Wykład 2.04.2012

Ostatnie zajęcia - 18 czerwca

Kolokwium - 4 czerwca

11 czerwca - wyniki

18 czerwca - poprawka

23 kwietnia - zajęcia odwołane

30 kwietnia -wolne

Procesy fizjologiczne we śnie

1. W czasie zasypiania i przez kolejne stadia snu NREM większość procesów w organizmie człowieka ulega zwolnieniu

2. w czasie snu REM większość procesów ulega nasileniu, zbliżając się do poziomu czuwania

Zasada ta znajduje odbicie w :

1. zapisie EEG, EOG i EMG

2. czynnościach układu sercowo - naczyniowego, oddechowego i wewnątrzwydzielniczego, w podstawowej przemianie materii

Zmiany fizjologiczne podczas snu

1. wzrost poziomu kortykosterydów we krwi - druga część nocy (zwiększa się ilość snu REM)

2. wydzielanie hormonu wzrostu - głównie w czasie snu (zwłaszcza sen NREM 3 i 4)

3. procesy regeneracyjne o.u.n - głównie w czasie snu REM

4. wzrost poziomu hormonu luteinizującego i testosteronu - w czasie snu REM

5. zwiększone wydzielanie hormonu tyreotropowego i amin katecholowych - głównie okres czuwania i znacznie spada w czasie snu.

6. zahamowanie aktywności motorycznej organizmu (zanik ruchów dowolnych i współruchów, obniżenie napięcia mięśniowego) - sen NREM

7. sporadyczne, nieskoordynowane ruchy kończyn i tułowia - sen REM

8. spowolnienie oddychania, pogłębienie ruchów oddechowych, zwolnienie akcji serca, rozszerzenie naczyń tętniczych, spadek ciśnienia tętniczego - sen NREM

9. zwolnienie procesów metabolicznych, upośledzenie procesów termoregulacyjnych, zwiększona utraty ciepła i spadek temperatury rektalnej (ok. 1-1.5 st. C) w czasie 5-6 godzinnego snu nocnego.

Znaczenie snu

• dorosły człowiek przesypia ok. 30% swego życia

• Tolerancja na skróceniu snu waha się w dużych granicach u poszczególnych ludzi

• Skrócenie snu do minimum (4-5 godzin) : nie zaburza aktywności fizycznej, ani umysłowej

• Wydłużanie snu ponad minimum: nie przynosi dodatkowej poprawy nastroju i wydolności psychofizycznej

Skrócenie snu:

Poniżej minimum wywołuje:

1. zaburzenia koncentracji uwagi

2. obniżenie nastroju

3. obniżenie sprawności psychofizycznej

Całkowite pozbawienie człowieka snu

Przez kilka dni wywołuje:

1. zaburzenia myślenia i odbioru wrażeń

2. dezorientacje

3. omamy - głównie wzrokowe

4. zmęczenie

5. niestabilność psychiczna

Wybiórcze pozbawienie snu

Wybiórcze pozbawienie snu REM

1. niepokój

2. rozdrażnienie

3. trudności w skupieniu uwagi i myśleniu

Wybiórcze pozbawienie snu NREM

1. zmęczenie

2. obniżenie reakcji

3. depresja

Zaburzenia snu

1. śpiączka : patologiczny stan utraty świadomości: może wynikać z przyczyn metabolicznych (pozamózgowych), albo strukturalnych (pierwotne uszkodzenie mózgu); towarzyszą duże zmiany EEG

2. bezsenność - około 15% dorosłych

3. inne:

1. spontanicznie przerwany oddech (bezdech senny)

2. zgrzytanie zębami

3. mówienie w czasie snu

4. somnambulizm (chodzenie podczas snu)

5. moczenie nocne

6. nocne koszmary

Melatonina:

• Uwalniana z szyszynki ma aktywować mechanizm cyklu czuwanie-sen działając na specjalny ośrodek w międzymózgowiu

• Światło padające na siatkówkę hamuje na drodze nerwowej uwalnianie melatoniny i eliminuje jej udział w aktywacji snu

• Wydzielanie melatoniny różni się w zależności od okresu życia:

• Amplituda rytmu melatoninowego tzn. różnica między maksymalnym stężeniem hormonu we krwi nocą i minimalnym stężeniem w ciągu dnia wzrasta do okresu pokwitania, a następnie zmniejsza się z wiekiem (zaburzenia snu u osób starszych jako wynik niskiego poziomu melatoniny w ciągu nocy)

Potrzeba snu a skłonność do snu:

1. czas snu następujący po przedłużonym okresie czuwania jest krótszy niżby to wynikało z ogólnego deficytu snu

2. u ludzi pozbawionych snu obserwowano wahania poziomu czujności a nie stale jego obniżenie

3. czas snu nie odzwierciedla bezpośrednio stopnia biologicznej potrzeby snu

4. uczucie senności przeplata się w ciągu dnia z okresami zwiększonego poziomu czujności

5. aby sen pełnił funkcje regeneracyjna musi przypadać na odpowiednia porę doby

6. głębokość snu jest największa w 4 okresie snu NREM (sen delta)

7. wkrótce po zaśnięciu pojawiają się okresy i 4 snu NREM

8. w drugiej połowie nocy przeważa okres 2 a nawet 1 przeplatane z epizodami snu REM

9. sen następujący o przedłużonym okresie czuwania zawiera więcej niż normalnie fal wolnych delta, a sen REM nie zmienia się lub wydłuża się stosunkowo nieznacznie.

Mechanizmy snu

Sen zależy od 2 odrębnych mechanizmów:

1. od czynnika homeostatycznego (potrzeba snu). Potrzeba snu narasta w miarę trwania czasu czuwania

2. od tzw. Skłonności do snu. Jest regulowane przez „zegar biologiczny” wykazuje oscylacje dobowe: najmniejsza w ciągu dnia, narastać wieczorem i zmniejsza się nad ranem

Normalny sen nocny przypada na okres, gdy odpowiedni poziom potrzeby snu nakłada się na odpowiedni poziom skłonności do snu. Standard snu: pomiędzy 23:00-7:00

Autonomiczny układ nerwowy (wegetatywny)

Część układu nerwowego, którego wypustki przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych (zaopatrują: mięśnie gładkie, naczynie krwionośne, gruczoły i inne komórki):

Funkcje:

1. wraz z układem dokrewnym decyduje o utrzymaniu homeostazy

2. umożliwia adaptacje organizmu do zmieniającego się środowiska wewn.

3. integruje narządy wewn. przez co pozwala na zmiany czynności narządów, zależne od działania rożnych bodźców środowiskowych

4. bardzo silnie reaguje na stany emocjonalne (nawet gdy zachowanie somatyczne lub mowa na to nie wskazują)

5. wykazują ścisłą współzależność od somatycznego układu nerwowego funkcjonalna całość

uwaga: Dzięki współdziałaniu (interakcji) trzewno-somatycznej funkcje wegetatywne i somatyczne podporządkowane są czynności integracyjnej o.u.n

Odruch autonomiczny:

Jest to podstawowa jednostka czynnościowa układu autonomicznego

• o odruchu autonomicznym (trzewnym) mówimy gdy jego efektorem jest:

1. naczynie krwionośne

2. mięsień gładki narządów wewn.

3. mięsień sercowy

4. gruczoły

Ramie dośrodkowe odruchu autonomicznego: trzewne włókna aferentne (czuciowe) przebiegające w nerwach autonomicznych.

Ramię odśrodkowe odruchu autonomicznego : impulsy z o.u.n do efektorów w narządach trzewnych są przewodzone 2 połączonymi synaptycznie neuronami:

1. neuron przedzwojowy (ciało komórkowe w pniu mózgowym lub w rogach bocznych rdzenia kręgowego)

2. neuron pozazwojowy ( ciało komórkowe w obwodowych zwojach autonomicznych)

Przewodnictwo w UA jest wolniejsze - czas reakcji (stała czasowa reakcji autonomicznych wegetatywnych) jest znacznie dłuższy niż w układzie somatycznym

Dzieje się tak gdyż:

1. połączenia synaptyczne znajdują się poza obrębem o.u.n

2. impulsacja przewodzona jest cienkimi włóknami

Podział anatomiczny i organizacja UA

Autonomiczny układ nerwowy dzieli się na części:

1. współczulną (sympatyczną) - aksony neuronów przedzwojowych opuszczają o.u.n przez korzenie brzuszne segmentów piersiowych i lędźwiowych (C8 - L3)

2. przywspółczulna (parasympatyczna) - aksony neuronów przedzwojowych opuszczają o.u.n przez korzenie:

- nerwów czaszkowych III, VII, IX,X

- Brzuszne krzyżowych segmentów rdzeniowych (S2 - S4)

3. eteryczną - w dużym stopniu niezależne od poprzednich, bazuje na krótkich odruchach w narządach trzewnych (tzw. nerwowy układ eteryczny)

4. czuciową (aferentną) - rozpoczyna się w różnych receptorach narządów wewn. (enteroceptory)

Przewodzi czucie trzewne

Bierze udział w licznych odruchach (trzewno-trzewnych, trzewno-somatycznych)

Zwoje autonomiczne

Skupiska:

1. neuronów pozazwojowych i ich wypustek

2. zakończeń przedzwojowych (wypustki aksonalne) neuronów autonomicznych

3. tkanki łącznej (tworzy torebkę i wnika w głąb zwoju)

Dywergencja pobudzeń w obrębie zwoju: włókna przedzwojowe tworzą synapsy z ciałami komórkowymi i dendrytami wielu neuronów pozazwojowych

Konwergencja pobudzeń w obrębie zwoju - każda komórka zwojowa otrzymuje pobudzenia z wielu różnych włókien przedzwojowych

2

---