kpt. Małgorzata Olbryś

PODSTAWY PSYCHOLOGII I PEDAGOGIKI

Recenzja książki - z psychologii lub pedagogiki,

Konspekt - na II zjazd

LITERATURA:

„Podstawy psychologii i pedagogiki i metodyki kształcenia pożarniczego” - Józef B., Piotr Bielicki, Firex , Warszawa 1997r.

„Wybrane zagadnienia z psychologii pedagogiki oraz organizacji pracy i kierowania” - Piotr Bielscki, Witold Gołębiewski, SChP, Kraków 1991r.

„Zarys psychologii akcji ratowniczych” - Jerzy Szałek, MON, Warszawa 1979r.

„Psychologia działań bojowych straży pożarnych” - SGSP, Warszawa 1983r.

„Podstawy psychologii i pedagogiki” - Grażyna Olachowska, Poznań 1975r.

„Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” - W. Okoń, ŻAK 1996r.

T: Proces dydaktyczno wychowawczy.

DYDAKTYKA - nauka o nauczaniu (nauczyciel), uczeniu się (uczeń i nauczyciel).

Ogniwa pracy:

1. Uświadomienie uczniom celów i metod pracy,

2. Zaznajomienie ucznia z nowym materiałem ( bezpośredni lub pośredni),

3. Uogólnienie nowego materiału,

4. Utrwalenie nowego materiału,

5. Kształtowanie umiejętności i nawyków,

6. Wiązanie teorii z praktyką,

7. Kontrola i ocena wyników nauczania.

Zasady kształcenia - normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, zapoznać ich z podstawami naukowego poglądu na świat oraz wdrażać do samokształcenia.

Wyróżniamy następujące zasady kształcenia:

1. zasada świadomego i aktywnego udziału w zajęciach — wywiera decydujący wpływ na wyniki kształcenia. Aby wyzwolić aktywność ucznia należy przedstawić mu cel jakiemu służyć mają nabywane umiejętności lub wiadomości, w jakich momentach życia będą one potrzebne. Należy pobudzić motywację ucznia by wyzwolić jego aktywność poznawczą , a także aktywność fizyczną w przypadku wykonywania ćwiczeń. Wywołana aktywność powinna być umiejętnie przez nauczyciela ukierunkowana i wykorzystana, nacisk powinien być położony na samodzielną pracę ucznia,

2. zasada wiązania teorii z praktyką (praktyczności) — oparta jest na łączeniu założeń teoretycznych z rozwiązaniami stosowanymi w praktyce. Wiedza teoretyczna jest bowiem podstawą każdego działania praktycznego lub też praktyka jest sprawdzianem wiedzy teoretycznej. W przypadku strażaków powinni być szkoleni w warunkach możliwie najbliższych sytuacji w jakich będą pracować oraz przy wykorzystaniu narzędzi i sprzętu którymi będą się posługiwać,

3. zasada poglądowości (bezpośredniości) — określa że nauczanie powinno być realizowane w oparciu o kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością i z jednoczesnym oddziaływaniem na nią (np. szkolna JRG). Lepiej jest poznawać rzeczywistość poprzez bezpośredni z nią kontakt, poprzez popieranie wszelkich wywodów słownych pomocami nauczania, działającymi na receptory odbiorców (wzrok, słuch, dotyk) jest to poglądowość bezpośrednia. Gdy niemożliwy jest bezpośredni kontakt z rzeczywistością wskazane jest stosowanie modeli, przekrojów, schematów, wykresów, tabeli, przeźroczy,

4. zasada przystępności nauczania (zasada stopniowania trudności) — zaleca dostosowanie ujęcia treści nauczania pod względem ilościowym i jakościowym do możliwości intelektualnych i fizycznych ucznia. Zasada ta określa również jak ma przebiegać proces kształcenia: -od łatwiejszego do trudniejszego; -od znanego do nieznanego; -od prostszego do bardziej złożonego; -od ujęcia całości do ujęcia częściowego,

5. zasada systematyczności i logicznej kolejności — odnosi się do układu treści programowych i ich realizacji, do pracy dydaktycznej nauczycieli jak i do czynności uczniów. W ramach poszczególnych przedmiotów materiał jest ze sobą powiązana, a występowanie związków logicznych ułatwia jego przyswajanie. Systematyczność to także planowanie procesu dydaktycznego przez nauczyciela pozwalające na równomierny rozkład materiału nauczania w czasie semestru, roku szkolnego, godziny lekcyjnej. W odniesieniu do pracy ucznia warunkiem koniecznym jest rytmiczność, sumienność i obowiązkowość w toku pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej,

6. zasada trwałości wiedzy — prawidłowo organizowany proces dydaktyczny pozwoli na odtworzenie wiedzy i umiejętności w różnych sytuacjach. Istotne w kształceniu jest nie tylko zrozumienie materiału, ale także jego intelektualne i emocjonalne przeżycie. Utrwalenie wiedzy może nastąpić w sposób mechaniczny, przez wielokrotne powtarzanie aż do możliwości jego dosłownego odtworzenia bądź też w sposób logiczny gdy pamiętając pewne fakty węzłowe możemy odtworzyć je przez odpowiednie zrozumienie,

7. zasada operatywności wiedzy — w szkoleniu zawodowym głównie w ćwiczeniach istnieje możliwość stworzenia takich sytuacji zmuszających ucznia do samodzielnego myślenia i działania, stąd operatywność będzie to wiedza i umiejętności, którymi można się posłużyć w nowych sytuacjach. Ćwiczenia należy, więc przygotować w warunkach zbliżonych do sytuacji pożaru, katastrofy, wypadków drogowych -poligon pożarniczy,

8. zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego — sprawne działanie każdego z uczniów składa się na efekt działania całego zespołu. Działalność jednostkowa polega na realizacji określonych zadań niezależnie od działań kolegów, natomiast działalność zbiorowa charakteryzuje się znacznym stopniem samodzielności i aktywności wszystkich uczniów, a także stwarza korzystne warunki do rozwijania więzi,

9. zasada kształcenia ustawicznego.

2000-11-29

Cykl działania zorganizowanego.

Cykl działania zorganizowanego - jest podstawową dyrektywą sprawnego działania.

Jest to schemat etapów sprawnego działania. Mimo to, że istnieje wiele jego wersji we wszystkich można wyróżnić trzy fazy:

• fazę preparacji (przygotowanie działania),

• fazę realizacji,

• fazę kontroli.

Każda faza opiera się na analizie aktualnej i przewidywalnej sytuacji i każda wymaga podejmowania bieżących decyzji.

W poszczególnych fazach powinny być realizowane następujące czynności:

1. postawienie celu,

2. zbadanie środków i warunków,

3. programowanie i planowanie,

4. pozyskiwanie zasobów,

5. przygotowanie środków,

6. wykonanie czynności,

7. kontrola wyników i ich analiza.

Twórca cyklu działania zorganizowanego był na połowie XIX i XX wieku Francuz Leszarie.

Nowoczesny cykl zorganizowanego działania składa się z następujących elementów:

Określenie celu

Planowanie

Przygotowanie sił i środków

Realizacja - faza realizacji

Kontrola - faza kontroli

Cel to przyszłe stany rzeczy, uważane za przydatne, do których zmierzamy w działaniu. Cele powinny odpowiadać następującym warunkom:

• być niesprzeczne w realizowaniu zadań,

• być zhierarchizowanie,

• ścisłe i zrozumiałe,

• osiągalne,

• realne i dostępne.

ISTOTA I FUNKCJA KIEROWANIA.

Istota kierowania w ujęciu klasycznym wg profesora Zielińskiego jest działaniem zmierzające do spowodowania funkcjonowania i innych rzeczy zgodnie z celem tego kto nimi kieruje.

Przez kierowanie ludźmi rozumiemy działanie zmierzające do spowodowania działania innych ludzi zgodnie z celem tego kto nimi kieruje. Przez kierowanie jako fazę działania zorganizowanego rozumie się wiec takie działania na kogoś lub coś aby powodowało czyjś lub czegoś zachowanie zgodnie z intencją kierującego.

Pojecie kierowania jest bowiem pojęciem ogólnym i uniwersalnym. Funkcje kierowania:

1. Planowanie - to wybór zadania jakie kierownik ma dać swoim podwładnym.

2. Organizowanie - to stworzenie warunków wykonywania zadania np. szkolenie; dostarczanie sprzętu.

3. Motywowanie - polega na stworzeniu podwładnym sytuacji motywujących, zachęcających do działania.

4. Decydowanie - polega na wyborze jednego z możliwych wariantów działania w oparciu o punkt widzenia kierownika i instytucji którą reprezentuje.

5. Kontrolowanie - polega na doprowadzeniu do tego aby zachowanie się kierowanych było zgodne z zamierzeniami kierującego.

DOWODZENIE - jako szczególny rodzaj kierowania.

Dowodzenie jest to działalność dowódcy wyrażająca się w podejmowaniu w odpowiednim czasie decyzji i przekazaniu jej wykonawcom. Organizowaniu i zapewnieniu zabezpieczenia jednostek, organizowaniu i ciągłym utrzymaniu współdziałania pododdziałów oraz kontroli wykonania rozkazu.

Jest to definicja, która doskonale oddaje sens pojęcia „dowodzenia” w stosunku do jednostek straży pożarnej w czasie akcji ratowniczo - gaśniczej.

Dowodzenie jest szczególnym rodzajem cyklu zorganizowanego działania, ta szczególność wynika z tego, że dowodzenie jest procesem podporządkowanym zarówno regułom cyklu zorganizowanego jak i podstawowym działaniom organizującym działania taktyczne straży pożarnych.

Dowodzenie jest procesem złożonym z różnorodnych czynności dowódcy i jego sztabu. Czynności te mają na celu przygotowaniu ludzi i sprzętu do akcji, a także zorganizowanie samej akcji w sposób zapewniający skuteczność działania.

Podstawą dowodzenia jest struktura hierarchiczna, wynikająca ze struktury organizacyjnej pododdziałów uczestniczących w każdej akcji.

Końcowym etapem dowodzenia jest osiągnięcie celu działania. W każdej akcji ratowniczo - gaśniczej realizuje się różne cele ściśle ze sobą powiązane i współzależne. Celem głównym działań gaśniczych jest zawsze zlikwidowanie pożaru. Mówiąc o skuteczności działań, będzie to oznaczać stopień zrealizowania celów pośrednich w stosunku do końcowego, głównego celu akcji ratowniczo - gaśniczej.

Jednym z warunków sprawnego działania systemu dowodzenia jest dostosowanie struktury do celu jaki ma być osiągnięty, a także maksymalne uproszczenie tej struktury w celu maksymalnego usprawnienia dowodzenia.

Każdy szczebel struktury organizacyjnej jest jednocześnie szczeblem dowodzenia. W akcji ratowniczo - gaśniczej wyróżniamy trzy podstawowe szczeble dowodzenia:

• Szczebel kierowniczy - dowódca akcji,

• Szczebel średni - dowódcy odcinków bojowych, dowódcy kompanii, dowódcy plutonów,

• Szczebel wykonawczy - dowódca sekcji.

Organem dowodzenia jest sztab dowódcy kierującego akcją. Struktura organizacyjna sztabu wynika ze struktury organizacyjnej całości sił i środków uczestniczących w danej akcji, z charakteru zadań bojowych oraz sposobów ich realizacji.

Sztab może być powołany jako stała jednostka organizacyjna lub dla potrzeb danej akcji ratowniczo - gaśniczej.

Sztab jest organem wykonawczym dowódcy realizującym jego decyzje, kontroluje realizację decyzji dowódcy na niższych szczeblach dowodzenia, przygotowuje informacje dla dowódcy dla podjęcia decyzji.

Do głównych zadań sztabu należy ponadto:

• Organizowanie pracy tyłów akcji gaśniczej,

• Opracowanie informacji na temat pożaru,

• Organizowanie łączności dowodzenia i współdziałania,

• Materiałowo - techniczne zabezpieczenie przebiegu akcji,

• Kontrolowanie realizacji decyzji, składanie meldunków dowódcy oraz dokumentowanie przebiegu akcji.

Tak więc struktura organizacyjna sztabu jak każdej całości zorganizowanej, wynika z realnie istniejących lub przewidywanych potrzeb i zadań do spełnienia.

Złe lub dobre zorganizowanie sztabu, a więc nieprzystosowanie lub przystosowanie jego organizacji do wymagań akcji gaśniczej przejawia się w rezultatach jego działania, rezultaty te wyrażają się w:

• realizowaniu lub niezrealizowaniu celu, dla którego sztab został powołany,

• jedności sprawowaniu funkcji sztabowych zgodnie z zasadami działania,

• tworzyć system łączności dowodzenia i współdziałania,

• koordynować działania.

Możemy wyodrębnić następujące funkcje dowodzenia:Funkcja dowodzenia oraz czynności przygotowawcze i wykonawcze procesu dowodzenia.

Zgodnie z cyklem działania zorganizowanego można wyróżnić następujące funkcje dowodzenia:

• planowanie polegające na przewidywaniu rozwoju sytuacji i formułowaniu celów taktycznych działań,

• organizowanie, polegające na ustaleniu części składowych danego działania całościowego, a następnie takim doborze tych części, aby stanowiły zorganizowaną całość mającą być przedmiotem dowodzenia,

• pobudzenie, polegające na powodowaniu aby każda część całości zorganizowanej (w przypadku straży pożarnej zgrupowanie pododdziałów) przyczyniła się do powodzenia całości i osiągnięcia wyznaczonych celów,

• kontrolowanie, polegające na porównywaniu rzeczywistego przebiegu działań z działaniem zamierzonym, a także na uzyskaniu rezultatów zgodnych z planowanymi.

Te cztery funkcje dowodzenia stanowią podstawę działalności dowódczej podczas akcji ratowniczej i wyrażają się w podejmowaniu odpowiednich charakterystycznych dla poszczególnych funkcji czynności.

Każdy system dowodzenia wymaga przetwarzania informacji stwarzających podstawę decyzji. Ma ona wobec tego strukturę opartą na następujących trzech układach:

• zadaniowym,

• informacyjnym,

• technicznym.

Struktura systemu dowodzenia powinna także uwzględnić podstawowe wymagania wspólne wszystkim strukturom organizacyjnym a mianowicie:

• kompleksowość,

• efektywność,

• elastyczność.

Książka: Bielecki, Gołęniewski pt. „Wybrane zagadnienia z psychologii, pedagogiki oraz organizacji pracy i kierowania” - skrypt dla podoficerów, wyd. 1991r.

~ 1 ~

Faza preparacji

DOWODZENIE

Decydowanie

Nadzór

Planowanie Pobudzenie

Organizowanie Kontrolowanie

Faza przygotowania akcji

Faza wykonawcza akcji

Przygotowanie decyzji

1. Ocena sytuacji

2. Planowanie akcji zgodnie z decyzją d-cy

3. Przekazywanie decyzji podwładnym, wyznaczenie zadań bojowych

4. Zapewnienie zaopatrzenia w środki i sprzęt

5. Organizowanie systemu dowodzenia i łączności

6. Osiągnięcie pełnej gotowości bojowej

Realizowanie decyzji

1. Śledzenie rozwoju sytuacji

2. Uzupełnienie lub korygowanie decyzji

3. Przekazanie decyzji uzupełnionych lub skorygowanych

4. Dbanie o nieprzerwanie zaopatrzenia w środki gaśnicze

5. Zapewnienie ciągłości dowodzenia

6. Kontrolowanie wyników działania

---