Agnieszka Surowiec
Temat: Wartości, na które warto stawiać w dzisiejszym świecie
(propozycja metodyczna dla kl. VI)
Nie można żyć szczęśliwie,
nie żyjąc godnie, moralnie, uczciwie
Epikur
Temat, który wybrałam wydaje mi się ciekawy zarówno dla uczniów jak i dla prowadzącego. Po wstąpieniu naszego kraju w struktury Unii Europejskiej nie możemy zapominać o podstawowych wartościach, zasadach moralnych ważnych dla każdego człowieka , a Polaka w szczególności.
Zajęcie się tym tematem uwarunkowane było również sugestiami z podstawy programowej odnośnie etyki postępowania w różnych sytuacjach społecznych.
Zintegrowane zostały zajęcia historii i społeczeństwa (1 godzina lekcyjna) z językiem polskim (1 godzina lekcyjna).
Z uwagi na to, iż klasa VI (11, 12-latkowie) wykazuje się dojrzałością w sposobie myślenia, możliwa była (jak myślę konstruktywna) rozmowa o wielu niepokojących zdarzeniach w szkołach, o których słyszy się w mediach. Było to również impulsem do przeprowadzenia kilku ciekawych lekcji wychowawczych , jak również zajęć z innych przedmiotów. W kontekście całorocznej pracy z klasą, lekcja ta pomoże przyczynić się do budowania systemu wartości, pomoże w tworzeniu fundamentów, solidnych podstaw, na których ukształtuje się prawdziwy wzór Polaka - nieskorumpowanego patrioty kierującego się prawdą i sprawiedliwością.
Podstawa programowa:
Język polski
Cele edukacyjne:
kształtowanie sprawności mówienia, słuchania, czytania i pisania w zróżnicowanych sytuacjach komunikacyjnych prywatnych i publicznych, a zwłaszcza ważnych dla życia w państwie demokratycznym i obywatelskim;
Historia i społeczeństwo
Cele edukacyjne:
- poznanie wartości stanowiących istotny motyw działalności indywidualnej i publicznej w Polsce, Europie i w świecie.
Treści nauczania:
- wartości: prawda (...)i sprawiedliwość w otaczającym świecie.
Połączenie zajęć z historii z zajęciami z języka polskiego umożliwiło wnikliwe spojrzenie na omawiany problem - prawda i sprawiedliwość w życiu każdego z nas.
Temat : Wartości, na które warto stawiać w dzisiejszym świecie
Integracja treści w bloku humanistycznym (język polski + historia i społeczeństwo)
Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
wypowiadać własne zdanie i umiejętnie argumentować własną opinię
wyciągać konstruktywne wnioski w odniesieniu do własnej sytuacji (środowiska szkolnego)
Metody pracy:
słoneczko, analiza problemu typu Soft, odmiana burzy mózgu - Circept , śnieżna kula.
Formy pracy:
- praca w grupach , praca indywidualna
Materiały pomocnicze: papier A-3, rzutnik, przygotowane foliogramy, materiały piśmiennicze, tablica, słowniki: synonimów i antonimów , frazeologiczny, Księga aforyzmów lub Księga cytatów (o prawdzie i sprawiedliwości).
Czas trwania zajęć: 90 min
Przebieg zajęć:
Zapoznanie uczniów z tematem i celami zajęć.
Krótka rozmowa wprowadzająca na temat tego co jest ważne w życiu, czym należy się kierować w dzisiejszym świecie
Podanie tematu zajęć: Wartości, na które warto stawiać w życiu
Podział klasy na 4-6 osobowe zespoły
Zadanie dla każdej grupy - zapiszcie nazwy wartości ważne dla współczesnego człowieka - Polaka - Europejczyka. Czym powinien kierować się człowiek w swoim życiu ? - zapisanie wniosku w każdej z grup na karteczkach
Konfrontacja wypowiedzi poszczególnych grup z piramidą potrzeb wg A. Maslowa
Wybranie 5 najważniejszych wartości (dla każdej z grup) oraz przedstawienie i uargumentowanie wyboru przez lidera grupy. Stworzenie zbioru wartości pozytywnych ważnych w życiu (załącznik).
Wyłonienie 2 najczęściej powtarzających się wartości
Prawda i Sprawiedliwość
Przydzielenie każdej z grup zadania językowego dotyczącego 2 słów - kluczy : Prawda i Sprawiedliwość metodą słoneczka (z wykorzystaniem odpowiednich słowników):
I grupa - zgromadzenie synonimów (do obu pojęć)
np. prawda - prawdziwość, dogmat
sprawiedliwość - obiektywizm, bezstronność, uczciwość
II grupa - wyszukanie antonimów
np. prawda - kłamstwo, sprawiedliwość - oszustwo
III grupa - stworzenie rodzin wyrazów
prawda - prawdziwy, prawdomówny, itp.
sprawiedliwość - sprawiedliwy, usprawiedliwiony, itp.
IV grupa - wyszukanie 2-3 związków frazeologicznych związanych z interesującymi nas słowami np. rozmijać się z prawdą, święta prawda, wymierzyć sprawiedliwość,
Prezentacja wyników pracy przez liderów grup.
Koncentracja uwagi nad antonimach słów - kluczy:
Prawda = > Kłamstwo i in.
Sprawiedliwość = > Niesprawiedliwość i in.
Pojawiły się głosy uczniów (patrz punkt 7) poruszające problem wartości oraz zachowań honorowanych i docenianych w dzisiejszym świecie. Niektórzy z uczniów postrzegają ściąganie na lekcjach bądź odpisywanie prac domowych jako „umiejętność radzenia sobie, zaradność”, a nie jako zachowanie niedopuszczalne. Cieszy fakt, że znakomita większość uczniów napiętnuje tego typu zachowania. Rola nauczyciela sprowadza się tu do umiejętnego zadawania pytań i czuwania nad tym, aby nie „odbiec” od tematu głównego.
Praca w grupach według Analizy Soft
Metoda ta służy efektywnemu porozumiewaniu się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowaniu się do publicznych wystąpień. Uczy współdziałania w zespole, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji. Służy ocenie\ badaniu sytuacji problemowej i opracowaniu dla niej możliwych rozwiązań.
1. Pracę z uczniami rozpoczynamy od zdefiniowania problemu\ sytuacji\ zadania, które trzeba zbadać i podjąć próbę rozwiązania:
Prawda i sprawiedliwość - wartości na które warto stawiać
w dzisiejszym świecie
2. Zapoznanie uczniów z pytaniami dotyczącymi szczególnych aspektów analizy SOFT, można posłużyć się standardowymi pytaniami:
Satysfakcje (S)
Co przebiega w sposób zadowalający?
Co daje zadawalające rezultaty?
Dlaczego to jest zadowalające? (kryteria, powody)
Szanse (O)
Jakie są szanse, możliwości powodzenia i w jakich zakresach?
Jakie są znane a nie wykorzystane szanse?
Gdzie należy poszukiwać szans i możliwości?
Błędy (F)
gdzie są błędy, niedociągnięcia, trudności, słabe punkty?
Co jest przyczyną częstych napięć, zawodów, konfliktów?
Zagrożenia (T)
Jakie niekorzystne zmiany mają miejsce, dlaczego tak się dzieje?
Skąd wiadomo, że to co na razie nie stanowi problemu, może stać się jego źródłem, jakie konsekwencje?
I grupa
S => satysfakcje |
II grupa
O => szanse |
III grupa
F => błędy |
IV grupa
T => zagrożenia |
Podsumowanie zajęć, ewaluacja:
rozdałam po 2-3 aforyzmy każdej grupie z prośbą o analizę i rozumienie znaczenia 1 wybranego.
Np. Prawda i sprawiedliwość z natury są silniejsze od kłamstwa i niesprawiedliwości
Arystoteles
W całym życiu szanuj prawdę tak, by twoje słowa były bardziej wiarygodne od przyrzeczeń innych Isokrates
Ogromnie wiele słów potrzeba, by nie powiedzieć prawdy Anna Kamieńska
Czasem prawda wychodzi na jaw, choć nikt jej nie szukał Menander
Co zyskałeś, a co straciłeś uczestnicząc w zajęciach? - próba samooceny (bilans zysków i strat)
Praca domowa (do wyboru):
Jakie najcenniejsze według ciebie wartości będziesz pielęgnował w sobie w przyszłości?
Godność człowieka - co to znaczy dziś?
Tematy prac wymagają od uczniów dojrzałości myślenia. Na kolejnych zajęciach analizowaliśmy niektóre notatki uczniów. Prace były interesujące pod wieloma względami. Ważne jest aby już w na II etapie zdobywania wiedzy zmierzyć się z „trudnymi tematami”.
Przed przystąpieniem do przygotowania się do zajęć sięgnęłam do książki K. Ostrowskiej pt. „ W poszukiwaniu wartości. Ćwiczenia z uczniami” , Gdańsk 2002r. Jest pomocny w odkrywaniu świata wartości zarówno tych, które ceni i akceptuje większość z nas, jak i tych , które wyznają nieliczni. Polecam również „ Język wartości ”J. Puzyniny, Warszawa 1996 r.
Załącznik :
Lista wartości pozytywnych: przyjaźń, prawda, miłość, dom, ciepło rodzinne, radość, wiara, sprawiedliwość, nadzieja, wiedza, empatia, godność, życie, solidarność, zadowolenie, solidność, praca, sprawiedliwość, dobro, bezpieczeństwo, uśmiech, woda, chleb, pogoda ducha pomoc innym, szczęście, moralność, tolerancja, nauka, współczucie, rodzina, skromność, pewność siebie, patriotyzm . . .
(to tylko niektóre z wyrazów, listę można uzupełnić o wiele innych, ważnych wartości).
M. Taraszkiewicz. Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa 2002r. (piramida potrzeb w kontekście edukacji szkolnej, str.25)
Polecam książkę Ronalda Grossa - Myśleć jak Sokrates, czyli sztuka zadawania pytań. Warszawa 2003 r.
E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, przewodnik po metodach aktywizujących, Kielce 2003, s. 16 - 20.
2