteryzujące informację, a wśród nich:
określające formę i zawartość treściową informacji: adresować, dedykować
określające informację dotyczącą zdarzeń przyszłych: przepowiadać, prorokować
określające stosunek treściowy informacji do innych informacji: argumentować, komentować, negować, potwierdzać
czasowniki określające stosunek nadawcy informacji do obiektów, a których informuje: drwić, żartować, ironizować
czasowniki charakteryzujące funkcję informacji: polecać, prosić, żądać (funkcja apelatywna); obiecywać, ślubować, zobowiązywać się (funkcja deklaratywna)
czasowniki charakteryzujące stan umysłowy nadawcy informacji: majaczyć, pleść
czasowniki charakteryzujące sytuację informacyjną: zagaić, odezwać się, wtrącić, odpowiedzieć
czasowniki wskazujące na narzędzie informacji: telefonować
czasowniki charakteryzujące stan pamięci urządzenia informacyjnego: pamiętać, przypominać sobie, wiedzieć, znać.
Wartość informacji zależy od:
prawdziwości informacji,
zgodności przekazu informacyjnego ze stanem faktycznym tego wycinka rzeczywistości pozajęzykowej, który dana wypowiedź komunikuje,
dokładności odwzorowania rzeczywistości w komunikacie,
stanu poinformowania odbiorcy, posiadanych już przez niego informacji,
prawdopodobieństwa uzyskania przez odbiorcę danej informacji,
stopnia redundancji informacji, rozumianej jako nadmiarowość sygnału, a więc stosunek elementów jego formy do niesionej przez nie treści,
stopnia zniekształcenia sygnału informacyjnego, tzw. szumu informacyjnego.
Oceny wartości informacji można dokonać z dwóch punktów widzenia:
z punktu widzenia odbiorcy informacji (może nim być adresat informacji),
z punktu widzenia nadawcy informacji, który równocześnie z nadaniem informacji komunikuje lub sugeruje adresatowi jej wartość.
Najważniejszym kryterium w ocenie wartości informacji jest jej prawdziwość.
Wiele wyrazów zawiera informację o opinii odbiorcy o przekazanej przez nadawcę informacji - komunikowana jest głównie fałszywość informacji (z założenia przekazana informacja powinna być prawdziwa):
nadawca nadał informację fałszywą niecelowo: mylić się, pomylić się, błędny;
nadawca nadał informację fałszywą celowo, zakładając, że przez adresata będzie przyjęta jako prawdziwa: kłamać, okłamywać, bujać, łudzić; kłamliwy; kłamca, kłamczuch, łgarz.
Odrębną podklasę stanowią wyrazy oceniające informację niekoniecznie sformułowaną w języku naturalnym (oszustwo, oszukać, wykiwać, nabrać; oszust, kanciarz).
Zależnie od charakteru informacji możemy wyróżnić również wyrazy oceniające informację w zasadzie niejęzykową, a wśród nich nazywające proces informacyjny (udawać, symulować, pozorować, fałszerstwo), oceniające nadawcę takiego komunikatu (symulant, fałszerz) oraz nazywające taki komunikat (falsyfikat).
Czasem fałszywy komunikat ma spełniać rolę sprawczą czyli wywołać odpowiednią reakcję adresata: podstęp, prowokować, prowokacja; prowokator.
Celem nadania informacji nieprawdziwej może być ukrycie przed adresatem informacji prawdziwej: zakłamywać, zwodzić, kamuflować, zatuszować.
Zachowania informacyjne mające na celu nadawanie informacji z celowo wprowadzonym szumem informacyjnym w plamie treści: dezorientować, dezinformować, krętactwo, matactwa; krętacz; gmatwać.
Wyrazy zawierające ponadto komponent znaczeniowy komunikujący treść nadanej informacji, który można by określić jako: informacja podaje nieprawdziwy, bo nieistotny w danej sytuacji, powód zachowania nadawcy o sytuacji, gdy nadawca nie chce się zachować w sposób od niego oczekiwany: wykręcać się, wymawiać się, wymówka, pretekst.
Wyrazy, które komunikują nie tylko celowe działanie informacyjne podające informację nieprawdziwą w celu wprowadzenia adresata w błąd, ale zawierają też wartościowanie takiego zachowania pod względem moralnym: obmawiać, oczerniać, pomówić, szkalować, zniesławić, deprecjonować; oszczerca.
Wyrazy oceniające prawdziwość informacji i komunikujące, że jej adresat zna stan faktyczny, co presuponuje nadawca metainformacji dokonujący jednocześnie jej oceny jako nieprawdziwej i komunikujący, że została ona nadana w celu wmówienia adresatowi jej prawdziwości: wmawiać, insynuować; insynuacja; insynuator.
Wyrazy komunikujące niepewność nadawcy metainformacji co do prawdziwości informacji: plotkować; plotka, pogłoska.
Wyraz komunikujący niepewność w przypadku gdy nadawca metainformacji jest równocześnie nadawcą informacji i ustosunkowuje się do informacji nadawanej w tym samym akcie komunikacyjnym: jakoby.
Wyrażenia zawierające komponent semantyczny informujący o niepewności nadawcy informacji co do jej prawdziwości:
gdy nadawca sądzi, że informacja jest nieprawdziwa: rzekomo, pozornie, wątpliwie; wątpić,
gdy nadawca sądzi, że informacja jest prawdziwa: chyba, prawdopodobnie, niewątpliwie; wydawać się, być przekonanym.
Ocena prawdziwości informacji może być też dokonana pośrednio, poprzez podanie oceny jej nadawcy, kwalifikującej go jako nadawcę komunikującego zazwyczaj informacje prawdziwe (prawdopodobny, wiarygodny) lub nieprawdziwe (kłamca, łgarz, niewiarygodny).
Zgodność z rzeczywistością komunikuje przede wszystkim słowo prawda, niezgodność słowa nieprawda i fałsz.
Wyrażenia związane z korygowaniem przez odbiorcę komunikowanych mu ocen rzeczywistości: przesadzać, przesada, wyolbrzymiać, koloryzować, wypaczać; parodiować, parodia, karykatura, reklama, propaganda, uproszczenie, eufemizm.
Wyrażenia zawierające metainformację mówiącą o tym, że podana w komunikacie ocena rzeczywistości jest zaniżona (pesymistyczny, pesymizm, katastroficzny, czarnowidz, malkontent; pamflet, paszkwil) lub zawyżona (optymistyczny, optymizm, idealistyczny, idealizować; panegiryk, dytyramb) za ze względu na wartość dobre:złe.
Wyrażenia komunikujące wartość, jaką przedstawiają dla odbiorcy informacje wyrażone w komunikacie oceny rzeczywistości: obiektywny, obiektywizm; subiektywny, subiektywizm.
Wartość komunikatu oceniana na podstawie relacji zachodzącej między informacją a rzeczywistością może być oceniana w kategoriach prawdy i fałszu tylko wtedy, gdy zakłada się istnienie jakiegoś przyporządkowania między elementami komunikatu i elementami rzeczywistości. Czasem jednak dziedzina będąca podstawą weryfikacji prawdziwości przekazywanej w komunikacie informacji jest zbiorem pustym czyli informacji, której dotyczy komunikat metainformacyjny, nie odpowiada żadna realnie istniejąca sytuacja. Prymarnym źródłem informacji jest wtedy jej nadawca, nie uzyskał jej bowiem w wyniku żadnego innego wcześniejszego procesu informacyjnego. O takim właśnie braku odniesienia informacji do rzeczywistości informują wyrażenia: urojenie, imaginacja, wyobrażać sobie, wyobrażenie, mrzonka, fantazjować, halucynować, omam, zmyślać.
Wśród wyrażeń metainformacyjnych oceniających prawdziwość informacji przez jej nadawcę można wyróżnić klasę wyrażeń deklaratywnych, podkreślających prawdziwość komunikatu: przysięgać, gwarantować, ręczyć, deklarować, zaklinać się, zaświadczać.
Wśród wyrażeń deklaratywnych wyróżnić szczególnie należy te, które w strukturze powierzchniowej zdania konotują proces nadawania informacji i dotyczą zdarzeń przyszłych w stosunku do sytuacji informacyjnej i to tylko takich zdarzeń, które mogą zaistnieć tylko wtedy, kiedy przyczyni się do tego nadawca informacji: obiecywać, obietnica, przyrzekać, przyrzeczenie, zobowiązać się, zobowiązanie, ślubować. Komunikat taki może być wyrażony również środkami pozajęzykowymi, takimi jak gesty lub intonacja.
Szczerość powyższych komunikatów może być podważona przez takie wyrażenia jak obiecanki cacanki.
Bardzo często nową informację pozyskujemy nie bezpośrednio z otaczającego nas świata za pomocą narządów zmysłów, ale w wyniku operacji myślowych przeprowadzonych na wcześniej już uzyskanych informacjach. W tym wypadku źródłem informacji są inne informacje, które zostały przetworzone, a procesy myślowe to transformowanie informacji wejściowych (przesłanek). Na mocy przesłanki w procesie wnioskowania dochodzi się do konkluzji. Konkluzja może mieć różną wartość, ponieważ rzadko kiedy dochodzi się do niej wskutek wnioskowania logicznego, częściej jest to wnioskowanie uprawdopodobniające, a więc wnioskowanie redukcyjne, przez analogię lub statystyczne. Do tego samego wniosku można dojść na podstawie różnego rodzaju przesłanek, od których zależy wartość uzyskanej w procesie transformacji informacji. Określenie rodzaju przesłanki w pewnym sensie określa więc stopień prawdopodobieństwa konkluzji, a więc i wartość informacji. Do tego typu wyrażeń należą: dowodzić, dowieść, implikować, oznaka, świadectwo, uzasadniać, wróżyć, wskazać, sygnalizować, zapowiedź, zwiastować.
Wyrażenia zwierające komponent znaczeniowy mówiący o wartości uzyskanej w wyniku transformacji informacji przez podanie stopnia prawdopodobieństwa konkluzji: wniosek, hipoteza, domniemanie, przypuszczać, twierdzenie, domysł, konkluzja.
Wyrażenia pośrednio wskazujące na wartość uzyskanej w wyniku przetworzenia informacji (poprzez określenie procesu transformacyjnego): domyślać się, obliczać, oceniać, odgadywać, szacować, dedykować, kalkulować, spekulować, zgadywać.
Wartość informacji jest wielkością względną i zależną od stanu poinformowania odbiorcy. Największą wartość ma dla niego informacja nowa, wcześniej nieznana (nowina, odkrycie; wykryć, wyjaśnić, odgadnąć, dociec - zawierają dodatkową informację o tym, że informacja była oczekiwana przez odbiorcę). Dużą wartość dla odbiorcy przedstawia również potwierdzenie jego hipotezy. Inną wartość, minimalną, ma dla odbiorcy wiadomość wcześniej już mu znana (banał, frazes, ogólnik; oczywisty, oczywistość, istotnie).
Wyrażenia komunikujące niezgodność informacji z informacjami posiadanymi przez odbiorcę: niedorzeczny, paradoks, absurd, nonsens, herezja oraz komunikujące niespójność informacji w komunikacie: brednia, bredzić.
W kategoriach nowości informacji można rozpatrywać również cechę jej oryginalności - informacja nieoryginalna jest zawsze informacją znaną już odbiorcy. Językowo opozycja ta jest zbudowana nierównomiernie: wyrażeniom oryginalny, oryginał przeciwstawia się wiele wyrażeń, np. naśladownictwo, trawestacja, parafraza, plagiat. Tutaj też należy zaliczyć takie wyrazy jak cytować, cytat, przytaczać.
Wartość informacji dla odbiorcy zależy także od obecności lub braku szumu informacyjnego, przede wszystkim w planie treści. O istnieniu takiego szumu, wprowadzonego specjalnie przez nadawcę w celu ukrycia informacji prawdziwej, komunikują wyrażenia: krętacz, gmatwać, matactwo. O istnieniu szumu w planie treści, bez przesądzania o jego celowym wprowadzeniu, komunikują wyrazy: mętniactwo, bełkotać, bełkot.
O wartości informacji decyduje również jej redundancja (stosunek między liczbą elementów planu wyrażania komunikatu a liczbą odwzorowywanych przez nie elementarnych informacji) - to jedna z cech dobrego kodu, decydująca o jego optymalnym funkcjonowaniu. Dla odbiorcy relewantna jest redundancja rozumiana jako stosunek informacji odwzorowanej komunikacie do ilości informacji ważnych dla odbiorcy. Wyrażenia: zwięzły, treściwy, rzeczowy, lapidarny; rozwlekły, wodolejstwo.
Odbiorca ocenia wartość informacji również na podstawie stosunku między liczbą elementów i łączących je relacji występujących w odwzorowywanej w komunikacie rzeczywistości a liczbą odwzorowanych elementów i relacji w komunikacie: szczegółowy, drobiazgowy, dokładny; ogólny, szkic, zarys.
Wyrażenia komunikujące współczynnik relewancji dla odbiorcy: ciekawy, interesujący; nudny.
Jeśli informacja relewantna dla odbiorcy jest warunkiem koniecznym zmiany jego stanu, informację taką określa się mianem istotna, ważna, znacząca. W opozycji znajdują się wyrażenia: błahy, błahostka.
Metainformacja odgrywa tak ważną rolę w procesie informacyjnym, że właściwie w każdym tekście można wyróżnić fragmenty, które pełnią funkcję metainformacyjną, będąc często wypowiedzią o wypowiedzi. Elementy te to metatekst (termin stworzony przez Annę Wierzbicką). Np.:
W tym rozdziale będę mówić o…
Omówię teraz…
Nie mogę nie wspomnieć o…
Podkreślam, że…
Innymi słowy…
A propos…
Ważną funkcję metainformacyjną pełni również kształt intonacyjno-dynamiczny tekstu mówionego oraz układ graficzny tekstu pisanego. Tego typu metainformacje mają za zadanie sterowanie procesem odbierania i przyswajania informacji poprzez zwrócenie uwagi odbiorcy na stopień ważności (przydatności) poszczególnych informacji zawartych w komunikacie.
Wydobyte z tekstu elementy metatekstowe stanowią obraz jego struktury i pokazują, jakie relacje łączą zawarte w tekście informacje (relacje intertekstualne). Tekst języka naturalnego ma postać linearną i dla jego pełnego odbioru niezbędne jest korzystanie z zawartych w nim informacji w porządku innym niż naturalny, co ułatwiają elementy metatekstu.
Problem ten wyjaśnimy w dalszej części wykładu.
O tym za chwilę.
Czasem do interpretacji informacji zawartej w komunikacie potrzebne są informacje zawarte wcześniej w tym samym komunikacie lub w innych komunikatach. Nadawca może na to zwrócić uwagę w wypowiedzi metainformacyjnej.
Mówił o tym już…
Jak już mówiłem…
Odesłania do innych tekstów, które ustanawiają zależność między tekstami, to relacje intertekstualne. W tekście pisanym są one często wyprowadzane poza zasadniczy tekst i komunikowane w przypisach. Często wiążą się również z takimi odsyłaczami jak por., zob., zob. też. Odsyłacze mogą łączyć również elementy tego samego tekstu - są wtedy wykładnikami relacji intertekstualnych.
Podobną funkcję w obrębie tekstu pełnią indeksy (skorowidze).
Nieco inną rolę mateinformacyjną pełnią w tekście pisanym takie strukturalizujące go elementy jak tytuły rozdziałów i podrozdziałów, a także żywa pagina i żywy margines. Sygnalizują one temat, którego dotyczą informacje znajdujące się we fragmencie tekstu objętego ich zasięgiem. Zasięg ten wyznaczany jest najczęściej przez formalny podział tekstu na akapity lub większe całości. Funkcję delimitacyjną pełnią tu same teksty metainformacyjne (w wypadku tytułów rozdziałów) lub przerwy w tekście wyznaczające akapity (w przypadku żywego marginesu). Taka strukturalizacja tekstu umożliwia odbiorcy nielinearny odbiór informacji, pełni również funkcję wyszukiwawczą w zbiorze informacji.
Obie funkcje metainformacyjne realizowane są w coraz bardziej popularnych hipertekstowych systemach wyszukiwawczych, przy czym strukturalizacji tworzących system wyszukiwawczy zbiorów tekstów korzysta się nie tylko z wykładników metainformacyjnych zawartych bezpośrednio w tekstach, ale znaczną ich część ustanawia się na podstawie relacji skojarzeniowych wynikających ze znajomości tekstów wchodzących w zakres systemu. Ani zakres sytemu, ani jego struktura metatekstowa nie są z góry określone - system taki wciąż jest uzupełniany. Jego realizację umożliwiają sieci komputerowe, gdzie zbiór systemu mogą tworzyć nie tylko teksty pisane języka naturalnego, ale również ich realizacja dźwiękowa, obrazy, animacje, filmy itp. Takie systemy multimedialne nazywane są hipermediami.
Hipertekst - definicja: wielopoziomowa struktura, będąca odwzorowaniem cech relewantnych tekstu (także tekstu mieszanego) lub zbioru tekstów, umożliwiająca przekształcenie tekstu linearnego w postać nielinearną (najczęściej za pomocą drzew hierarchicznych oraz sieci) w celu ułatwienia odbiorcy wyszukiwania zawartych w nim informacji oraz uzupełniania zbioru informacji wyselekcjonowanych odpowiednio do potrzeb informacyjnych użytkownika. Struktura taka może różnego typu relacjami intertekstualnymi łączyć w jedną całość części jednego dokumentu lub dokumenty zawierające informację dokumentacyjną z odpowiednimi dokumentami źródłowymi lub ich fragmentami i odpowiednią informacją faktograficzną, przy czym w jednym hipertekście mogą występować dokumenty różnych typów.
Podstawowymi elementami hipertekstu są węzły i powiązania. Węzeł to wydzielony ze względu na zawartość informacyjną fragment tekstu (słowo, fraza, akapit, rysunek itp.) lub dokument w bazie danych. Węzły są połączone powiązaniami wyrażającymi relacje semantyczne, syntagmatyczne i pragmatyczne . System hipertekstowy może zawierać powiązania jednego lub wielu typów.
Wyróżnia się następujące typy hipertekstu:
mikrotekst - tekst z wyróżnionymi explicite powiązaniami między jego fragmentami (relacje intertekstualne),
makrotekst - zbiór dokumentów połączonych relacjami intertekstualnymi,
eksperttekst - połączenie hipertekstu z systemem ekspertowym, którego działania zostaje ulepszone w wyniku wykorzystywania sieci semantycznej hipertekstu.
System hipertekstowy może obejmować jedną lub wiele tekstowych albo multimedialnych baz danych (hipermedia).
Metainformacja odgrywa tak ważną rolę, że poświęca się jej specjalne wydawnictwa zawierające wyłącznie informacje o informacjach czyli różnego typu bibliografie i indeksy. Natomiast np. bibliografie bibliografii to już wydawnictwa metametainformacyjne - zawierają one metametainformacje czyli informacje o metainformacjach.