Kto mówi?

Mówienie jako my sugeruje kilka rzeczy:

1. że to nie tylko ja - jest nas więcej

2. że nie tylko ja biorę odpowiedzialność, ale z jakąś grupą

3. że my to zarówno ja mówiący te słowa, jak i wy słuchający

Jako kto będę mówił, gdy zabiorę głos?

• Jako zwykły człowiek, taki jak wszyscy, do których będę mówił?

• Jako specjalista w danej dziedzinie?

• Jako ktoś o konkretnych doświadczeniach życiowych?

• Jako amator, pasjonat, ktoś, kto się poprostu interesuje daną sprawą?

Możliwości przedstawienia się:

1. Jako zwykły człowiek (wiem, bo słyszałem, że tak jest)

2. Jako profesjonalista (wiem, bo tak wynika z badań)

3. Jako świadek (wiem, bo widziałem)

4. Jako reprezentant jakiejś grupy (mówię, bo mnie wypchnięto) jest to najgorsza sytuacja

5. Jako hobbysta (mówię, bo mnie to interesuje) jest to najlepsza sytuacja. Ma się wówczas dostęp do największego spektrum argumentów: człowiek zainteresowany może mieć wiedzę specjalistyczną, a może być absolutnym amatorem; może mieć olbrzymie doświadczenie jako świadek i może być - słusznie wybranym reprezentantem grupy.

Zabiegi uczłowieczjące mówcę:

• pozorowane pomyłki

• poprawianie siebie samego, sugerujące, że tekst nie został wcześniej przygotowany, tylko właśnie się tworzy.

• dubitatio - wątpienie - chodzi o to, by na chwilę upozorować, iż zagłębiając się w temat, zapomniało się o odbiorcach i zadaje się pytanie retoryczne - samemu sobie.

Maksyma skromności:

Nie chwal się. Raczej krytykuj siebie. Dobry mówca nie mówi wiele o sobie bezpośrednio, nie używa zbyt często zaimka ja

Spójny portret retoryczny: zgodność

1. tego, co mówimy, z tym, co mówimy o sobie

2. tego, co mówimy, z tym, co robimy w trakcie wypowiedzi

3. tego, jak chcemy się prezentować, z tym, jak się w rzeczywistości prezentujemy

Kto słucha?

Rodzaje pytań retorycznych:

1. Dubitatio - udawane wahanie, pytanie zadawane niejako samemu sobie

2. Subiectio - pytanie skierowane w pewnym sensie do słuchaczy, odpowiedź na nie, pada w tekście

3. Interrogatio - pytanie skierowane w pewnym sensie do słuchaczy, odpowiedź na nie, nie pada w tekście, bo jest, w danym kontekście, oczywista, to znaczy dopowiadana przez słuchaczy

Reguła rządząca wypowiedzią retoryczną:

• Nastawienie na odbiorcę - otwieramy usta po to, aby ktoś został poinformowany, ktoś został przekonany, ktoś został zauważony.

• Nie rzucamy słów na wiatr. Wypowiedź powinna mieć świadome zakotwiczenie (umieszczenie w niej takich elementów, które nawiążą do konkretnej sytuacji wypowiedzi: jej miejsca i czasu) oraz zaadresowanie (skierowanie mowy do konkretnych odbiorców).

Informacje zwrotne:

znak procesu przebiegającego w umyśle słuchacza. Są to zwykle sygnały niewerbalne:

• potakiwanie czy zaprzeczanie głową,

• wahanie,

• wzruszanie ramionami,

• zmiany w mimice twarzy.

Odbiorca może zwracać uwagę na różne aspekty wypowiedzi:

1. Na intelektualne zrozumienie

2. Na to, co chcesz od niego przez swą wypowiedź uzyskać

3. Może szukać w tej wypowiedzi Ciebie, czyli tego, co sam o sobie mówisz

4. Może być wyczulony na to, jak traktujesz jego samego i relację, która was łączy

Wskazówki dotyczace zachowań przestrzennych:

1. Unikaj nadmiernego zbliżania się do odbiorcy, jeśli nie dał na to przyzwolenia

2. Wycofaj się, jeśli zaobserwowałeś sygnały mogące świadczyć o tym, że odbiorca czuje się niekomfortowo i usiłuje odzyskać zagrabioną mu przestrzeń

Zasady właściwego traktowania odbiorcy:

1. Szanuj odbiorcę swego, jak siebie samego

2. Daj partnerowi wybór

3. Nie narzucaj, nie nakazuj

4. Nie sądź, że znasz odbiorcę na wylot

5. Nie obrażaj, nie lekceważ

Co nas łączy?

Toposy uniwersalne

• miejsca wspólne o charakterze obrazów. Obrazy te, są jednakowo rozumiane przez wszystkich ludzi, bez względu na to, z jakiej kultury czy epoki pochodzą. Wszyscy rozumiemy, co znaczą takie obrazy, jak: Matka, Dom, Droga, Ogień i Woda.

Toposy kulturowe

• obrazy, które rozumiemy dzięki temu, iż tkwimy w tej samej kulturze. Np.: chrześcijański krzyż, chiński smok, pewne frazy: pięta Achillesa

Toposy narodowe

• obrazy uwarunkowane historycznie i językowo. Frazesy (tylko w Polsce) mieczów ci u nas dostatek, skończyły się żarty, zaczęły się schody, przedmioty: Okrągły stół

.

Toposy środowiskowe

• obrazy zrozumiałe wyłącznie w konkretnych środowiskach

.

Toposy osobiste

• obrazy wąsko funkcjonujące. Wykształcają się w każdej rodzinie i są zrozumiałe wyłącznie dla jej członków.

Toposy intymne

• należą do sfery, w którą mówca nie może mieć wstępu. Każdy intymny związek tworzy swój własny, bardzo prywatny język

Z TOPOSAMI JEST JAK Z LEKAMI: IM PRECYZYJNIEJ DOBRANE, TYM SKUTECZNIEJSZE

Gra: kolacja u znajomych

Satałe punkty gry:

• Jak miło, że się spotkaliśmy

• Co nowego u was słychać?

• Zaproszenie do stołu

• Jakie to wszystko smaczne

• Musimy się znów spotkać

Mimikra w komunikacji - gdy wczuwamy się w świat przeżyć partnera, w to, co mówi, na naszej twarzy uwidaczniają się emocje, o których on opowiada lub doświadcza. Kiedy słyszymy o cierpieniu, na naszej twarzy pojawia się grymas bólu, uśmiechamy się, gdy ktoś opowiada o radości.

Gesty symultaniczne - ludzie, których łączy bardzo bliska więź emocjonalna, wykonują bardzo podobne gesty, jakby kopiowali swoje zachowania nawzajem. Jest to znak rozumienia się.

Jak to się układa?

Platon:
Każda mowa powinna jak jestestwo żyjące - być zespołem, któremu przysługuje pewne ciało jemu właściwe, iżby nie było, ani beznogie, lecz miało i tułów, i kończyny odpowiednio dobrane do drugich i do całości.

Wstęp i zakończenie są to najważniejsze punkty wypowiedzi. Wstęp - przykuwa uwagę słuchaczy, zakończenie - pozostaje w ich pamięci.

Esencja dotycząca kompozycji wypowiedzi, wyciągnięta z klasycznej retoryki:

1. Wstęp (przedstawienie siebie, nawiązanie łączności ze słuchaczami, wprowadzenie do sprawy)

2. Teza (wyraziste usytuowanie siebie wobec sprawy, zajęcie konkretnego stanowiska i wyrażenie go za pomocą jednoznacznego zdania

3. Dowodzenie i odrzucenie dowodów ewentualnych przeciwników

4. Zakończenie

Zasada 3 razy P (odwołuje się do intuicyjnie przez nas rozumianych i wykorzystywanych psychologicznych mechanizmów przyswajania komunikatów)

1. Powiedz, co powiesz

2. Powiedz to

3. Powiedz, co powiedziałeś

1

---