POLITYKA SOCJALNA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

POLITYKA SOCJALNA

• Polityka socjalna jest dziedziną bardzo rozległą, obok klasycznych zagadnień związanych z warunkami życia, pracą czy zabezpieczeniem społecznym, obejmuje również sprawy zdrowia publicznego, edukacji czy kultury.

• Państwa członkowskie Unii nie prowadzą, jak dotąd jednolitej polityki społecznej, podobnie jak gospodarczej lub zagranicznej. W tych trzech dziedzinach jednak jest coraz więcej wspólnych elementów łączących poszczególne kraje; pogłębiająca się integracja doprowadza do kształcenia się wspólnej polityki.

ROZWÓJ POLITYKI SOCJALNEJ

Swobodny przepływ siły roboczej na obszarze państw członkowskich był na początku i przez długie lata głównym bodźcem dla rozwoju wspólnotowej polityki społecznej. Z czasem coraz istotniejszą role w postępach integracji na tym polu zaczęły odgrywać także inne czynniki jak:

• Potrzeba zrównoważenia procesów gospodarczych i społecznych

• Chęć przeciwdziałania dumpingowi socjalnemu, czyli dążenie do zapewnienia ochrony przed nieuczciwą konkurencją na rynku europejskim

• Dążenie do wspólnego rozwiązywania takich kwestii jak: bezrobocie, nierówność, dyskryminacja , nieposzanowanie praw człowieka czy wykluczenie społeczne

Motywem skłaniającym wiele zamożnych ,o wyższych płacach i bardziej rozwiniętych świadczeniach społecznych, krajów do wspierania harmonizacji systemów socjalnych na poziomie europejskim były i są obawy przed konkurencją tańszych producentów z mniej zamożnych państw członkowskich.

Można zatem powiedzieć, że wśród czynników rozwojowych wspólnotowej polityki społecznej znajdują się zarówno uwarunkowania krajowe, związane z sytuacją społeczna, gospodarczą i polityczną w państwach członkowskich, jak i czynniki związane z dynamiką procesu integracyjnego, aktywnością organów wspólnotowych. W rozwoju wspólnotowej polityki socjalnej wyodrębnić można cztery podstawowe kresy.

I FAZA LATA 1957-1973

Co najmniej przez pierwszych kilkanaście lat istnienia EWG polityka społeczna nie była przedmiotem szczególnego zainteresowania i bliższej współpracy państw europejskich.

Jednym z pierwszych dokumentów prawnych, przyjętych przez EWG w 1958 r. był system ubezpieczeń społecznych dla migrujących pracowników z krajów członkowskich. W 1957 r. utworzono Europejski Fundusz Społeczny (European Social Fund, ESF).

W październiku 1961roku przyjęto w Turynie europejską kartę socjalną, wówczas państwa członkowskie zobowiązane były przyjąć, co najmniej pięć z siedmiu artykułów europejskiej karty społecznej (socjalnej):

• · Prawo do pracy,

• · Prawo do zrzeszania się,

• · Prawo do rokowań zbiorowych (włączając prawo do strajku),

• · Prawo do zabezpieczenia socjalnego,

• · Prawo rodziny do ochrony socjalnej, prawnej i ekonomicznej,

• · Prawo pracowników migrujących i ich rodzin do ochrony i pomocy

II FAZA LATA 1974- 1984

W 1974 r. Rada Ministrów EWG uchwaliła pierwszy Program działań społecznych, w którym wytyczono podstawowe kierunki wspólnotowej polityki społecznej:

• Pełne i lepsze zatrudnienie

• Poprawę, wyrównanie oraz humanizację warunków życia i pracy

• Zwiększenie udziału partnerów społecznych w ekonomicznych i politycznych decyzjach EWG

W programie określono pakiet konkretnych przedsięwzięć dla realizacji każdego z wymienionych celów, przewidując ich stopniowe, wieloetapowe wcielanie w życie.

Efektem przyjęcia tego programu było znaczące ożywienie działalności EWG na polu społecznym.

W 1975 r. zaczęły działać dwie agencje ekspertyzowo- usługowe Wspólnot: Europejskie Centrum Kształcenia zawodowego w Berlinie Zachodnim i Europejska Fundacja Poprawy Warunków Życia I Pracy w Dublinie.

Druga połowa lat 70. Bywa określana mianem złotej ery harmonizacji w europejskim prawie pracy i ubezpieczeń społecznych. Przyjęto wówczas liczne dyrektywy wspólnotowe odnoszące się do kwestii:

• Równouprawnienia kobiet i mężczyzn

• Bezpieczeństwa i higieny pracy

• Zwolnień grupowych

• Roszczeń pracowników w przypadku transferu przedsiębiorstw oraz niewypłacalności

III FAZA LATA: 1985-1997

Od połowy lat 80. Notuje się wyraźny postęp w podejściu do polityki społecznej. Na ten dwunastoletni okres przypada nowelizacja trzech pierwszych od 1957r. Wspólnotowych regulacji traktatowych w postaci:

• Jednolitego aktu Europejskiego( 1986 )

• Traktatu z Maastricht( 1992 )

• Traktatu amsterdamskiego ( 1997 )

Nastąpiło także rozszerzenie EWG o trzy uboższe od pozostałych członków kraje o Grecję( 1981), Hiszpanię i Portugalię( 1986), postawiło to nowy problem, jak wyrównać dysproporcje w warunkach pracy i życia na obszarze Wspólnot. Pojawiła się perspektywa ustanowienia do końca 1992 r. jednolitego rynku europejskiego oraz idea powołania unii gospodarczej, walutowej i politycznej. Sprawie tej poświęcono zostały dwa ważne dokumenty- tzw. Księgi ( Zielona i Biała) na temat polityki społecznej z lat 1993 i 1994.

• Zielona Księga- Sformułowała listę 65 podstawowych i szczegółowych pytań dotyczących dalszego rozwoju socjalnego Wspólnoty

• Biała Księga- zawierała propozycję rozwiązań tychże problemów, wytyczyła najważniejsze zadania na przyszłość, ujmując je w 10 hasłach programowych:

1. Tworzenie nowych miejsc pracy

2. Inwestowanie w zasoby ludzkie

3. Wspieranie wysokich standardów w zakresie warunków pracy, wspomagających konkurencyjność Europy

4. Stworzenie wspólnego europejskiego rynku pracy

5. Równość szans kobiet i mężczyzn

6. „Aktywne społeczeństwo dla wszystkich” poprzez politykę i ochronę socjalną, zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji

7. Aktywna polityka ochrony zdrowia

8. Partnerstwo i dialog między związkami zawodowymi., org. Pracodawców i pozarządowymi

9. Rola wspólnotowej polityki społecznej we współpracy międzynarodowej

10. Efektywne stosowanie wspólnotowego prawa socjalnego

Wyrazem przejścia do nowego etapu było podpisanie w 1986r. Tzw. Jednolitego Aktu Europejskiego. Dokument ten zawierał szereg postanowień dotyczących spraw społecznych, wprowadzono zapisy o rozwoju dialogu społecznego na poziomie europejskim oraz o potrzebie umocnienia „ spójności”, czyli redukowania dysproporcji ekonomicznych.

W 1988r. Zdecydowano o przygotowaniu osobistego dokumentu politycznego, uzupełniającego Jednolity Akt Europejski, poświęcony kwestiom społecznym.

W 1989r. W Strasburgu 11 krajów członkowskich Wspólnoty podpisało Kartę podstawowych praw społecznych ( Wspólnotowa karta społeczna). Ustanowiono nowy program działań społecznych, formułując 47 różnorakich zadań i inicjatyw na poziomie wspólnotowym, związanych z finalizacją jednolitego rynku europejskiego.

Nowe podejście do wspólnotowej polityki społecznej charakteryzowało trzeci okres w jej rozwoju, wyraźniejsze kształty miało ono nabrać w kolejnym etapie.

IV FAZA okres po 1997r.

Czwarta faza rozpoczęła się gdy do społecznej części Traktatu amsterdamskiego przystąpiła Wielka Brytania wyrażając gotowość do przyjęcia dyrektyw polityki społecznej, które były już wcześniej uzgodnione między pozostałymi krajami członkowskimi i dołączone jako protokół do Traktatu z Maastricht.Aby ułatwić swobodę przemieszczania się i osiedlania ludzi w krajach Unii Europejskiej postanowiono wypracować wspólną politykę wizową, azylową i migracyjną, a także pogłębić współpracę policji i wymiaru sprawiedliwości. Na żądanie Niemiec decyzje w tych sprawach podejmowane miały być jednomyślnie.

Jako odrębny w nowym Traktacie, wydzielono rozdział o zatrudnieniu, zakładający koordynację działań ,,piętnastki” przy tworzeniu nowych miejsc prac.

W celu realizacji zadań zapisanych w Traktacie amsterdamskim, w listopadzie1997 r. zwołany został w Luksemburgu specjalny ,,szczyt poświęcony zatrudnieniu”,podczas którego zostały przyjęte dla państw Unii Europejskiej, pierwsze wytyczne w sprawie polityki zatrudnienia. Zgodnie z tymi wytycznymi, państwa członkowskie miały w większym stopniu skoncentrować się w swej polityce zatrudnienia, na 4 głównych zasadach działania: przedsiębiorczości, kwalifikacjach umożliwiających

znalezienie pracy, zdolnościach adaptacji, równości szans.

Ponadto na specjalnym posiedzeniu Rady Europejskiej w Luksemburgu zdefiniowano europejską strategię zatrudnienia (zwaną procesem luksemburskim). Można stwierdzić, że zawarty został pakt w sprawie zatrudnienia, w ramach, którego uzgodniono cztery cele nazwane „Czterema filarami”.

1. Filar pierwszy - to działania zwiększające szanse na zatrudnienie. Działania te obejmowały następujące cele:

• · ograniczanie ryzyka długookresowego bezrobocia przez wzmacnianie

• edukacji zawodowej dla młodzieży i osób starszych,

• · ograniczanie biernej pomocy bezrobotnym (zasiłków) na rzecz pomocy

• szkoleniowej oraz innych aktywnych programów rynku pracy,

• · rozwój współpracy i partnerstwa różnych instytucji w działaniach

• szkoleniowych dla młodzieży oraz programów kształcenia ustawicznego

2. Filar drugi - to działania wspierające przedsiębiorczość, a więc:

• · redukcję kosztów administracyjnych oraz innych obciążeń biurokratycznych

• wobec firm,

• · ułatwienie zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw poprzez określenie

• jasnych, stabilnych i przewidywanych zasad,

• · rozwój rynków kapitałowych, umożliwiających przepływ kapitału tworzonego

• przez przedsiębiorców i innowatorów,

• · stworzenie systemu podatkowego sprzyjającego zatrudnieniu w celu

• zachęcenia przedsiębiorstw do tworzenia nowych miejsc pracy

3. Filar trzeci - to działania pobudzające i wspierające adaptacyjność . Chodzi tu przede wszystkim, o rozpoczęcie reform ukierunkowanych na:

• · unowocześnienie organizacji pracy, ze szczególnym akcentem na zagadnienia

• regulacji czasu pracy oraz różnych form wykonywania pracy,

• · unowocześnienie kontraktów o pracę,

• · promowanie i wspieranie szkoleń realizowanych w ramach firm.

4. Czwarty filar - to tworzenie równych szans na rynku pracy:

• · likwidacja nierówności szans i warunków pracy dla kobiet i mężczyzn,

• · tworzenie warunków godzenia życia rodzinnego z zawodowym,

• · ponownego wejścia na rynek pracy po okresie przerwy, szczególnie kobietom,

• tworzenie możliwości i odpowiednich warunków pracy dla osób niepełnosprawnych,

• · promocja kobiet co powinno doprowadzić do zwiększenia zatrudnienia kobiet

• na rynku pracy.

CELE POLITYKI SOCJALNEJ:

• zabezpieczenie bytu materialnego i warunków życia ludności

• zapewnienie ochrony zdrowia

• zapewnienie dostępu do dóbr kultury i oświaty

• gwarantuje pracę i płacę odpowiadającą zdobytym kwalifikacjom

• wyrównuje szanse awansu zawodowego

• chroni prawa społeczne obywateli

• służy zapewnieniu równowagi społecznej i postępu społecznego.

ZADANIA

• harmonizację narodowych polityk socjalnych, a w szczególności w tych obszarach, które oferują krajom członkowskim korzyści, np. mobilność czynnika pracy

• zachęcanie krajów członkowskich do zbliżania narodowych polityk socjalnych i współpracy w tym zakresie

• propagowanie innowatorskich doświadczeń w sferze socjalnej w ramach Unii Europejskiej

• wspieranie koniecznych dostosowań odnoszących się do rynku pracy

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY

Jest pierwszym z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej. Został powołany do życia na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). Fundusz działa od 1960 roku, a jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Pomoc, podobnie jak w przypadku pozostałych funduszy, koncentruje się na najbiedniejszych regionach.

Pomoc z Europejskiego Funduszu Społecznego jest realizowana poprzez:

• organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe

• dostosowywanie systemów kształcenia do potrzeb na rynku pracy

• kształcenie kadr

• wspieranie pośrednictwa pracy oraz organizacji zajmujących się doradztwem i informacją zawodową

• wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach

• przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku praw wyrównywanie szans zawodowych kobiet i mężczyzn

• wspieranie ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym

Europejski Fundusz społeczny w Polsce

Polska otrzyma w latach 2007-2013 największą alokacje środków EFS spośród wszystkich państw członkowskich. Wieloletni Program Operacyjny - pod nazwą „Kapitał Ludzki” - służy do zarządzania tym funduszem. Obejmuje on najbardziej znane obszary EFS, takie jak zatrudnienie, wykluczenie społeczne i kwalifikacje siły roboczej, jak również zajmuje się wyzwaniami z dziedziny edukacji i szkoleń. Program Operacyjny KL będzie także wspierał dobre rządzenie, służbę zdrowia i rozwój obszarów wiejskich. Obejmuje on dziesięć priorytetów. Priorytety 1-5 dotyczą wzmocnienia instytucji rynku pracy, polityki społecznej, edukacji i administracji publicznej. Priorytety 6-10 skupiają się na osobach fizycznych oraz przedsiębiorstwach w poszczególnych regionach

• Zatrudnienie i integracja społeczna

• Poprawa potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących

• Wysoka jakość systemu oświaty

• Szkolnictwo wyższe i nauka

• Dobre rządzenie

• Rynek pracy otwarty dla wszystkich

• Promocja integracji społecznej

• Regionalne kadry gospodarki

• Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach

• Pomoc dla wszystkich instytucji zaangażowanych w zarządzanie i wdrażanie EFS

Podmioty polityki socjalnej Unii Europejskiej

• ustawodawcze - Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej,

• wykonawcze - Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny,

• doradcze - Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet ds. Zatrudnienia,

• kontrolny - Rzecznik Praw Obywatelskich,

• sądowniczy - Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Pozapaństwowe podmioty polityki społ. w UE:

• Europejska Się na rzecz Dzieci,

• Kobiety w Rozwoju,

• Europejska Rada ds. Uchodźców i Wygnańców,

• Europejska Akcja niepełnosprawnych,

• Europejska Sieć Przeciwko Ubóstwu,

• Europejska Federacja krajowych Organizacji Pracujących z Bezdomnymi.

Międzynarodowe akty socjalne obowiązujące w UE:

• Powszechna Deklaracja praw Człowieka ONZ z 10.12.1948 r.,

• Europejska Konwencja praw Człowieka Rady Europy z 4.11.1950 r.,

• Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 18.10.1961 r.,

• Pakty Praw Człowieka ONZ z 16.12.1966 r.,

• Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 20.11.1989 r.,

• Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Wspólnotowe akty pierwotne:

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EWWiS) - 18.04.1951 r. - Paryż,

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG) - 25.03.1957 r. - Rzym,

• Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (EURATOM) - 25.03.1957 r. - Rzym,

• Jednolity Akt Europejski - 17.02.1986 r. - Luksemburg,

• Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach Wspólnoty Europejskiej - 9.12.1989 r. - Strasburg,

• Traktat o Unii Europejskiej - 7.02.1992 r. - Maastricht,

• Traktat o Unii Europejskiej II - 2.10.1997 r.- Amsterdam

Program Socjalny 2000-2005 priorytety:

• Dążenie do realizacji zasady pełnego zatrudnienia poprzez tworzenie większej ilości miejsc pracy, modernizację i adaptację do nowych warunków pracy, promocję mobilności pracowników w obszarze UE.

• Modernizacja i polepszenie ochrony socjalnej, promocja socjalnej inkluzji(włączenia), wspieranie równości płci, zwalczanie dyskryminacji, przestrzeganie podstawowych praw obywateli.

• Rozszerzenie i promocja współpracy międzynarodowej oraz wspieranie dialogu socjalnego

---