Zakład Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku
Ośrodek Szkolenia Zawodowego w Giżycku
Szkoła Policealna dla Dorosłych
Technik BHP
Maria Bogdanowicz
Praca semestralna z przedmiotu psychologia
prowadząca Ewa Kowalczyk
Cechy Zachowania Asertywnego
Giżycko, 20.11.2010r.
Asertywność oznacza stanowczość i bezpośredniość w kontaktach międzyludzkich. Osoba asertywna nie poddaje się naciskowi otoczenia i jeżeli jest przekonana o słuszności swojego celu - realizuje go. Otwarcie wyraża swoje myśli, prawdziwe poglądy, niczego nie ukrywa i ma wewnętrzną odwagę do mówienia o sobie bez fałszu i zakłamań. Człowiek zachowujący się asertywnie ma świadomość prawa do bycia sobą. Duże znaczenie ma jednak fakt, że prawo do bycia sobą przyznajemy nie tylko własnej osobie, ale i innym.
Słowo asertywność zyskało w ostatnich latach bardzo dużą popularność i coraz więcej ludzi szkoli się (dość często za naprawdę duże pieniądze), by przyswoić sobie umiejętność takiego postępowania, które zaspokoi własne potrzeby nie naruszając jednocześnie praw innych ludzi i uwzględniając ich potrzeby i ich racje. Jednakże, aby osiągnąć umiejętność postępowania asertywnego należy sobie uświadomić na czym ono polega i jakie cechy je charakteryzują.
W kontaktach międzyludzkich wyróżniamy trzy typy zachowań: uległe, asertywne i agresywne. Asertywność pozostaje w kontraście nie tylko z uległością, ale również z agresywnością, z którą jest czasem mylona. Człowiek zdecydowany, otwarcie wyrażający swoje uczucia, pewny siebie i swoich racji, jest czasem błędnie odbierany jako bezczelny, niepokorny, niewychowany, który zawsze próbuje postawić na swoim. I odwrotnie - nie wystarcza powiedzieć stanowczo „nie” by uchodzić za osobę asertywną - jeśli brak nam szacunku do rozmówcy i za wszelką cenę chcemy postawić na swoim, możemy otrzeć się o arogancję i chamstwo.
Cechom charakterystycznym dla postawy negatywnej i zachowania agresywnego, jak:
lekceważenie innych
poczucie wyższości
dążenie do dominacji
złość w stosunku do innych
skłonność do obwiniania innych
ignorowanie reakcji otoczenia
chęć ranienia innych,
należy przeciwstawić typowe cechy zachowania asertywnego i pozytywnego nastawienia, a mianowicie:
pewność siebie i wysoką samoocenę,
szacunek dla siebie samego oraz innych,
odpowiedzialność za siebie i swoje działania,
szczerość, bezpośredniość i autentyczność,
zainteresowanie uczuciami oraz myślami innych ludzi,
umiejętność zadawania pytań i słuchania innych,
potrzebę poznania reakcji otoczenia.
Oprócz powyższych cech zachowania asertywnego należy zwrócić także uwagę na niewerbalne sygnały charakterystyczne dla postawy asertywnej: głos spokojny, opanowana gestykulacja, postawa odprężona i częsty kontakt wzrokowy.
Każdy, kto stara się być osobą asertywną, musi być przede wszystkim świadomy swoich praw, które posiada. Herbert Fensterheim wyróżnił pięć takich podstawowych praw.
Masz prawo do robienia tego, co chcesz — dopóki twoja działalność nie rani kogoś innego.
Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie — nawet jeśli rani to kogoś innego — dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.
Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb — dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą osobą.
Masz prawo z korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie.
Należy jednak pamiętać, by domagając się swoich praw lub występując w ich obronie, nie ograniczać praw innych, a zatem, będąc osobą asertywną:
szanujemy swoje prawa i prawa innych ludzi,
ton mowy spokojny ale stanowczy - nie dajemy ponieść się emocjom,
wyrażamy swoje prośby, uczucia i opinie w sposób otwarty i szczery,
nie krytykujemy, nie obrażamy i nie lekceważymy rozmówcy,
nie rządzimy innymi ludźmi.
Zachowanie asertywne to bezpośrednie i stanowcze wyrażanie wobec drugiej osoby swoich uczuć, opinii i postaw przy jednoczesnym szanowaniu praw do jej uczuć, opinii i postaw. Ton głosu powinien być spokojny, ale stanowczy. Takie postępowanie wzbudza wiarę we własne siły, chęć i gotowość do zmian i rozwoju, a także szacunek i podziw wobec osoby asertywnej. Ludzie wokół osoby asertywnej stają się lojalni i czują się wobec takiej osoby zobowiązani. Czasami czują się zawstydzeni tym, co robią, ale nie czują się zawstydzani. Czują się odpowiedzialni zamiast czuć się winni.
Pamiętać należy również, że zachowanie asertywne to przede wszystkim autentyczność. Podczas rozmowy z drugą osobą nie można udawać kogoś, kim się nie jest. Zachowanie asertywne polega bowiem na przedstawianiu własnej osoby i własnego stanowiska, a także do przekonywania innych do tego stanowiska w racjonalny i zrównoważony sposób. Człowiek asertywny potrafi uważnie słuchać, mówić rzeczowo, inicjować i podtrzymywać rozmowę, z łatwością ujawniać swoje myśli i uczucia, zdać sobie sprawę z porozumienia niewerbalnego, być wyciszonym i odprężonym.
H. Fensterheim: „Jeżeli masz wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź, czy choć odrobinę zwiększa ono Twój szacunek do samego siebie. Jeżeli tak, jest to zachowanie asertywne.”
Bibliografia
Kozak, Agnieszka, Nauczyciel wzorcem postępowania asertywnego, [w:] „Psychologia.net.pl”
Cieślak, Katarzyna, Asertywny, znaczy szanujący siebie…, [w:] „Styl Życia”, maj 2006
Malinowski, Grzegorz, Test na asertywność, 19.11.2010, < http://takchcezyc.pl/4057/test-na-asertywnosc/>
06.11.2010, <http://psycholog.msp.info.pl/asertywnosc/6-asertywnosc-nie-mylic-z-agresja.html>
http://psycholog.msp.info.pl/asertywnosc/6-asertywnosc-nie-mylic-z-agresja.html
A. Kozak, Nauczyciel wzorcem postępowania asertywnego, [w:] „Psychologia.net.pl”
G. Malinowski, Test na asertywność, 19.11.2010, < http://takchcezyc.pl/4057/test-na-asertywnosc/>
K. Cieślak, Asertywny, znaczy szanujący siebie…, [w:] „Styl Życia”, maj 2006