Wykład II - Wykład drugi - psychopatologia psychiatryczna i klasyfikacja zaburzeń psychicznych.

I. Podstawowe objawy psychopatologiczne :

1. Podział objawów zaburzeń psychicznych :

1. zaburzenia czynności poznawczych tj. takie objawy, za których pomocą człowiek uzyskuje, porządkuje, przechowuje i wykorzystuje wiedzę o otaczającym świecie i samym sobie; czynności poznawcze pozwalają organizmowi na rozpoznanie właściwości i postaci środowiska zewnętrznego i wewnętrznego ( za pomocą uwaga, spostrzegania ), utrwalanie ich ( za pomocą pamięć ), scalanie w spójny i względnie trwały system indywidualnej wiedzy o świecie ( za pomocą myślenie, język ), która umożliwia adekwatne reagowanie na zmieniającą się sytuację zewnętrzną i wewnętrzną, bądź zmienianie jej zgodnie z odczuwanymi potrzebami :

A. Zaburzenia uwagi - uwaga jest obecnie uznawana za czynność poznawczą , której rolą jest ograniczanie nadmiaru informacji na wszystkich etapach jej przetwarzania, od odbioru wrażeń zmysłowych, przez proces myślenia, kodowania i odtwarzania procesów pamięciowych, aż po wybór uruchamianej reakcji;

Uwaga ma następujące cechy :

1. selektywność - zdolność do wyboru pewnych fragmentów pola uwagi kosztem innych,

2. trwałość - zdolność do wytrwałego wyczekiwania na pojawienie się określonego bodźca czy informacji,

3. przerzutność - zdolność do aktywnego badania pola uwagi w celu znalezienia określonych informacji,

4. podzielność - zdolność do szybkiego przełączania uwagi w celu jednoczesnego wykonywania kilku czynności,

5. zakres - liczba elementów pola uwagi, które można objąć jednocześnie;

Psychiatra ocenia uwagę pod kątem prawidłowego występowania i działania w/w cech, odchylenia od normy w zakresie poszczególnych cech są podstawą oceny zaburzeń uwagi.

B. Zaburzenia pamięci - pamięć jest czynnością poznawczą, która umożliwia chwilowe lub trwałe zachowanie właściwości i znaczenia informacji.

Zaburzenia pamięci dzieli się na zaburzenia :

1. o charakterze raczej ilościowym, tzn. cechujące się ograniczeniem, wyłączeniem, nadmiarem lub dysproporcją pamięci :

• hipermnezja czyli pamięć wzmożona - zdolność odtwarzania zwiększonej liczby wspomnień,

• hipomnezja czyli ograniczenie pamięci - zmniejszenie zdolności odtwarzania wspomnień, które może wynikać z utrudnionego dostępu do zapamiętanych już i przechowywanych informacji, a także ograniczeń ich zapamiętywania,

• amnezja - niepamięć lub luka pamięciowa, w której dochodzi do utraty możliwości odtwarzania wspomnień z jakiegoś odcinka czasu,

o charakterze raczej jakościowym :

1. allomnezje czyli wspomnienia zniekształcone - polegające na nieadekwatnym odtwarzaniu rzeczywistych wspomnień,

• ekmnezja czyli zaburzenie pamięciowe polegające na przeżywaniu przeszłości jako teraźniejszości,

• iluzje pamięciowe - wspomnienia rzeczywiste, lecz zniekształcone pod wpływem innych przeżyć,

• kryptomnezja - wspomnienie nieświadome, tj. wspomnienie, które zostało wprawdzie odtworzone, lecz bez rozpoznania jego wtórności ( chory sądzi, że wcześniej tego nie przeżywał ),

• pseudomnezje czyli wspomnienia rzekome - polegające na wypowiedziach traktowanych prze chorego jako wspomnienia, lecz w istocie nie mające charakteru wspomnień, tzn. nie odtwarzające żadnych rzeczywistych zdarzeń

• złudzenia utożsamiające - dochodzi w nich do błędnego rozpoznania umiejscowienia aktualnej sytuacji w czasie - deja vu ( już widziałem ), deja vecu ( już przeżywałem ), jamais vu ( nigdy nie widziałem ), jamais vecu ( nigdy nie przeżywałem )

• konfabulacje - wspomnienia rzekome - wytwarzanie fałszywych informacji i wypełnianie luk pamięciowych

• omamy pamięciowe - rzekome, fałszywe wspomnienia z towarzyszącym przekonaniem realizującym - chory wspomina, przypomina sobie wydarzenia, które w istocie nie miały miejsca i jasno potwierdza ich realność,

C. Zaburzenia spostrzegania - spostrzeganie wiąże się z odwzorowaniem świata zewnętrznego i wewnętrznego w postaci reprezentacji umysłowych za pomocą narządów zmysłów :

1. paraidolie - nierzeczywiste spostrzeżenia wyprowadzone z jednego nieostrego lub rytmicznie ukształtowanego tła ( np. chmur, muru, tkaniny itp. ),

2. złudzenia ( iluzje ) - błędnie rozpoznane spostrzeżenia realnie istniejących przedmiotów, którym towarzyszy mniej lub bardziej stanowczy sąd realizujący,

3. omamy ( halucynacje ) - spostrzeżenia nieistniejących w rzeczywistości przedmiotów, którym towarzyszy błędny sąd realizujący, tzn. poczucie, że spostrzegany przedmiot rzeczywiście istnieje - są omamy wzrokowe, słuchowe, czuciowe, węchowe i smakowe

4. omamy rzekome ( pseudohalucynacje ) - są to doznania np. słuchowe umiejscawiane przez pacjenta w obrębie własnego ciała ( np. głos w głowie )

5. parahalucynacje - wrażenia lub spostrzeżenia realnie nieistniejących przedmiotów, których chory nie traktuje jako realne ( brak sądu realizującego ),

6. agnozje - niemożność rozpoznania cech przedmiotu, mimo prawidłowego stanu narządów zmysłów i często zachowanej zdolności spostrzegania,

D. Zaburzenia myślenia, języka i porozumiewania się :

a) zaburzenia treści myślenia :

1. myśli nadwartościowe - to przekonanie w zasadzie prawdziwe, które uzyskuje bardzo silny wpływ na decyzje, zachowania i całe postępowanie człowieka,

2. urojenia - fałszywe przekonania pochodzenia chorobowego - wszystkie urojenia mogą mieć charakter ksobny - odnoszący, oddziaływania, prześladowcze, zmiany osoby, wielkościowe, depresyjne; z uwagi na swą strukturę urojenia dzieli się :

• proste - to pojedyńcze lub rozwinięte wyjaśnienia innych objawów, bez tendencji do systematyzacji, czy dezintegracji,

• paranoiczne - są rozbudowane w zwarty konsekwentny system wzajemnie uzasadniających się i spójnych z osobowością przekonań,

• paranoidalne - wyróżniają się niespójnością z typowym brakiem konsekwencji, zwartości i wzajemnych powiązań, odrywaniem się od osobowości i realiów chorego, z mało prawdopodobną lub dziwaczną treścią,

• urojenia oniryczne - wyrażają się brakiem konsekwencji, zmiennością, intensywnym przeżywaniem aktualnego dziania się, zwykle dramatycznych, silnie emocjonojących wydarzeń,

c. myśli natrętne ( obsesje ) - myśli uporczywe, powracające, narzucające się choremu z poczuciem przymusu, mimo prób i wysiłku wkładanego w ich oddalenie, lecz zawsze traktowane jako myśli własne

3. zaburzenia toku myślenia :

a. spowolnienie i zahamowanie toku myślenia,

b. przyspieszenie toku myślenia,

c. otamowanie - chwilowa, zwykle nieoczekiwana pauza w biegu myśli i wypowiedzi ,

d. natłok myśli ( mantyzm ) - poczucie uciążliwego nadmiaru spontanicznie pojawiających się kolejnych wątków i tematów myślenia, zwykle zakłócających je i znajdujących w ograniczeniu produktywności, płynności i skuteczności ( jasności, zwartości ) wypowiedzi,

e. rozwlekłość, drobiazgowość myślenia - skłonność do inicjowania kolejnych, nowych, zwykle zbędnych wypowiedzi, mimo niezakończenia już rozpoczętych, co powoduje stopniowe oddalanie się od wątku zasadniczego,

f. rozkojarzenie toku myślenia - złożone zaburzenie struktury i funkcji myślenia, mimo prawidłowej struktury gramatycznej wypowiedzi stają się niezrozumiałe

4. zaburzenia struktury myślenia ;

a. splątanie - inkoherencja - wypowiedzi wybitnie nieskładne zarówno z powodu nieskładności gramatycznej, porozrywania wątku, podążania za przypadkowym skojarzeniem na zasadzie podobieństwa wątku fonetycznego, rytmu, rymu itp.,

b. afazja - różnorodne zaburzenia mowy, powstające w wyniku ogniskowego uszkodzenia mózgu.

1. zaburzenia czynności emocjonalnych i motywacyjnych - są to procesy dynamizujące i porządkujące zachowanie :

A. zaburzenia uczuciowości :

A) zaburzenia nastroju - obniżenie i podwyższenie nastroju :

a) nastrój depresyjny,

b) nastrój depreyjno-dysforyczny - charakteryzuje się żalem, rozzażeleniem, poczuciem nieszczęśliwości, zniechęcenia, rozdrażnienia, a nawet złości,

c) nastrój dystymiczny - charakteryzuje się złym samopoczuciem z zahamowaniem myślenia, pobudliwością i lękliwością oraz hipochondrycznym poczuciem wyczerpania i poczuciem dolegliwości cielesnych,

d) nastrój maniakalny - równomiernie wzmożony nastrój, z odczuciami uniesienia, radość o dość ekspansywnym, dłużej utrzymującym się charakterze,

e) nastrój euforyczny - dość płytkie wzmożenie nastroju z dominującą wesołością, pogodą ducha, szczęścia, zadowolenia,

f) nastrój moriartyczny - odmiana euforii ze szczególnie nasiloną, lecz pustą wesołkowatością i tendencją do dowcipkowania, błaznowania i niewyrafinowanych żartów,

g) nastrój esktatyczny - charakteryzuje się poczuciem ekstazy, odczuciem podniosłości sytuacji oraz własnego w nich udziału z przekonaniem o nadzwyczajnej doniosłości własnej pozycji, roli,

h) złość - dysforia - nastrój w którym dominuje negatywnie przeżywane wzburzenie związane z poczuciem frustracji,

i) zobojętnienie uczuciowe - apatia, stępienie - wyraźne ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć,

j) spłycenie uczuć - sztywność, bladość - zatracanie intensywności, amplitudy, modulacji, zabarwienia reakcji emocjonalnych na zachodzące wydarzenia, osoby, wypowiedzi i okoliczności,

k) zubożenie uczuciowe - prymitywizacja - uzyskują wówczas przewagę bardziej elementarne uczucia związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych, nad uczuciami bardziej złożonymi i wysublimowanymi,

B) lęk - dominuje poczucie silnego zagrożenia lub zatrważającej zmiany wywodzącej się z nieznanego, nierealnego źródła :

1. uogólniony - długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe o mało zmieniającej się intensywności,

2. napadowy - krótkotrwałe, powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu przeżywanego lęku,

3. lęk w postaci fobii - jest to lęk wyprzedzający, wynika z nawykowego unikania sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą wystąpienia nasilonego lęku,

C) zaburzenia ekspresji uczuć :

a) zaleganie uczuć - tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów uczuciowych w mało lub niezmienionej postaci,

b) lepkość uczuciowa - podobne do powyższego, różni się tym, że występuje trudność do oderwania się od dominującego uczucia, a małe znacznie ma długotrwałość stanów uczuciowych,

c) chwiejność emocjonalna - nadmierna, zmienność, niestałość, nietrwałość nastroju, przejawiająca się łatwym przechodzeniem, między zmiennymi stanami uczuciowymi,

d) nietrzymanie uczuć - tendencja do wyzwalania gwałtownych i intensywnych reakcji uczuciowych, które wyłamują się spod kontroli pod wpływem błahych bodźców zewnętrznych,

D) zaburzenia czynności motywacyjnych :

a) napędu :

1. zmniejszenie napędu psychoruchowego,

2. zwiększenie napędu psychoruchowego,

1. ruchy mimowolne np. drżenia, tiki, mioklonie, dyskinezy itp.,

4. parakinezy - niezwykłe formy aktywności ruchowej typowe dla katatonii ,

5. deficyt lub nadmiar ruchów dowolnych - np. porażenia, niedowłady lub drgawki, skurcze,

6. apraksje - zaburzenia ruchu polegające na niemożności wykonania prostego ruchu lub złożonej sekwencji ruchów ( np. zapięcia guzików ), mimo zachowania sprawności mięśni i zrozumienia polecenia,

b) zaburzenia aktywności impulsywnej - są to zaburzenia aktywności pozostającej pod wpływem impulsów, tj. bardzo silnych impulsów wewnętrznych, na które wpływ tylko w ograniczonym rozmiarze podlega świadomej kontroli i przemyślanej decyzji ( zalicza się tutaj silne emocje, popędy - silne wrodzone potrzeby, uwarunkowane biologicznie i uczestniczące w regulacji podstawowych funkcji organizmu, pozwalające zachować życie i przedłużyć istnienie gatunku oraz nawyki - to niemal równie silnie oddziaływujące potrzeby nabyte, kształtujące się pod wpływem różnych doświadczeń życia osobniczego ) :

a. impulsywność wzmożona - przejawia się względnym wzmożeniem motywującej roli emocji, popędów i nawyków,

b. impulsywność zmniejszona - ograniczenie motywującego wpływu emocji, popędów i nawyków,

c. impulsywność emocjonalna - najczęściej i najłatwiej osłabieniu kontrola nad złością,

d. impulsywność popędowa - wiąże się z motywującym wpływem wrodzonych silnych popędów; należą tu zaburzenia łaknienia, zaburzenia pragnienia, zaburzenia snu, zaburzenia popędu płciowego,

e. nawykowe działania - ich niezaspokojenie wyzwala silną potrzebę, której niespełnienie wzmaga napięcie, a ostatecznie realizacja przynosi ulgę, na ogół tylko chwilową np. kleptomania ( kradzież ), piromania ( podpalanie ), poriomania ( włóczęgostwo ), hazard patologiczny, kolekcjonowanie - nie tylko przydatnych przedmiotów,

f. nawykowe unikanie - fobie - czynnikiem motywującym jest tu obawa ( antycypacja lęku ) związana z okolicznościami, a rodzaj unikanych okoliczności często odzwierciedla charakter sytuacji, które w przeszłości wywierały działania lękorodne np. agorafobia, fobie społeczne, fobie specyficzne ( np. lęk przed bólem - algofobia, przed chorobą - nozofobia,, drobnoustrojami - bakcylofobia, krwią - hemotofobia, pająkami - arachnofobia, śmiercią - tanatofobia, wysokość - akrofobia itp. ),

g. natrętne impulsy - uporczywie powracające impulsy do działania, subiektywnie odczuwane jako narzucające się, niechciane, odrzucane i zwalczane, uważane za absurd i niemożliwe do spełnienia, zawsze jednak należące do motywów własnych,

c) zaburzenia aktywności złożonej, czyli takiej aktywności, która stanowi efekt bardziej złożonych decyzji motywacyjnych z przeważającym udziałem świadomej, celowej, przemyślanej intencji, kształtowanej przy znacznym udziale nabytej wiedzy i umiejętności; najczęściej występuje :

- zmniejszenie aktywności złożonej ( intencjonalności ),

- zwiększenie aktywności złożonej,

- natręctwa - istotą natręctw jest pewna bezwładność procesów psychicznych, prowadząca do uporczywego nawracania pewnych przeżyć, odczuwanego jako przymus, przy czym pacjent zachowuje najczęściej poczucie nietypowości takiej motywacji, jak i poczucie przynależności do sfery własnego ja,

- stereotypie - zmienność zainteresowań ulega , powracają one stale do tego samego lub bardzo bliskiego kręgu spraw, do tych samych przemyśleń, czy wyobrażeń ( stereotypia myślenia ), wypowiedzi ( stereotypie słowne ), ruchów ( stereotypie ruchowe ), reakcji emocjonalnych ( stereotypie emocjonalne ), zachowań ( stereotypie zachowań ),

- perseweracje - wielokrotne, nie wynikające z przebiegu kontaktu wtrącanie tych samych, raz już udzielonych odpowiedzi lub reakcji ruchowych, mimo, że temat i okoliczności uległy w międzyczasie zmianie,

- iteracje - wielokrotne, seryjne, pozbawione istotnej treści powtarzanie głosek, fragmentów wyrazów, krótszych wypowiedzi lub dźwięków słabiej artykułowanych, czasem ruchów,

- grymasowanie - mimo swej stereotypowości w obrazi, w zasadzie podlega woli chorego,

- manieryzmy przypominają grymasowanie, lecz obejmują całe zachowanie ekspresyjne - mimikę, postawę ciała, sposób ruszania się, ubierania itp.,

- utrudniony kontakt,

- niedostosowanie - rozmijanie się różnych aspektów zachowania chorego z oczekiwaniami wynikającymi z okoliczności,

- ambiwalencja - dwuwartościowość - zjawisko jednoczesnego przeżywania dwóch sprzecznych ze sobą nastawień psychicznych, bez dostrzegania zachodzącej między nimi sprzeczności,

- wycofywanie się i autyzm - oznacza ograniczenie dążenia, aż do całkowitego wycofania się z interreakcji społecznych z otoczeniem, w autyźmie ponadto zainteresowanie pacjenta skupia się praktycznie wyłącznie na świecie wewnętrznym często zniekształconym i zdezorganizowanym

1. zaburzenia czynności psychicznych, które trudno jednoznacznie przyporządkować poprzednim, ponieważ w mniejszym lub większym stopniu odzwierciedlają wysiłek integracyjny organizmu, by scalając wiedzę, dynamikę i kierunek swego działania, najlepiej wypełniać swe biologiczne posłannictwo, indywidualne potrzeby i marzenia :

A. zaburzenia świadomości - można ją określić jako przeżycie przeżywania otoczenia i siebie :

a) zaburzenia przytomności - składa się na nią zwłaszcza stan czuwania, tj. gotowość skupiania uwagi na zachodzących zmianach oraz jasność rozeznania umożliwiające właściwe przetwarzanie informacji i skuteczne reagowanie :

1. wyłączenie przytomności dzieli się na trzy etapy :

- senność - somnolentia - silna tendencja do zasypiania na tle ogólnie zmniejszonej aktywności, spowolniennia itp.,

- stan przedśpiączkowy - półśpiączka - sopor - oznacza znaczne pogłębienie senności, a kontakt z chorym można nawiązać jedynie za pomocą silnych bodźców, zwykle na krótko i w sposób niepełny,

- śpiączka - coma - oznacza wyłączenie przytomności - stan nieprzytomności,

2. jakościowe zmiany świadomości - polegają na zawężeniu strumienia świadomości :

- przymglenie - przeżywanie i zachowanie pacjenta można sobie wyobrazić, jako podobne do zachowania człowieka próbującego poruszać się w gęstej mgle,

- zmącenie - przeżywanie i zachowanie pacjenta można wyobrazić sobie, jako zachowanie w środowisku o niejednakowej przejrzystości, jasności oraz szybko zmieniającej się postaci,

- zawężenie - przeżywanie i zachowanie pacjenta można sobie wyobrazić, jako zachowanie człowieka, którego pole widzenia świata zewnętrznego ulega skrajnemu ograniczeniu ( jak przez dziurkę od klucza ),

b) zaburzenia poczucia otoczenia - poczucie otoczenia dotyczy uświadamiania sobie środowiska zewnętrznego, otaczających nas przedmiotów, istot, osób i dziania się wydarzeń :

1. derealizacja - uogólnione poczucie zachodzącej w otoczeniu zmiany, często nieokreślonej, mało jednoznacznej, zastanawiającej, zatrważającej lub zagrażającej,

2. zaburzenia poczucia czasu - wyróżnia się tu np. zmianę tempa przeżywania aktualnego czasu, wzmożenie, spowolnienie, zatrzymanie upływu czasu, niezdolność osadzenia wydarzeń w czasie, utrata poczucia kategorii czasu itp.

3. zaburzenia poczucia przestrzeni - należą tu np. jednostronne zaniedbywanie przestrzeni, zaburzenia wzrokowego umiejscowienia przedmiotów, zniekształcenie przestrzenności spostrzeżeń itp.,

c) zaburzenia poczucia siebie - opisywane bywa przez pacjentów jako uogólniona zmiana zachodząca we własnym ja, prowadząca do poczucia odrealnienia własnej osoby:

1. depersonalizacja - uogólnione poczucie zmiany własnych przeżyć, często niejasnej, mało jednoznacznej, zastanawiająca, zatrważającej lub zagrażającej,

2. dezorientacja w zakresie poczucia własnej osoby - dotyczy zwykle biograficznych aspektów tożsamości jaźni lub różnych aspektów schematów ciała,

3. zaburzenia jaźni ( poczucia własnego „ja” ) - zalicza się tu zaburzenia żywotności własnej, zaburzenia aktywności, zaburzenia spójności, zaburzenia rozgraniczenia, zaburzenia tożsamości,

4. zaburzenia schematu ciała :

- objaw fantomu - odczuwanie realistyczne amputowanej kończyny,

- objaw sobowtóra - spostrzegana jest dodatkowa postać, która jest nie w pełni identyfikowana jako „ja”, lecz traktowana jako sobowtór, a gdy ta postać jest identyfikowana w pełni jako „ja” ( to też „ja” ) to mówimy o autoskopii,

- zniekształcone spostrzeganie ciała - może dotyczyć różnych cech,

- urojenia dotyczące ciała - np. zmiany budowy, składu, utraty, podwajania itp.,

- agnozja dotycząca ciała - nierozpoznawanie umiejscowienia części ciała,

- zaburzenia dysmorficzne - zmiana emocjonalnego stosunku do wyglądu pewnych części ciała, które odczuwane są jako sprawiające przykrość, niewygodne, zmienione

B. zaburzenia orientacji - orientacja scala informacje składające się na trafne osadzenie osoby w czasie, miejscu i ogólnej aktualnej sytuacji oraz własnej tożsamości; zaburzenia orientacji dotyczą tych elementów,

C. zaburzenia sprawności intelektualnej - deficyty intelektualne wrodzone lub powstałe w przebiegu życia człowieka :

a) upośledzenie intelektu,

b) otępienie intelektu,

D. zaburzenia osobowości - zalicza się tu specyficznych zaburzeń osobowości, zmiana osobowości, osobowość mnoga i dezintegracja osobowości.

II. Obecnie obowiązująca klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD - 10.

1. Informacje ogólne - w początkach lat 60-tych Program Zdrowia Psychicznego WHO aktywnie zajął się sprawą diagnostyki i klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Zorganizowano wówczas wiele spotkań poświęconych przeglądowi wiedzy i kryteriom klasyfikacji i zasad rozpoznawania zaburzeń psychicznych. Znalazły one odzwierciedlenie w ósmej wersji „Międzynarodowej klasyfikacji chorób” ( ICD - 8 ). Klasyfikacja dziewiąta - ICD - 9 nie zmieniała zasad wcześniejszych.

W 1978r. WHO wspólnie z amerykańską ADAMHA - Alcohol, Drug, Abuse and Mental Helth Administraction rozpoczęły kolejny projekt badawczy mający na celu poprawę klasyfikacji i diagnostyki zaburzeń psychicznych. Odbywało się szereg konferencji i programów badawczych. W 1987r. w badaniach terenowych w ok. 40 krajach testowano projekt nowej klasyfikacji. Wyniki tych badań uwzględniono w obowiązującej do dziś Międzynarodowej klasyfikacji chorób 10 ( ICD -10 ).

2. W ICD - 10 znajduje się 10 kategorii schorzeń :

1. organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi - F 00 - F 09,

2. zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych F 10 - F 19,

3. schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe F 20 - F 29,

4. zaburzenia nastroju ( afektywne ) - F 30 - F 39,

5. zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną - F 40 - F 49,

6. zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi - F 50 - F 59,

7. zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych F 60 - F 69,

8. upośledzenie umysłowe F 70 - F 79,

9. zaburzenia rozwoju psychicznego ( psychologicznego ) F 80 - F89,

10. zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym F 90 - F98,

11. nieokreślone zaburzenia psychiczne F 99.

---