Współczesne ideologie pedagogiczne:
Transmisja kulturowa:
Ideologie transmisji kulturowej spoczywają na aksjologicznej przesłance względności społecznej - doktryny, w której wartości są względne, jaki i oparte na strukturach danej kultury i nie mogą być kwestionowane lub dalej uzasadnione.
Nie uznają zasad moralnych, ponieważ zrównują oni to, co byłoby godne, pożądane, z tym co jest obserwowalne przez naukę lub z tym, co jest pożądane.
Nie są zgodni co do dokładnego sformułowania ważnych zasad moralnych, ale uważają, że sformułowanie powinno koncentrować się wokół takich pojęć jak „największy dobrobyt” lub „sprawiedliwość jako równość”.
Nie są zgodni co do wyboru priorytetów pomiędzy zasadami, takimi jak „sprawiedliwość” i „największy dobrobyt”.
Uważają, że oceny moralne muszą być osadzone lub uzasadnione przez odniesienia do takiej właśnie sfery zasad.
Utrzymują, że pewne wartości lub zasady powinny być uniwersalne, i że są one odmienne od reguł dowolnej kultury.
Romantyzm:
Szacunek dla wolności dziecka oznacza przyznawanie mu maksymalnej wolności, dającej się pogodzić z wolnością innych, a nie odmową zajmowania się jego wartościami i zachowaniem.
Wolność nie jest uzasadniona jako zasada etyczna, lecz jako coś związanego z faktami psychologicznymi, prowadzącego do „zdrowia psychicznego i szczęścia”.
Romantyczne, wolnościowe ideologie oparte są na relatywizmie wartości i zaufaniu do błędu psychologa.
Ideologowie widzą wychowanie jako proces, którego intencją jest raczej szczęście dziecka i jego przystosowanie, niż konfrontacja dziecka z etycznymi i intelektualnymi problemami i zasadami, przed którymi staje sam pedagog.
Progresywizm:
Ideologia spoczywa na postulatach liberalizmu etycznego.
Stanowisko to odrzuca tradycyjne standardy i relatywizm wartości na korzyść ogólnych sadów etycznych.
Uznaje, że sądy wartościujące są etycznymi zasadami formułowanymi i uzasadnionymi metodami filozoficznymi, a nie metodą psychologiczną.
Etyczna pozycja liberalna postuluje aktywną stymulację rozwoju tych zasad u dzieci.
Szkoła liberalna uznaje, że zasady etyczne określają cele i środki wychowania.
Sumiennie angażują się w wychowanie moralne.
Współczesne kierunki pedagogiczne:
BIOLOGIZM
Jego powstanie wiązało się z fascynacją naukami przyrodniczymi, które zdominowały naukę końca XIX wieku. Biologizm opierał się na założeniu, że rozwój człowieka jest zdeterminowany biologicznie i czynniki socjologiczne i kulturowe nie mają na niego wpływu. Zgodnie z tą teorią wraz z rozwojem fizycznym człowieka następuje równoczesny rozwój emocjonalny, intelektualny i społeczny. Konsekwencją takich poglądów było powstanie koncepcji wychowania pielęgnacyjnego, polegającego na biernym poddawaniu się prawom natury i stwarzaniu warunków dla uzyskania równowagi między środowiskiem a naturalnym potrzebami dziecka . Podważano sens wszelkich planowych działań wychowawczych.
PEDEUTOLOGIA — dział pedagogiki zajmujący się nauczycielem. W założeniu miała to być nauka badająca samokształcenie, czy też doskonalenie się nauczycieli. Dziś jest to jedna z dynamicznie rozwijających się części pedagogiki i obejmuje nie tylko samokształcenie nauczycieli, lecz także badania nad:
cechami osobowości nauczycieli (wychowawców) i wpływem tych cech na proces kształcenia i wychowania,
rolą społeczną nauczyciela (wychowawcy) - oczekiwaniami społecznymi wobec nauczycieli, trudnością roli społecznej itp.,
efektywnością kształcenia jako wynikiem pewnej pracy nauczyciela.
PEDAGOGIKA MARKSISTOWSKA-
podstawowe założenia , geneza i krytyka.
Poglądy Marksa i Engelsa na wychowanie są częścią całego systemu ich poglądów na powstanie komunizmu. Powstała wtedy naukowa pedagogika proletariatu, a zagadnienia wychowania zostały związane z walką klasy robotniczej o pełne zlikwidowanie wyzysku i walką o komunizm.
Marks i Engels w naukowy sposób oświetlili problem roli wychowania w życiu społecznym i rozwoju człowieka. Dokonali tego w oparciu o materializm dialektyczny. Wielkie znaczenie dla unaukowienia teorii pedagogicznej miało sformułowanie przez marksizm prawa o klasowym, historycznym charakterze wychowania. Na tej podstawie dokonali analizy i krytyki klasowego charakteru wychowania burżuazyjnego. W związku z tym powstał program konkretnych żądań w dziedzinie oświaty ludowej: - żądano wydania praw normujących pracę dzieci w fabrykach i zapewniających im przynajmniej wykształcenie początkowe; - upowszechnić nauczanie początkowe itp.
PEDAGOGIKA NATURALISTYCZNA- geneza, założenia i krytyka.
Istota koncepcji - naturalistyczna koncepcja wychowania, nazywana też koncepcją biopsychologiczną, natywistyczną, albo pajdocentryczną, utożsamia w sposób mniej lub bardziej konsekwentny proces wychowania jednostki ludzkiej z procesem jej naturalnego, fizycznego i psychicznego, spontanicznego rozwoju i wzrostu. (J. Rousseua, wychowanie naturalne). W Polsce ofiarny wychowawca i pisarz tego kierunku to J. Korczak i inni.
Założenia - koncepcje naturalistyczne opierały się na następujących, najważniejszych założeniach, które uważane były za słuszne lub naukowo uzasadnione. A mianowicie:
U podstaw naturalistycznych kierunków w pedagogice leżało nieuzasadnione naukowo przekonanie, że natura dziecka jest z gruntu dobra i że jego indywidualność przedstawia największą wartość, wychowanie zaś i kultura jako narzucone paczą umysł i wrodzone zdolności człowieka. Naturaliści powoływali się na niezmienne jakoby prawa biopsychologiczne w sprawie dziedziczenia i niemożności zmiany zadatków wrodzonych. Człowiek przychodzi - uważano - na świat z gotowymi zadatkami wszelkich cech, uwarunkowanymi przez odziedziczony od rodziców aparat geniczny. Struktura geniczna miała determinować całkowicie rozwój człowieka.
Krytyka Naturalizm pedagogiczny wniósł wiele ożywienia do dyscypliny pedagogiki, uzasadniając potrzebę jak najlepszej znajomości dziecka jako niezbędnego warunku powodzenia pracy wychowawczej, a także opracował wiele metod pozwalających lepiej i głębiej poznawać dzieci; przeciwstawiając się często bezmyślnemu przymusowi i rygoryzmowi starej szkoły, przyczynił się do lepszego i głębszego ujęcia zagadnienia swobody i przymusu w wychowaniu, spowodował ożywczy prąd w zakresie poszukiwania nowych form i sposobów kształcenia i nauczania, bardziej dostosowanych do psychiki i rozwoju dzieci, itd. Niemniej jednak skrajne teorie naturalistyczne nie są naukowo uzasadnione, ponieważ: nieuzasadnione są przekonania, jakoby natura dziecka była z gruntu dobra i wartościowa, tak jak nieuzasadnione są również przekonania przeciwne, leżące u podstaw różnych koncepcji religijnych, że natura człowieka z urodzenia już jest zła, grzeszna. Nieuzasadnione jest zdeterminowanie biologiczne, jakie przyjmuje naturalizm pedagogiczny. Rozwój osobnika nie jest wyznaczony wyłącznie przez czynniki odziedziczone. Człowieka nie da się określić jedynie za pomocą pojęć, instynktów i popędów, człowiek potrzeby swoje zmienia, wzbogaca i kształtuje nie tylko w toku historycznego rozwoju, ale także w toku osobniczej działalności, której najbardziej typowymi formami są zabawa, nauka, praca. Nieuzasadnione są również niektóre psychologiczne założenia naturalizmu pedagogicznego. Fazy i “kryzysy” rozwojowe nie zależą wyłącznie od zadatków wrodzonych. Uzdolnienia i inteligencja nie są właściwościami niezmiennymi, wrodzonymi i zależnymi wyłącznie od pierwiastków odziedziczonych. Teoria naturalnego rozwoju mogła być i bywała wyzyskiwana dla uzasadnienia nierówności klasowo-społecznych i nierówności klasowych.
BEHAWIORYZM - Za twórcę tego kierunku uważa się amerykańskiego psychologa J.B.Watsona.
Behawioryści korzystali z odkryć J.P.Pawłowa. Według behawiorystów środowisko steruje człowiekiem manipulując karami i nagrodami. Tak więc zachowanie jest funkcją układu zewnętrznych bodźców.
Z.Freud natomiast jako pierwszy w sposób systematyczny zebrał dowody na rzecz nieświadomych procesów psychicznych , był twórcą psychoanalizy. Głównym zadaniem tego kierunku było poznanie struktury osobowości człowieka. Wiedza o strukturze osobowości i o popędach pozwala wyjaśnić i korygować ludzkie działania.
Zgodnie z podstawowymi założeniami tego prądu - zasadnicze znaczenie przywiązuje się nie do wrodzonych zadatków i instynktów, lecz do wychowania, którego wynikiem powinny być wszystkie pożądane reakcje jednostki. U podstaw tych teorii leży teza o środowiskowym uwarunkowaniu postępowania człowieka. Behawioryzm we współczesnej psychologii wyrósł głównie z badań eksperymentalnych nad zwierzętami i małymi dziećmi. Przedmiotem psychologii behawiorystycznej nie jest dusza, świadomość, czy umysł lecz jedynie zachowanie się człowieka tzn. zespół reakcji dostępnych obiektywnej obserwacji. Jeden z przedstawicieli tego kierunku - Watson - zachowanie się pojmuje bardzo szeroko, zaliczając doń wszelkie ruchy i ich zespoły, jak również wypowiedzi słowne itd. czyli całość przystosowań się człowieka do środowiska. Głównym schematem badawczym behawioryzmu jest schemat bodziec - reakcja. Behawioryzm i pedagogika behawiorystyczna odegrały pozytywną rolę podkreślając bardzo silnie zależność zachowania się od sytuacji i spróbowały opracować obiektywne metody badania tych zależności. Do błędów tego kierunku należy zaliczyć tendencje mechanistyczne zbyt upraszczające uwarunkowanie zachowania się i postępowania człowieka, ignorowanie roli świadomości i przeżyć psychicznych w życiu człowieka, niedocenianie wyników badań nad dziedzicznością i niedostrzeganie potrzeby psychologicznej analizy motywacji postępowania ludzi.
Poza wyżej wymienionymi możemy jeszcze wyróżnić kierunki takie jak:
- Naturalizm pedagogiczny ( związany z ideą swobodnego wychowania)
- Socjologizm pedagogiczny (człowiek jako istota która musi się podporządkować regułom życia zbiorowego i przyjętym normom)
- Pedologia (priorytet dziedziczności, subdyscyplina negująca możliwość kształtowania osobowości w toku wychowania)
- Pielęgnowanie wychowawcze (bierne poddawanie się prawom natury, uznawanie zasad fizjologicznych postaw, przystosowanie funkcjonowania do istniejącej rzeczywistości bez modyfikacji)