• Irena Pospiszyl „Przemoc w rodzinie”

Przemoc:

• w przeciwieństwie do samej agresji dokonywana w dobrej intencji, celem jest wywołanie wpływu

• ma charakter intymny, jest poza kontrolą społeczną

• duże przyzwolenie społeczne na jej łagodną formę - klapsy, krzyki, szlabany

• na krótki dystans bardzo skuteczna metoda wychowawcza, negatywne skutki ujawniają się dopiero po latach

• płynne kryterium oceny zjawiska - czy naruszenie osobistej nietykalności, czy pas, pięść - w związku z tym skala zjawiska to od 2-4% do 70-90% dzieci

• trudność w definiowaniu przemocy - to zjawisko ściśle powiązane z normami życia społecznego każdej społeczności:

• wąska definicja - znęcanie, maltretowanie

• szeroka - obejmuje dwa rodzaje przemocy:

• wykorzystywanie, nadużycie

• znęcanie, maltretowanie

(autorka przychyla się do szerokiej definicji)

Przemoc (def. Pospiszyl) - wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do jej fizycznej lub/i psychicznej szkody wykraczające poza społeczne wzory stosunków międzyludzkich

Wyniki badań nad przemocą

• bardzo częsta korelacja przemocy z alkoholizmem, przestępczością

• przemoc wobec dzieci

• w tzw. porządnych domach - 81% dzieci jest bitych (ale wchodzi w to też np. popychanie); 4,5 % dzieci - bite brutalnie

• 66-93% dzieci doświadcza przemocy w Europie Zachodniej (Wielka Brytania, Niemcy) oraz w USA

• małe dzieci doświadczane surowiej, częściej są to chłopcy w wieku od 3 do 5 lat, najrzadziej (8%) dzieci dorosłe, w przypadku dzieci dorastających - dziewczynki

• niski status społeczny koreluje ze zwiększoną ilością kar fizycznych oraz zaniedbań, wysoki - z karami psychicznymi oraz większą `pomysłowością' w wymyślaniu kar

• bardziej narażone są dzieci niechciane, zwłaszcza młodocianych matek

• problem krzywdzenia dzieci niepełnosprawnych - wzrost trudności wychowawczych, co sprzyja zachowaniom nieadekwatnym

• zachowania nieadekwatne:

• nadopiekuńczość - hamuje rozwój samodzielności, utrudnia zdobycie sprawności społecznej

• nadmierna surowość - wypacza socjalizację

• zwiększona częstotliwość przemocy w rodzinach wielodzietnych - kolejne dziecko zwiększa poziom stresu sytuacyjnego (skłonność do agresywnych wybuchów); kolejne dziecko zmniejsza emocjonalną wartość poprzednich

• u kobiet przemoc przybiera łagodniejsze formy, częściej stosują przemoc wobec dzieci starszych, dorosłych

skłonność do wymierzania kar	kobiety	mężczyźni
klapsy	84,8%	78,8%
pas	41%	47,5%

• przemoc w małżeństwie

• 1/3 kobiet-ofiar przemocy korzysta z pomocy - ich mężowie to często przedstawiciele tzw. porządnych, prestiżowych zawodów - lekarze, politycy etc.

• około ¼ małżeństw pobiła się, co najmniej raz w życiu

• w pierwszych 10. latach małżeństwa przemoc występuje 2 razy częściej niż w następnej dekadzie

• 1/5 kobiet w Polsce jest ofiarami przemocy męża, 40% kobiet zna takie kobiety

• 41% rozwódek było bitych

• 8% kobiet przyznaje się do przemocy wobec męża

• USA - 27 % (nie obejmuje to agresji słownej - w Polsce wyniki uwzględniające tę formę powiększają się do 45%)

• przemoc wobec osób starszych

• 4% osób powyżej 60 roku życia doświadcza przemocy, z czego 2/3 to kobiety

• osoby te bite przez współmałżonka lub najstarszego syna; znaczna lub całkowita zależność ofiary od sprawcy

• rodzice zależni od dzieci

• dzieci zależne od rodziców (syn alkoholik)

model rodziny wysokiego ryzyka:

1) wzrastanie w atmosferze przemocy i autorytarnego rygoryzmu

2) osobowość sprawców - sztywno i autorytarnie kontrolująca, niedojrzała, problemy z kontrolą emocji

3) społeczne przyzwolenie

4) uzależnienie

5) wzrost stresów sytuacyjnych - bezrobocie, problemy finansowe, problemy wychowawcze, choroby

6) trudne dzieci

7) nieudane życie małżeńskie

8) czynniki bezpośrednio uruchamiające agresję

Cykl przemocy:

1. narastanie napięcia

2. czynnik wyzwalający

3. akt przemocy

4. spadek napięcia oraz dążenie do pojednania

bezpośrednią reakcją jest wzrost stresy, poczucia zagrożenia, zachwianie wewnętrznego ładu rodziny

w przypadku rzadko występującej przemocy - częściej ucieczka z domu, separacja

często występująca przemoc - wzywanie policji

agresor - demonstracyjna wrogość, milczy, unika kontaktu z ofiarą, ale później dąży do pojednania:

+ zwalanie winy na ofiarę

+ udawanie, że nic się nie stało

+ odgrywanie roli super męża/ojca etc.

10% śmierci dzieci - to ofiary przemocy swoich opiekunów

1/3 wszystkich zabójstw - wobec osób najbliższych

• przemoc wychodzi na jaw gdy:

• następuje zagrożenie życia ofiary

• nasilają się problemy wychowawcze z dzieckiem

• partnerom przestaje zależeć na utrzymaniu pozytywnej oceny związku

• problemy przekładające się pokoleniowo

• w rodzinach, w których kobieta jest ofiarą, ofiarami w 70% są również jej dzieci

• dzieci nie potrafią z kolei obronić swoich dzieci - podświadomie wybierają podobnego partnera, jakim był kiedyś ich agresor (partner słaby szuka agresora i vice versa)

• 32% kobiet-świadków przemocy wchodzi w podobne sytuacje, związki

• dzieci, ofiary przemocy, w dorosłym życiu, są przekonane, że `bat' jest jedynym słusznym i dobrym rozwiązaniem, że tylko trzymanie krótko gwarantuje sprawne funkcjonowanie systemu rodzinnego i posłuszeństwo dzieci, dlatego będą próbować „panować”, działać apodyktycznie, kontrolująco; często mogą zmagać się z problemem nadmiernego dystansu emocjonalnego, nieumiejętności okazywania czułości

• 60% dzieci bitych ma problemy przystosowawcze - niekontrolowane wybuchy złości, niska samoocena, emocjonalna labilność, nieufność, wrogość wobec otoczenia, silne uzależnienie od opiekuna

dzieci krzywdzone - postawa zimnego wyczekiwania, czujność, krnąbrność, brak poczucia humoru, częściej powtarzają klasy, dokonują aktów wandalizmu, wchodzą w konflikty z prawem

Uraz psychiczny objawia się (objawy urazu doświadczonego)

• nadmiernym pobudzeniem

• wtargnięciem

• zawężeniem

(to nie było dokładnie wytłumaczone, o co w tym chodzi, więc podaję gwoli ścisłości i dokładności przekazu ;))

Skutkiem może być również wyuczona bezradność (Seligman)

• bierne znoszenie przez ofiarę

• efekt destruktywnego procesu w psychice

• po okresie buntów, aktywności - nieskuteczność działań - `nic się nie da zrobić'

• wzrost poczucia zagrożenia

Skutki przemocy wobec dziecka:

* wzrost agresywności

* nieumiejętność inicjowania i utrzymywania kontaktów z innymi dziećmi

* nieufność, wrogość

* wycofanie, odrętwienie emocjonalne, skłonność do izolowania się lub nadpobudliwości (zależnie od temperamentu)

* niska samoocena, poczucie własnej wartości

* poczucie odrzucenia, opuszczenia

* chroniczny smutek, depresja

* koszmary nocne, lęki

* problemy w zachowaniu - zmienność nastrojów, drażliwość, impulsywność, tendencje do znęcania się nad słabszymi, kłamstwa

* wzrost objawów zaburzeń psychosomatycznych - moczenie, tiki

* trudności w nauce

* rozwój postaw zależnościowych od opiekunów

* zachowania pseudodorosłe w dzieciństwie - nadmierna czujność, niezdolność do rozluźnienia - oraz infantylne w życiu dorosłym - postawy roszczeniowe

---