ŹRÓDŁA PRAWA

*pojecie niejednoznaczne

*znaczenia

I-wiąże się ze słowem źródło:

-pewna inspiracja prawa

-pa-raprzyczyna,która wymaga regulacji

II-jest to jakaś norma moralna

-pojęcia źródła prawa jako pewnej wartości ( wyższej )

-pewne przyrodzone prawa człowieka ( naturalne )

III -jest to norma prawna ,akt normatywny stanowiący przepisy oraz zawierający normy prawne

- w tym znaczeniu ( ścisłym ,prawniczym ) konstytucja określa źródła prawa)

SYTUACJA PRAWNA PRZED WEJŚCIEM KONSTYTUCJI RP Z 1997

• KONSTYTUCJA LIPCOWA odmiennie regulowała źródła prawa-byłto otwarty system źródeł prawa

*konstytucja nie stwierdzała,iż źródłem prawa mogą być tylko takie akty,które są zawarte w konstytucji np.-ustawa konstytucyjna lub ustawodawca decydował jaki organ może wydać rozporządzenie,zarządzenie,uchwałe

-telefonogramy

*akty prawne nie wymagały ogłoszenia

To otwarcie systemu prawa działało przeciwinteresom obywateli

WNIOSKI

-różne źródła sposoby publikacji

-różni autorzy

-prawo mogło być niepubliczne,nieupowszechnione

• USTAWA NIE MIAŁA PRYMATU W STANOWIENIU PRAW I OBOWIĄZKÓW OBYWATELI -nie było wyłączności tej grupy dla ustawowej regulacji -dopuszczano (mimo zasady generalnej , iż prawa obywatelskie stanowi ustawa ) inne formy regulacji, jak : rozporządzenia bądź inne akty prawne -róóżne przedmioty mogły stanowić prawo ( wszystkie organy administracji )

• RZADKI OBOWIĄZEK OGŁASZANIA AKTÓW PRAWNYCH -ogłaszano te akty ,które były ujęte w konstytucji -inne akty nie musiały być ogłaszane -wprowadzono rejestr aktów prawnych wymagających publikacji ( 1969 przez min sprawiedliwości _)

• NIEJAWNOŚĆ PROCEDUR -stosunkowo mało dolegliwy

• STOSUNEK PRAWA WEWNĘTRZNEGO DO MIĘDZYNARODOWEGO -nie włączono prawa międzynarodowego do wewnętrznego -brak styczności prawa wewnętrznego z prawem międzynarodowym,a więc nie było respektowane

• BRAK USTAWY O TWORZENIU PRAWA -postulowano o utworzeniu takiego aktu przez kilkanaście lat-nigdy do tego nie doszło bo: -trudna materia -niewygodne dla władzy -uchwalenie zasad techniki legislacyjnej -brak możliwości sankcjonowania łamania zasady „lex retro non agit „( nigdzie nie było przepisu stanowiącego tylko w kulturze prawnej )

• BRAK KONTROLI KONSTYTUTYWNOŚCI PRAWA -przełamano w połowie lat `80 -Trybunał Konstytucyjny -nigdy do końca nie przełamano,bo można było przegłosować wyrok TK w sejmie

PROPOZYCJE REGULACJI DO KONSTYTUCJI 1997

• koncepcja jednego rozdziału

• koncepcja rozrzucenia

• brak unormowań

Symbolicznie umieszczono w rozdziale III,by wskazać na wagę tych uregulowań Zamknięto źródła prawa -art. 87 Konstytucji z punktu widzenia rodzajów prawnych i co do katalogu podmiotów.Ustanowiono także hierarchiczność aktów prawnych bardzo szczegółowo-art. 87 K.

CECHY SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA-KONSTYTUCJA 1997

• umieszczono w rozdziale III - podkreślenie wagi

• zamknięto system źródeł prawa -rodzaje aktów prawnych -katalog podmiotów uprawnionych do wydawania aktów

• hierarchiczność aktów prawnych

• podział źródeł prawa na -zawierające przepisy powszechnie obowiązujące( art. 87 i 234 K )

-zawierające przepisy zewnętrznie obowiązujące ( art. 93 K ) * częściowo otwarty system źródeł prawa

akt powszechnie obowiązujący-obowiązuje wszystkie podmioty

*art. 93 ust. 2 K- wskazuje na pewne granice dla przepisów wewnętrznie obowiązujących

• wprowadzenie prawa międzynarodowego

-art. 9 K

-art. 91 ust. 1 K nieratyfikowane umowy-wewnętrzne prawo

-umowy ratyfikowane:

-bez konieczności uzyskania zgody w ustawie

-za zgodą wyrażoną w ustawie ( art. 89 K )

• jawność prawa

wszystkie akty muszą być poublikowane

USTAWA:

• organiczna-akty uchwalane w sposób szczególny o mocy niższej niż konstytucja, a wyższej niż zwykła ustawa; wskazane w konstytucji

• cechy konstytutywne ustawy -charakter normatywny-źródło prawa powszechnie obowiązujące -abstrakcyjny adresat ( ogólny charakter aktu ) i pewne ogólne wzorce zachowań -uchwalona przez parlament -uchwalona w trybie ustawodawczym

• zakres materialny ustawy -zakres jest nieograniczony -art. 31 -jest tylko w drodze ustaw regulacja tych materii ( + ustrój RP )-pr karne,podatkowe

*art. 31 ogranicza korzystanie z praw..... -podlega opublikowaniu w Dz. U

• akty z mocą ustawy-cechy wspólne z ustawą -zakres materialny -moc prawna cechy różniące akt z mocą ustawy od ustawy: ~~organ uchwalający ~~czas trwania ~~tryb -rozporządzenie prezydenta z mocą ustawy ( art. 234 K -stan wojenny stany nadzwyczajne ) - dekrety z mocą ustawy -Rada Państwa w PRL ( między sesyjne , międzykadencyjne ) - rozporządzenia rządu z mocą ustawy ( z wnioskiem do sejmu )) faktycznie nigdy nie doszło do wydania takich rozporządzeń

ROZPORZĄDZENIE-ART. 92

• wyraźnie określony charakter

• na podstawie upoważnienia

• zgodne z ustawą

• opublikowane w Dz. U.

• rozporządzenie jest aktem władzy wykonawczej lecz reguluje materię ustawową

• zakaz subdelegacji i delegacji *delegacja - własna kompetencja przekazywana innemu organowi )

• musi zawierać wytyczne dotyczące treści aktu-może być dorozumiana-z ustawy wynika w jakim kierunku ma iść rozporządzenie

PRAWO WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCE

UMOWA MIĘDZYNARODOWA

• ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłami prawa powszechnie obowiązującego

• za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i nie wymagające tej zgody /różny status /

• ratyfikowana umowa miedzynarodowa za uprzednią zgodą

↓

ustawa

↓

umowa międzynarodowa ratyfikowana

umowy międzynarodowe

ratyfikowane u.m u.m.

nie wymagające r.u.m. za zgodą

zgody wyrażoną w ustawie

(mała ratyfikacja ) (wielka ratyfikacja )

• r u.m. są stosowane bezpośrednio , chyba ,,,,,,,,ze jej zastosowanie jest uzależnione od wydania ustawy art.91 ust. 1

• r.u.m. w trybie złożonym gdy umowa dotyczy spraw określonych w art. 89 ust. 1 K

-pokoju, sojuszy układów politycznych układów wojskowych -wolności , praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji -członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej -znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym -spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy (poównaj Mała Konstytucja )(por art. 91 ust.2)

PACTA SUNT SERVANDA - ART. 9 k

• ratyfikacja za zgodą wyrażoną w ustawie :

rząd-wnosi projekt ustawy do parlamentu; następuje postępowanie ustawodawcze ; podpis prezydanta

rząd -stwierdza iż umowa nie wymaga zgody parlamentu ;

zawiadamia P.R.M. o zamiarze przedłożenia prezydentowi umowy art. 89 ust. 2

• ratyfikacja:

-dokonywana przez prezydenta

-prawo skierowania umowy do TK o stwierdzenie zgodności umowy międzynarodowej z konstytucją przed ratyfikacją

• art. 90 -przygotowujący do wejścia do UE

• kolizja aktów międzynarodowych (prawa wsólnotowego z prawem krajowym ) -konstytucja jest najwyższym aktem ( zasada zwierzchnictwa konstytucji )

*pr pierwotne wspólnotowe podlega wstępnej kontroli zgodności z konstytucją i dokonuje się ewentualnie zmian w konstytucji (Francja )

*przed ratyfikacją uprzednią zmiana konstytucji (Niemcy)

*każda umowa m.r. automatycznie zmienia konstytucję (finlandia )

*umowa adhezyjna już zawarta nie może być kontrolowana w ramach pr. Wewnętrznego lecz w ramach pr. Wspólnotowego

Polska- pr.pierwotne jak Francja

pr. Wtórne przeważa nad ustawą

Konstytucja nie rozwiązuje problemu niezgodności z ustawą zasadniczą norm prawa wtórnego

art. 90 -jest tu alternatywa w drodze ustawy ⇔ w dr .referendum

↓ ↓ ↓

wybiera sejm parlament 2/3 w obecności zgodnie z art. 125

bezwzględną conajmniej połowy ↓

większością ustawowej liczby posłow więcej niż połowa to wynik

głosów w obu izbach wiążący

↓ ↓

w sprawie UE raczej ⇔ trudno osiągnąć frekwencję

referendum powyżej 50%

ZASADY ZAWARTE W KONSTYTUCJI

Rozdział I „Rzeczpospolita „

Zasady podstawowe-zawarte w normach konstytucji pewne wartości /idea/które tworzą podstawy dla innych wartości wyznaczają reguły zasad prawnych charakteryzują państwo.

Zasady podstawowe tworzą:

*fundament prawny

*fundament systemu politycznego i społecznego

*trwały charakter ( względnie w stosunku do innych )

*tworzą źródło interpretacjyjne innych zasad

*sa punktem odniesienia dla wydawania orzeczeń

-zasada suwerenności narodu

-zasada suwerenności zewnętrznej państwa

-ochrona praw człowieka

-zasada wprowadzania wolności ekonomicznej

-zasada demokratycznych praw wyborczych

RELATYWIZM

zasady podstawowe zawarte w konstytucji zależą od historii,sytuacji wewnętrznej-ustrojowej państwa

*dwuizbowość parlamentu nie jest zasadą podstawową obecnie nie ma ona większego sensu traktowanie tej zasady jako podstawowej zasady ustrojowej

*federalizm (Czechosłowacja )

NP.

1. republikańska forma-rzeczpospolita

2. zasada państwa jako dobra wspólnego

3. zasada demokratycznego państwa prawnego,urzeczywistniającego zasady sprawiedliwośći społecznej

4. zasada konstytucjonalizmu

5. zasada demokracji przedstawicielskiej*art4K

6. zasada suwerenności narodu

7. uznanie zasad wolności i praw człowieka

8. zasada decentralizacji władzy i samorządności

9. zasada pluralizmu (społeczeństwo obywatelskie )

10. zasada społecznej gospodarki rynkowej

11. zasada cywilnej zwierzchności nad armią

zasada pomocniczości-zasada substydiarności

-zawarta we wstępie

-geneza : w antyku- każda społecznośc mniejsza,niższa odwołuje się do społeczności większej,wyższej jeśli sama nie jest w stanie spełnić/zrealizować wszystkich potrzeb swoich członków

*w UE (zasada subsydiarności)

-relacje :jednostka-społeczność-państwo

-tyle wolności ile można,tyle uspołecznienia ile potrzeba

zasada suwerenności narodu

-pojęcie narodu jako pewien abstrakcyjny , polityczny podmiot władzy

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA

Instytucja demokracji bezpośredniej -geneza znaczenie

Referendum jest to instytucja demokracji bezpośredniej ,polegająca na tym ,żę obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na :

1. ogólnokrajowe i lokalne

1. rozstrzygające i konsultacyjne (z uwagi na moc wiążącą )

1. obligatoryjne i fakultatywne ( z uwagi na wymóg prawny przeprowadzenia referendum )

1. konstytucyjne i ustawodawcze ( zuwagi na materię glosowania )

Spośród innych form demokracji bezpośredniej należy wskazać jeszcze plebiscyt i inicjatywę ludową

Plebiscyt ma 2 znaczenia :

1. w prawie międzynarodowym publicznym jest formą rozstrzygania przez ludność o przynależnośccci państwowej spornego terytorium

1. w prawie konstytucyjnym Francji byłoto głosowanie ludu na skutek apelu przywódcy państwa domagającego się od narodu legitymacji dla swej władzy zdobytej często w drodze pozakonstytucyjnej

Inicjatywa ludowa jest to frma demokracji bezpośredniej ,która umożliwia obywatelom bezpośrednie interweniowanie w proces tworzenia ustawy lub prawa:

1. obywatele mogą przeciwstawić się prawu tworzonemu przez ustawodawcę tzw. Veto ludowe

2. obywatele mogą być sami podmiotem zgłaszającym projekt ustawy -inicjatywa ludowa

Inicjatywa ludowa w polskim konstycjonaliźmie

Inicjatywa w zakresie ustawodawstwa przysługuje między innymi 100 tys obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art. 118 Konstytucji)Jest to podmiot nowy nie znany dotychczas owemu ustawodawstwu.

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy ,muszą przedstawić także skutki finansowe jej wykonania.

Tryb postępowania w zakresie inicjatywy ludowej określa ustawa o obywatelskiiej inicjatywie ustawodawczej z 24 czerwca 1999 .

Prawo polskie nie zna instytucji veta ludowego

Referendum

Tryb i zasady przeprowadzania referendum określa ustawa o referendum z dn 29 czerwca 1995 .W myśl tej ustawy referendum polega na udzieleniu , na urzędowej karcie do głosowania , pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo na dokonaniu wyboru między zaproponowanymin wariantami rozwiązań.W głosowaniu mają prawo brać obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu .Referenda ,przeciwnie niż wybory nie są przeprowadzane poza granicami kraju (wyjątek od tej zasady dotyczył tylko referendum konstytucyjnego )

Sejm może postanowić o poddaniu określonej sprawy pod referendum z własnej inicjatywy ,a także na wniosek:

1. senatu Rady ministrów

2. grupy obywateli (jeżeli dla swojego wniosku uzyskają poparcie co najmniej 500 tysięcy osób posiadających czynne prawo wyborcze do sejmu .Nie może ono jednak dotyczyć :wydatków i dochodów państwa ,jego obronności ,a także amnestii

organizacja referendum

Ustawa powołuje system organów do spraw przeprowadzenia referendum :obok Państwowej Komisji Wyborczej (działającej na podst. Przepisów ordynacji wyborczej do Sejmu ) są to wojwódzkie i obwodowe komisje do spraw referendum .Największe zadania spoczywają na PKW ,zapewnia ona bowiem „przygotowanie ,organizację oraz przeprowadzenie samego referendum „

wynik referendum

jest wiążący ,jeżeli wzięłą w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Natomiast rozstrzygnięcie zapada tylko wtedy ,gdy za jednym z dwóch lub więcej przedstawionych rozwiązań opowiedziała się największa liczba biorących udział w głosowaniu .

Samo referendum nie wywołuje bezpośrednich następstw w zakresie stosunków prawnych lub ekonomicznych ,natomiast właściwe organy państwowe mają obowiązek podjęcia niezwłocznie (nie później niż w terminie 6 miesięcy od ogłoszenia uchwały o ważności referendum ) czynności mających na celu realizację wyniku referendum przez wydanie aktów prawnych bądź podjęcie decyzji

ważność referendum

jego ważności rozstrzyga Sąd Najwyższy ,podejmując w tej sprawie uchwałe nie później niz w 60 dni po dniu głosowania. Uchwałę tę przedstawia się nizwłocznie organowi zarządzającemu referendum i ogłasza w „Dzienniku Ustaw”.Przeciwko ważności referendum może być wniesiony protest ze wzgl. na zarzut dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum , naruszenia przepisów ustawy dotyczących głosowania ,ustalenia wyników głosowanialub wyniku referendum.Protesty te może wnieść każda osoba uprawniona do uziału w referendum.Protest wnosi się na piśmie do SN od następnego dnia po dniu referendum ,nie później jednak niż w 7 dniu od daty ogłoszenia wyniku referendum przez PKW w „Dzienniku Ustaw „

Unieważnienie przez SN głosowania w obwodzie ma za skutek to ,iż przy ustalaniu wyniku referendum nie uwzględnia się liczby oprawnionych do głosowania i wyników głosowania w tym obwodzie.

PRAWA ,WOLNOŚCI I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA W Konstytucji RP z 1997

Rozdział o statusie jednostki w państwie został wysunięty na czóło regulacji konstytucyjnej , co podkreśla służebną rolę państwa wobec społeczeństwa. Wolności jako sytuacje prawne obywatela o charakterze pierwotnym (uprzednim ) zostały zarówno w tytule Rozdziału II , jak i konsekwentnie w jego treści umieszczone na pierwszym miejscu-przed prawami. Zasadą jest wolność jednostki ,zaś jej ograniczenia wyjątkiem -stąd muszą one spełniać łącznie następujące warunki:

1. mieć wyraźną podstawę ustawową

1. wkroczenie w sferę wolności winno być uzasadnione koniecznością ,rozważaną z punktu widzenia wymogów demokratycznego społeczeństwa

1. celem ingerencji mogą być tylko enumeratywnie wyliczone w Konstytucji względy bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź ochrony środowiska , zdrowia ,i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób ;ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności

1. ingerencja w sferę wolności winna odpowiadać zasadzie proporcjonalności (niezbędności )

Większość wolności i praw konstytucyjnych ma charakter praw podmiotowych-prawnie chronionych i to w kwalifikowany sposób. Wynika to zarówno z zasady bezpośredniego stosowania konstytucji ( art. 8 ust. 2 ) , jak i reguły sądowego dochodzenia naruszonych wolności i praw oraz obywatelskiego prawa skargi konstytucyjnej (art. 79) .

Odnośnie kategorii praw określającej statusu socjalny człowieka i obywatela ,twórcy konstytucji nie zbudowali w pełni spójnej koncepcji. Dla zrozumienia postanowień II Rozdziału istotne znaczenie mają zasady ustroju ujęte w I rozdziale ,gdyż stanowią one reguły interpretacyjne dla normowania podstawowych wolności i praw obywatela .Wskazać należy na najważniejsze konsekwencje przyjęcia tych zasad. Z zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art.2 ) wynika zakaz konstytucyjnego i ustawowegonormowania praw podstawowych ,ich rozwiniętego ,odpowiadającego międzynarodowym standardom katalogu ,przyjęcia odpowiedniego zespołu ich gwarancji instytucjonalnych , respektowania zasad wewnętrznej moralności prawa tj. Jawności , niesprzeczności i zakazu retroakcji prawa oraz bezpośredniego stosowania konstytucji, a więc reguła dochodzenia praw w oparciu o samą konstytucję (art.8). Zasadę społeczeństwa obywatelskiego (art.11-12) należy rozumieć jako deklarację ,czyli uznanie i zagwarantowanie przez państwo wolności oraz możliwości uczestnictwa obywateli w kształtowaniu kierunków polityki państwa , twórczego i swobodnego wpływania na wszelkie przejawy życia społecznego w różnych formach , które tylko przykładowo wymienia się w Konstytucji : parie polityczne ,związki zawodowe ,fundacje i inne dobrowolne zrzeszenia obywateli. Postanowienia art. 20-24 wskazują na utrwalenie jakościowej zmiany ustrojowej w sferze zasad ekonomicznych-zniesienie ograniczeń w dysponowaniu własnością ,zrównania praw sektora prywatnego i państwowego.

Prawne restrykcje w zakresie korzystania z praw mogą być ustalone tylko ustawą w zakresie koniecznym ,w demokratycznym państwie , w interesie bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska ,zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób (art31 ust.3 )

Prawa i wolności objęte rozdziałem II ujęte są w 3 grupach :wolności i prawa osobiste ,wolności i prawa polityczne ,wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne .

I tak wśród swobód osobistych Konstytucja wymienia następujące prawa i wolności:

1. prawo każdego człowieka do ochrony życia

1. zakaz stosowania tortur ,okrutnego i poniżającego traktowania lub karania ,zakaz poddawania eksperymentom naukowym ,w tym medycznym ,bez zgody zainteresowanej osoby

1. prawo prawo do nietykalności osobistej i gwarancje bezpieczeństwa osobistego:zakaz bezprawnego pozbawienia wolności ,zasada sądowej kontroli pozbawienia wolności ,uprawnienia osoby pozbawionej wolności :zasada nullum crimen sine lege i domniemania niewinności

1. prawo do obrony i obrońcy z wyboru lub z urzędu

1. prawo do zetelnego sądu -niezależnego ,bezstronnego i niezawisłego ,działającego bez nieuzasadnionej zwłoki ,jawnie :zasada że każde orzeczenie w I instancji można zaskarżyć

1. prawo do ochrony prywatności w tym tajemnica korespondencji, nienaruszalność mieszkania

1. wolność wyboru miejsca pobytu i zamieszkaniaoraz wyjazdu i powrotu do kraju

1. wolność sumienia i religii

1. wolność komunikowania się

1. zakaz ekstradycji obywateli polskich oraz osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa politycznego bez użycia siły

1. prawo do azylu

Jako prawa i wolności polityczne Konstytucja uznaje:

1. wolność zgromadzeń

1. wolność zrzeszania się (normujące te wolność art. 58 i 59 należy rozpatrywać łącznie z art. 11 i 12 normującymi wolność tworzenia parii politycznych , związków zawodowych )

1. prawo do uczestnictwa w zyciu publicznym:

1. prawo wyborcze

2. prawo dostępu obywateli do służby publicznej na zasadach równości

3. prawo do informacji o działalności władz i instytucji publicznych

4. prawo do inicjatywy ustawodawczej (umieszczone poza Rozdz.II) i udział w referendum

4. prawo do składania petycji wniosków oraz skarg zbiorowych i indywidualnych do organów publicznych

Prawa i wolności ekonomiczne ,socjalne i kulturalne to :

1. prawo do ochrony własności i prawo dziedziczenia( Rozdz. I art. 21 )

1. swoboda działalności gospodarczej (art. 22)

1. wolność wyboru zawodu i miejsca pracy ,zakaz pracy przymusowej ,obowiązek prowadzenia przez państwo polityki zmierzającej do pełnego ,produktywnego zatrudnienia ,zasada ochrony pracy przez państwo i jego nadzoru nad warunkami jej wykonywania (art. 65 w związku z art. 24 rozdz I ),ustawowe określenie minimalnego wynagrodfzenia

1. prawo do ochrony warunków pracy oraz utawowego określenia dni wolnych od pracy ,płatnego urlopu ,maksymalnych norm pracy

1. prawo do nauki:bezpłene nauczanie w szkołach publicznych z możliwością wprowadzenioa opłat za naukę w publicznych szkołach wyższych ,wolność nauczania i tworzenia szkół niepublicznych ,autonomia wyższych uczelni

1. prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy-w zakresie i formach określonych przez ustawy

1. prawo do opieki zdrowotnej świadczonej przez publiczną służbę zdrowia-na zasadach określonych przez ustawę; obowiązek władz publicznych zapewnienia opieki zdrowotnej dzieciom ,kobietom ciężarnym ,osobom w podeszłym wieku i niepełnosprawnym

1. obowiązek państwa zapewnienia ochrony rodziny i praw dziecka

1. obowiązek państwa tworzenia warunków bezpieczeństwa ekologicznego i obowiązek ochrony środowiska przez władze publiczne

1. obowiązek władz publicznych prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli

1. obowiązek władz publicznych ochrony w zakresie określonym ustawami ,konsumentów ,użytkowników i najemców przed praktykami zagrażającymi ich zdrowiu i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi

Ocenę środków ochrony praw podstawowych poprzedzić można pewną refleksją. Zabezpieczenie praw obywatelskich gwarancjami prawnymi (instytucjonalnymi ) odbywa się w warunkach istnienia zaplecza materialnego , awięc w określonej sytuacji społecznej i politycznej -występowaniu (dostatecznych bądź niedostatecznych ) gwarancji materialnych ,m.in. kultury politycznej ,szacunku dla prawaZ zadowoleniem ocenić wypada wprowadzenie przez Konstytucję nowych gwarancji praw jednostki.Należą do nich:

1. prawo każdego do wynagrodzenia szkody ,jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej

1. powszechne prawo drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności oraz prawo zaskarżenia wydanych orzeczeń i decyzji w I instancji

1. prawo każdego kogo prawa podstawowe zostały naruszone do wniesienia skargi do TK o stwierdzenie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego na podst. Którego sąd lub organ orzekł ostatecznie o jego prawie ,wolności lub obowiązku określonym w Konstytucji

1. prawo występowania do RPO z wnioskiem o pomoc w ochronie jego praw i wolności naruszonych działaniem władz publicznych

---