Rozrachunki z właścicielem w księgach przedsiębiorstwa osoby fizycznej

Jak ująć w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym rozrachunki z właścicielem w przedsiębiorstwie osoby fizycznej? Czy należności i zobowiązania właściciela o charakterze przejściowym z roku na rok pozostawiać na koncie 24 w nieskończoność? Czy one zawsze mają charakter przejściowy? Kiedy wyksięgować je z ksiąg rachunkowych?

1. Zmiany w kapitale właściciela o charakterze trwałym i przejściowym

Należy podkreślić, że obecnie obowiązujące przepisy nie regulują sposobu ustalania i zasad gospodarowania kapitałem przedsiębiorstwa osoby fizycznej działającej we własnym imieniu i na własne ryzyko. Wysokości kapitału początkowego w firmie osoby fizycznej nie podaje się w żadnej umowie (w przeciwieństwie np. do spółki z o.o.), ani nie wykazuje się w ewidencji działalności gospodarczej, w której rejestruje się takie przedsiębiorstwa. Dlatego kapitał podstawowy przedsiębiorstwa osoby fizycznej nie jest wielkością stałą. W przedsiębiorstwie osoby fizycznej właściciel może dowolnie decydować o majątku firmy.

Na wielkość kapitału podstawowego w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, zwanego kapitałem właściciela, mają wpływ:

• wkłady wniesione przez właściciela,

• trwałe zwiększenia kapitału,

• trwałe zmniejszenia kapitału.

Jako przykłady typowych trwałych zwiększeń i zmniejszeń kapitału, które mogą wystąpić w ciągu roku obrotowego, można wymienić:

• wpłaty na poczet kapitału podstawowego (zwiększenie),

• wprowadzenie przez właściciela rzeczowych aktywów do przedsiębiorstwa (zwiększenie),

• wyprowadzenie przez właściciela rzeczowych aktywów z przedsiębiorstwa (zmniejszenie),

• zapłata ze środków przedsiębiorstwa za wydatki poniesione na cele prywatne właściciela (zmniejszenie),

• zapłacone w imieniu właściciela składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) potrącane przy kalkulacji podatku dochodowego, a niezaliczone do kosztów działalności operacyjnej jednostki (zmniejszenie),

• zapłacone w imieniu właściciela składki na ubezpieczenie zdrowotne (zmniejszenie),

• zapłacone w imieniu właściciela zaliczki na podatek dochodowy (zmniejszenie).

Na dzień bilansowy zmiany kapitału mające charakter trwały przenosi się na konto 80 "Kapitał właściciela" lub konto 82 "Rozliczenie wyniku finansowego" w zależności od zasad określonych przez jednostkę w polityce rachunkowości. Trwałe zmiany w postaci zwiększeń i zmniejszeń korygują wartość początkową kapitału właściciela wykazywanego w pasywach bilansu w pozycji A.I. "Kapitał podstawowy".

Zmiany o charakterze przejściowym, to należności i zobowiązania, o których jednostka wie, że zostaną w przyszłości (tj. w następnych okresach rozliczeniowych) uregulowane, na przykład:

1) wypłacona zaliczka na koszty podróży służbowej właściciela - po zakończeniu podróży, właściciel przedstawi rachunki, a wypłaconą wcześniej zaliczkę będzie można rozliczyć z otrzymanymi rachunkami i fakturami,

2) właściciel firmy posiada kartę kredytową z przyznanym limitem na określoną kwotę i wydatki na cele przedsiębiorstwa reguluje kartą. W następnym miesiącu następuje spłata zadłużenia z rachunku bieżącego jednostki wszystkich transakcji dokonanych kartą kredytową.

Do ewidencji wszystkich rozrachunków z właścicielem w ciągu roku służy konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozrachunki z właścicielami). Jednak ze względu na różnorodność występujących transakcji wskazane jest utworzyć odpowiednią podanalitykę do tego konta uwzględniającą główne tytuły rozliczeń z właścicielem.
 

Na każdy dzień bilansowy jednostka powinna ocenić, które transakcje mają charakter trwały i przeksięgować je na konto 80 lub konto 82. Natomiast transakcje zakwalifikowane przez jednostkę jako przejściowe pozostawić na koncie 24 do rozliczenia w następnych okresach.

Sposób księgowania rozrachunków z właścicielem oraz rozliczenie konta 24 na dzień bilansowy na transakcje o charakterze trwałym i przejściowym przedstawiono na przykładach liczbowych.

2. Ewidencja księgowa rozrachunków z właścicielem w ciągu roku obrotowego

Przykład

I. Założenia:

1. Właściciel firmy dokonał wpłaty na poczet zwiększenia kapitału podstawowego w kwocie: 10.000 zł.

2. Decyzją właściciela wycofano z użytkowania samochód osobowy, którego wartość początkowa wynosiła: 30.000 zł, a dotychczasowe umorzenie: 24.000 zł.

3. Zgodnie z pisemnym poleceniem właściciela firmy, dział księgowości rozlicza i odprowadza w jego imieniu zaliczkę na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Składki na ubezpieczenia społeczne są uwzględniane w podstawie opodatkowania przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy właściciela. W bieżącym miesiącu ujęto:

a) zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości: 750 zł,

b) składki na ubezpieczenia społeczne: 559,49 zł,

c) składkę na ubezpieczenie zdrowotne: 233,32 zł,

d) składkę na Fundusz Pracy: 46,25 zł.

4. Otrzymano od właściciela fakturę wystawioną na firmę za zakup na cele prywatne właściciela, w kwocie: 482 zł. Zobowiązanie zostało uregulowane z rachunku bankowego jednostki.

5. Właściciel firmy otrzymał w grudniu zaliczkę na koszty podróży służbowej do Warszawy w kwocie: 3.000 zł, która odbędzie się na początku stycznia następnego roku.

6. Jednostka prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4.

II. Dekretacja:
 

Opis operacji	Kwota	Konto
				Wn	Ma
1. WB - wpłata właściciela tytułem zwiększenia kapitału podstawowego	10.000,00 zł	13-0	80
2. PK - wycofanie z użytkowania samochodu osobowego:    a) dotychczasowa amortyzacja    b) nadwyżka wartości początkowej nad amortyzacją    c) obniżenie kapitału zakładowego z tytułu wycofania        aktywu z firmy	24.000,00 zł 6.000,00 zł   6.000,00 zł	07-1 24   80	01 01   24
3. PK - rozliczenie składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy właściciela:    a) zaliczka na podatek dochodowy    b) składki na ubezpieczenia społeczne    c) składka na ubezpieczenie zdrowotne    d) składka na Fundusz Pracy	750,00 zł 559,49 zł 233,32 zł 46,25 zł	24 24 24 40	22 22 22 22
4. WB - uregulowanie zobowiązań publicznoprawnych właściciela:    a) podatek dochodowy    b) składki na ubezpieczenia społeczne    c) składka na ubezpieczenie zdrowotne    d) składka na Fundusz Pracy	750,00 zł 559,49 zł 233,32 zł 46,25 zł	22 22 22 22	13-0 13-0 13-0 13-0
5. PK - zakup na cele prywatne właściciela	482,00 zł	24	21
6. WB - zapłata za fakturę	482,00 zł	21	13-0
7. PK - zaliczka na podróż służbową dla właściciela firmy	3.000,00 zł	24	13-0

III. Księgowania:

3. Rozliczenie rozrachunków z właścicielem na dzień bilansowy

Przykład

I. Założenia:

Ustalono na dzień bilansowy, że na saldo konta 24 składają się następujące salda kont analitycznych do konta 24:
 

Nazwa konta analitycznego do konta 24	Kwota
		Saldo Wn	Saldo Ma
a) opłacone zaliczki na podatek dochodowy        właściciela	2.900,00 zł
b) zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne	6.713,88 zł
c) zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne	2.799,84 zł
d) zakup na cele prywatne właściciela	482,00 zł
e) zaliczka na podróż służbową	3.000,00 zł
Razem konto 24	15.895,72 zł

II. Dekretacja:
 

Opis operacji	Kwota	Konto
				Wn	Ma
1. PK - rozliczenie na dzień bilansowy transakcji o charakterze trwałym:
a) podatek dochodowy właściciela za 2010 r.	2.900,00 zł	80	24
b) zapłacone w ciągu roku składki na ubezpieczenia społeczne	6.713,88 zł	80	24
c) zapłacone w ciągu roku składki na ubezpieczenie zdrowotne	2.799,84 zł	80	24
d) zakup na cele prywatne właściciela opłacony        z rachunku firmowego	482,00 zł	80	24

III. Księgowania:

Saldo na koncie 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Rozrachunki z właścicielem) na dzień bilansowy wynosi: 3.000 zł. Jest to kwota zaliczki na podróż służbową, która odbędzie się w styczniu następnego roku obrotowego. Zaliczka ma charakter przejściowy, ponieważ zostanie rozliczona z rachunkami, jakie przedstawi właściciel po powrocie z delegacji.

Saldo Wn konta 24 należy ująć w bilansie po stronie aktywów w pozycji B.II.2 lit. c) "Inne należności krótkoterminowe od pozostałych jednostek".

Saldo na koncie 24 "Pozostałe rozrachunki" dotyczące rozrachunków z właścicielem nie może prezentować na dzień bilansowy niezidentyfikowanych, tj. niewyjaśnionych przez jednostkę transakcji. Zgodnie bowiem z ustawą o rachunkowości, na dzień bilansowy należy poddać inwentaryzacji wszystkie składniki aktywów i pasywów bez wyjątków, w tym również rozrachunki z właścicielem.
 

Charakter przejściowy transakcji z właścicielem odzwierciedla się w tym, że transakcja pozostawiona na dzień bilansowy będzie w przyszłości rozliczona. Nie chodzi o to, aby - tak jak to sugeruje się w pytaniu - z roku na rok przenosić do bilansu te same lub większe salda konta 24 - "w nieskończoność". Zadaniem jednostki na dzień bilansowy jest ustalenie czego dotyczą transakcje i w jakim terminie będą podlegały rozliczeniu, a w przypadku, gdy okaże się, że mają charakter trwały - należy przeksięgować je na konto kapitałów.

 

B.

RACHUNKOWOŚĆ W PRZYKŁADACH LICZBOWYCH

---